Wikipedia

Moroczyn

wieś w województwie lubelskim

Moroczyn – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie hrubieszowskim, w gminie Hrubieszów[5][6].

Moroczyn
wieś
Ilustracja
Ruiny dworu Chrzanowskich z około 1850 r.
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

hrubieszowski

Gmina

Hrubieszów

Wysokość

195 m n.p.m.

Liczba ludności (2021)

288[2][3]

Strefa numeracyjna

84

Kod pocztowy

22-500[4]

Tablice rejestracyjne

LHR

SIMC

0889456[5]

Położenie na mapie gminy wiejskiej Hrubieszów
Mapa konturowa gminy wiejskiej Hrubieszów, w centrum znajduje się punkt z opisem „Moroczyn”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko prawej krawiędzi nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Moroczyn”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Moroczyn”
Położenie na mapie powiatu hrubieszowskiego
Mapa konturowa powiatu hrubieszowskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Moroczyn”
Ziemia50°50′27″N 23°56′07″E/50,840833 23,935278[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zamojskiego.

Wieś stanowi sołectwo gminy Hrubieszów[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 311 mieszkańców i była siedemnastą co do wielkości miejscowością gminy Hrubieszów[8].

Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Przemienienia Pańskiego w Szpikołosach[9].

Historia edytuj

Wieś została wspomniana po raz pierwszy w 1472 roku w rejestrze nadzwyczajnego poboru. Wówczas, jak i w późniejszym czasie do czasu rozbiorów położona była w staropolskim powiecie horodelskim[10]. W XVIII wieku znajdowała się w posiadaniu Rulikowskich, zaś w 2. połowie XIX stulecia - rodu Chrzanowskich. Według spisu z 1827 roku wieś liczyła 36 domów i 259 mieszkańców[11], zaś spis z 1921 r. pokazał - wówczas w gminie Dziekanów zaledwie 21 domów oraz 157 mieszkańców, w tym 87 Ukraińców.

 
Kodeks Czochrona - pierwodruk O naprawie Rzeczypospolitej Andrzeja Frycza Modrzewskiego; drukarnia Łazarza Andrysowicza 1551 Kraków. W XIX wieku własność hr. Wincentego Chrzanowskiego w Moroczynie (ekslibris oraz pieczęcie własnościowe w miejscu wcześniej usuniętych). Jeden z najcenniejszych polskich starodruków w zbiorach prywatnych.

We wsi był przystanek kolei wąskotorowej Moroczyn.

Zabytki edytuj

  • Dawny murowany dwór Chrzanowskich z przełomu XIX i XX w. ponadto spichlerz, czworak folwarczny oraz park dworski

Około roku 1850 (lub 1849) Moroczyn został zakupiony przez rodzinę Chrzanowskich. Niedługo po tym wydarzeniu w Moroczynie wzniesiono murowany dwór, najprawdopodobniej na miejscu poprzedniego. Na przełomie XIX i XX wieku został on przebudowany według projektu architekta Stanisława Czachórskiego. Dwór przetrwał II wojnę światową. Mieścił się w nim Państwowy Ośrodek Maszynowy, później był siedzibą szkoły podstawowej. Obecnie ruina jest własnością prywatną[12]. Potomek Chrzanowskich, Edward (1843-1922) zgromadził w Moroczynie bardzo cenną bibliotekę. Księgozbiór został przekazany w depozyt Biblioteki Ossolineum we Lwowie[13]. W okresie międzywojennym w majątku Chrzanowskich często przebywał Włodzimierz Puchalski[12]. Do ruin zespołu dworskiego prowadzi jesionowa aleja, a za nimi rozciąga się park krajobrazowy ze stawem.

Żyjący w latach 1843-1922 Edward Chrzanowski[14] zgromadził w Moroczynie bardzo cenną liczącą ~5000 woluminów bibliotekę. Lata I wojny światowej księgozbiór przetrwał w Kijowie, skąd powrócił po 1920 r. Przed II wojną światową, syn Edwarda, Wincenty również bibliofil, przekazał zbiory w depozyt do Biblioteki Ossolineum we Lwowie. Po wojnie tylko nieznaczna ich część znalazła się w zbiorach Ossolineum we Wrocławiu.

W 2004 roku odnalazł się nieznany wcześniej badaczom (Kodeks Czochrona) egzemplarz pierwodruku Commentariorum de Republica emendanda libri quinque Andrzeja Frycza Modrzewskiego ze zbiorów Chrzanowskich z Moroczyna. Wydrukowany w oficynie Łazarza Andrysowicza 1551 roku w Krakowie jest obecnie jednym z sześciu zachowanych egzemplarzy w Polsce a trzynastym znanym na świecie. Krakowski egzemplarz tej edycji został w 2016 roku wpisany na listę krajową programu Pamięć Świata UNESCO.

  •  
    Aleja prowadząca do dworu
  •  
    Ruiny zespołu dworskiego
  •  
    Ruina XIX-w. spichrza

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 83314
  2. ↑ Wieś Moroczyn w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-03], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-02-03].
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 795 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  6. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-11-18]. 
  7. ↑ Jednostki pomocnicze gminy Hrubieszów. Urząd Gminy Hrubieszów. [dostęp 2016-01-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-22)].
  8. ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  9. ↑ Opis parafii stronie diecezji
  10. ↑ Bondyra 1993 ↓, s. według indeksu.
  11. ↑ Moroczyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 681.
  12. ↑ a b Moroczyn. Urząd Gminy Hrubieszów, 2015-02-19. [dostęp 2015-12-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-22)].
  13. ↑ Krzysztof Zdeb: Katalog polskich zamków, pałaców i dworów - Moroczyn. [dostęp 2020-02-18].
  14. ↑ Spaleniec 2016 ↓.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Moroczyn&oldid=73128631”