Wikipedia

Mierzeja Wiślana

pas lądu odcinający Zalew Wiślany od otwartego Bałtyku

Mierzeja Wiślana (313.53) – piaszczysty wał na południowo-wschodnim brzegu Zatoki Gdańskiej, rozciągający się od Gdańska na zachodzie po Lochstedt za Piławą w Federacji Rosyjskiej na północnym wschodzie. Oddziela Zalew Wiślany i Żuławy Wiślane od otwartych wód Zatoki. Mierzeja podzielona jest między terytorium Polski i Federacji Rosyjskiej (część wschodnia).

Mierzeja Wiślana
Ilustracja
Mapa regionu
Zasięg regionu w obrębie Polski
Prowincja

Niż Środkowoeuropejski

Podprowincja

Pobrzeża Południowobałtyckie

Makroregion

Pobrzeże Gdańskie

Mezoregion

Mierzeja Wiślana

Zajmowane
jednostki
administracyjne

Polska:
województwo pomorskie:
Gdańsk
powiat nowodworski,
Rosja:
obwód królewiecki

Mierzeja (oprócz niewielkiej części zachodniej) jest słabo zurbanizowana i praktycznie niezindustrializowana. Niegdysiejsze wioski rybackie w polskiej części są miejscowościami wypoczynkowymi.

Nazwa

edytuj

Nazwę „Mierzeja Wiślana” wprowadzono urzędowo w 1950 roku, zastępując poprzednią niemiecką nazwę mierzei – Frische Nehrung[1]. Wcześniej polską nazwą była Mierzeja Świeża[2][3]. Stosowano także nazwę Mierzeja Fryska[2] (analogiczne do nazw Zatoka Świeża i Zatoka Fryska stosowanych w odniesieniu do Zalewu Wiślanego).

Granice

edytuj
 
Mezoregion na tle powiatów, na których terenie się znajduje

Mierzeja Wiślana ma około 96 km długości i 1–2 km szerokości[4]. W tym około 30 km przypada na odcinek Żuław Wiślanych, 56 km na odcinek oddzielający Zalew Wiślany od Zatoki Gdańskiej (w tym 30 km po stronie polskiej) do Cieśniny Piławskiej oraz ok. 10 km przypada na odcinek za Cieśniną Piławską do Lochstedt. Północną granicą mezoregionu jest Zatoka Gdańska, będąca częścią Morza Bałtyckiego. Od południa graniczy z Żuławami Wiślanymi oraz przez zalew z Wybrzeżem Staropruskim. Granicę uzupełnia od zachodu Pobrzeże Gdańskie[4].

Mezoregion leży na terenie miasta Gdańska i powiatu nowodworskiego oraz obwodu królewieckiego (Rosja).

Wcześniej ten mezoregion, podobnie jak Mierzeja Helska, Wybrzeże Słowińskie oraz Wysoczyzna Żarnowiecka, był zaliczany do Pobrzeża Kaszubskiego[5], w systemie regionalizacji Kondrackiego są one osobnymi mezoregionami.

Geologia i geomorfologia

edytuj

Mierzeja Wiślana jest wielką piaszczystą wydmą, której wysokość w niektórych miejscach przekracza 30 metrów. Mierzeja powstała w wyniku działania fal morskich i (obecnie w mniejszym stopniu) wiatru. Najwyższa wydma, Wielbłądzi Grzbiet (też Garb) (56 m n.p.m.) jest kilka kilometrów na wschód od Krynicy Morskiej.

Sieć wodna

edytuj
 
Przekop Wisły

Mierzeja Wiślana zamyka deltę Wisły i w mezoregionie nie ma żadnej sieci wodnej oprócz ujść Wisły[4]: Wisły Śmiałej (powstałej w roku 1840) i Przekopu Wisły (1891–1895). Ponadto na zachodnim krańcu mierzei w latach 1901–1904 zbudowano Kanał Kaszubski. W gminie Sztutowo w roku 2022 została zakończona budowa kanału przez Mierzeję Wiślaną, łączącego Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską w pobliżu miejscowości Skowronki[6][7].

Klimat

edytuj

Temperatura powietrza

edytuj

Warunki klimatyczne w mezoregionie są wyraźnie inne od tych w głębi kraju, ale podobne do tych w innych nadmorskich mezoregionach. Średnia temperatura roczna jest nieco wyższa niż na pojezierzach, jednak nieco niższa niż w centrum Polski. Wiosną jest chłodniej niż w głębi kraju, lecz jesienią wyraźnie cieplej. Średnia roczna oraz średnia dobowa amplituda temperatur są mniejsze niż w głębi kraju[8]. Wpływ Bałtyku jest również widoczny w długości pór roku – na wybrzeżu zimy są znacznie krótsze, a jesień dłuższa. Prawie nie występuje przedwiośnie[9]. Od zachodu na klimat oddziałuje aglomeracja trójmiejska.

Przyroda

edytuj
 
Grobla Sobieszewska

Flora

edytuj

Warunki klimatyczne oraz glebowe powodują, że wykształciła się roślinność charakterystyczna dla wybrzeża. W podziale geobotanicznym roślinność ta jest zaliczona do „Krainy Wybrzeża”[10].

Roślinność Mierzei Wiślanej występuje w charakterystycznych pasmach. Podstawową roślinnością plaży jest honkenia piaskowa[11], rukwiel nadmorska[12], powodująca między innymi hamowanie wydm[11]. Oprócz tego występują inne słonorośla związane z siedliskami plaż np. solanka kolczysta[13].

Na wydmie białej dominują luźno rosnące trawy. Typowymi trawami polskiego wybrzeża są piaskownica zwyczajna oraz wydmuchrzyca piaskowa[14]. Oprócz traw rzadko występuje lepiężnik oraz groszek nadmorski[15], a także bylica polna, która rośnie również poza strefą nadmorską[16].

Na wydmie szarej oprócz roślin występujących na wydmie białej pojawia się wiele zielenic, sinic[16] oraz turzyca piaskowa[17], szczotlicha siwa[18], kocanki piaskowe[19]. Dzięki zwiewaniu obumierających roślin na wydmach tych tworzy się niewielka warstwa próchnicy[16].

Naturalną roślinnością centralnej części mierzei jest bór sosnowy. Sosna zwyczajna jest drzewem, które dobrze radzi sobie w trudnych warunkach. Sosna jest rośliną pionierską na wydmie szarej. Ze względu na działalności wiatru sosny rosnące na wydmach są mocno zdeformowane[20] korony oraz pnie są niesymetryczne[21]. Oprócz sosny w borach sosnowych rosną: jałowiec pospolity i wierzba piaskowa[22]. W runie boru sosnowego występuje wrzos zwyczajny[23], bażyna czarna oraz borówka brusznica[24].

Ochrona przyrody

edytuj

Na Mierzei Wiślanej znajdują się Park Krajobrazowy Mierzeja Wiślana oraz cztery rezerwaty przyrody:

Ludność i urbanizacja

edytuj

Mimo że większość terenu Mierzei zajmują miasta Gdańsk, Krynica Morska oraz Bałtyjsk w Rosji, tereny są słabo zurbanizowane, szczególnie na terenie Gdańska, poza przemysłowo-mieszkaniową dzielnicą Stogi z Przeróbką.

Gospodarka

edytuj

Mierzeja jest wykorzystywana głównie w celach turystycznych. Ze względu na niestabilność gruntu poza zachodnim skrawkiem obszar ten nie jest zindustrializowany.

W zachodniej części na granicy z Pobrzeżem Kaszubskim znajduje się Port Gdańsk.

Transport

edytuj
 
Drogi Mierzei Wiślanej

Transport kolejowy

edytuj

Przez mezoregion poprowadzono północny fragment kolei wąskotorowej, działającej w ograniczonym zakresie w sezonie letnim – Żuławskiej Kolei Dojazdowej – 15 stacji i przystanków: Lewy Brzeg Wisły, Prawy Brzeg Wisły, Mikoszewo, Jantar-Leśniczówka, Jantar, Jantar Port, Jantar Młyn, Junoszyno, Stegna Gdańska, Stegna PKS, Sztutowo Muzeum

Drogi

edytuj

Przez mezoregion przebiega droga wojewódzka nr 501, krzyżująca się w Stegnie z drogą wojewódzką nr 502. Na 13. kilometrze trasy jest przeprawa promowa przez Przekop Wisły.

Kanał żeglugowy na Mierzei Wiślanej

edytuj
Osobny artykuł: Kanał przez Mierzeję Wiślaną.

Turystyka

edytuj
 
Kościół w Stegnie

Wszystkie miejscowości położone w polskiej części Mierzei były niegdyś wioskami rybackimi, a obecnie są miejscowościami wypoczynkowymi[25]. Kąpieliska znajdują się w miejscowościach: Krynica Morska, Jantar, Stegna, Sztutowo[26]. Rejon umożliwia uprawianie sportów wodnych. W miejscowościach mezoregionu są zabytki oraz inne atrakcje turystyczne. Do najbardziej znanych należą:

Przez Mierzeję Wiślaną prowadzi   Jantarowy Szlak (Międzynarodowy Szlak Nadmorski E9)[28].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Zarządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 15 grudnia 1949 r. (M.P. z 1950 r. nr 8, poz. 76, s. 76).
  2. ↑ a b Nierzeja Świeża, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 110.
  3. ↑ Antoni Rehman: Niżowa Polska opisana pod względem fizyczno-geograficznym. Lwów: Drukarnia Ludowa, 1904, s. 345.
  4. ↑ a b c Jerzy Kondracki: Geografia Regionalna Polski. Warszawa: PWN, 2002, s. 64. ISBN 83-01-13897-1.
  5. ↑ Bolesław Augustowski: Środowisko Geograficzne województwa gdańskiego w zarysie. Gdańsk: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Gdańsku, 1969, s. 27.
  6. ↑ Katarzyna Kapczyńska: Nowy Świat na mierzei. Puls Biznesu, 2015-12-24. [dostęp 2016-04-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-16)].
  7. ↑ Przekop Mierzei do 2022 r.? Minister Gróbarczyk: „Ten termin wydaje się jak najbardziej możliwy”. info.elblag.pl, 2016-04-07. [dostęp 2016-04-07].
  8. ↑ Teofil Wojterski, Jan Bednorz: Pobrzeże Słowińskie i Kaszubskie. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 21. ISBN 83-214-0281-X.
  9. ↑ Teofil Wojterski, Jan Bednorz: Pobrzeże Słowińskie i Kaszubskie. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 24. ISBN 83-214-0281-X.
  10. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 13.
  11. ↑ a b Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 31.
  12. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 33.
  13. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 35.
  14. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 36.
  15. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 38.
  16. ↑ a b c Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 41.
  17. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 42.
  18. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 44.
  19. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 45.
  20. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 51.
  21. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 52.
  22. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 53.
  23. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 56.
  24. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 57.
  25. ↑ a b c d Wybrzeże Bałtyku. Bielsko-Biała: Pascal, 2006, s. 84. ISBN 83-922862-2-7.
  26. ↑ Wiślana, Mierzeja, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-07-26].
  27. ↑ Wybrzeże Bałtyku. Bielsko-Biała: Pascal, 2006, s. 85. ISBN 83-922862-2-7.
  28. ↑ Zalew Wiślany: 1:75 000. Warszawa: ExpressMap, 2006, s. 1–2. ISBN 83-601-2028-5.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mierzeja_Wiślana&oldid=74462881”