Wikipedia

Moskwa (1979)

krążownik rakietowy

Moskwa, do 1995 roku Sława – radziecki, a następnie rosyjski krążownik rakietowy, pierwsza jednostka projektu 1164 (Atlant, w kodzie NATO: Slava). Okręt wodowany w 1979 roku, wszedł do służby w 1982 roku w Marynarce Wojennej Związku Radzieckiego pod nazwą „Sława” (Слава), służył we Flocie Czarnomorskiej. Po rozpadzie ZSRR został przejęty przez marynarkę Rosji i w 1995 roku przemianowany na „Moskwa” (Москва). Okręt flagowy Floty Czarnomorskiej.

Moskwa
(Москва)
Ilustracja
Klasa

krążownik rakietowy

Projekt

1164 (Atłant)

Oznaczenie NATO

Slava

Historia
Stocznia

im. 61 Kommunara, Mikołajów

Położenie stępki

5 listopada 1976

Wodowanie

27 lipca 1979

 MW ZSRR
Nazwa

Sława

Wejście do służby

30 grudnia 1982

 MW Rosji
Nazwa

Sława (1991–1995)
Moskwa (1995)

Wejście do służby

1991

Zatopiony

13-14 kwietnia 2022

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

9300 t standardowa
11 300 t pełna

Długość

186 m

Szerokość

20,8 m

Zanurzenie

8,4 m

Napęd
4 turbiny gazowe w układzie COGOG o mocy szczytowej 110 000 KM, 2 śruby
Prędkość

32 węzły

Uzbrojenie
16 wyrzutni pocisków przeciwokrętowych P-500 Bazalt / P-1000 Wulkan (16 pocisków)
8 wyrzutni pocisków plot. S-300F Fort (64 pociski)
2×II wyrzutnie pocisków plot. Osa-MA (40 pocisków)
2 działa 130 mm (1×II)
6 działek plot. 30 mm AK-630M
10 wyrzutni torped 533 mm (2×V)
2×XII wyrzutnie rakietowych bg RBU-6000
Wyposażenie lotnicze
1 śmigłowiec Ka-27
Załoga

485

Multimedia w Wikimedia Commons

W 2008 roku krążownik „Moskwa” brał udział w rosyjskim ataku na Gruzję, w 2014 roku w rosyjskiej inwazji na Krym, rok później zaś wspierał rosyjskie operacje bojowe w Syrii. W 2022 roku okręt wziął udział w inwazji na Ukrainę, uczestnicząc w ataku na Wyspę Wężową, a 14 kwietnia 2022 został zatopiony ukraińskimi pociskami przeciwokrętowymi R-360 Neptun.

Budowa i skrócony opis edytuj

Osobny artykuł: Krążowniki rakietowe projektu 1164.

„Sława” była pierwszą prototypową jednostką krążowników rakietowych projektu 1164, noszącego oznaczenie kodowe Atłant, a w kodzie NATO nazwanego typem Slava od pierwszego okrętu. Stępkę pod budowę okrętu położono w stoczni imienia 61 Komunardów w Mikołajowie 5 listopada 1976 roku, z numerem budowy 2008[1]. Wodowanie nastąpiło 27 lipca 1979 roku, a wejście do służby 30 grudnia 1982 roku[1].

 
Krążownik „Sława” na Morzu Śródziemnym, 1983 rok
 
Krążownik „Sława” na Morzu Śródziemnym, 1986 rok

Okręty projektu 1164 były zaprojektowane w ZSRR jako krążowniki rakietowe nowej generacji przeznaczone do zadań uderzeniowych, przede wszystkim do zwalczania lotniskowców amerykańskich przy pomocy ciężkich pocisków przeciwokrętowych, a także do obrony przeciwlotniczej zespołów floty dzięki nowym pociskom dalekiego zasięgu[2]. Ich głównym uzbrojeniem było 16 wyrzutni ciężkich pocisków przeciwokrętowych P-500 Bazalt, ustawionych parami na pokładzie w części dziobowej[3]. Podczas średniego remontu okręt przystosowano do przenoszenia nowszych pocisków P-700 Wulkan (oznaczanych też P-1000)[3]. Drugim zasadniczym uzbrojeniem było osiem pionowych rewolwerowych wyrzutni pocisków przeciwlotniczych dalekiego zasięgu S-300F Fort z zapasem 64 pocisków, umieszczonych w kadłubie, w rufowej części śródokręcia[3]. Ponadto okręty miały do samoobrony dwie dwuprowadnicowe chowane wyrzutnie pocisków przeciwlotniczych bliskiego zasięgu Osa-MA z zapasem 40 pocisków, umieszczone na rufie po obu stronach hangaru[3].

Artyleria główna składała się z dwóch dział kalibru 130 mm w jednej dwudziałowej wieży AK-130 na dziobie, z zapasem 600 nabojów, mogących służyć także do ostrzeliwania celów brzegowych[3]. Artyleria była kierowana radarem artyleryjskim MR-184 Lew[3]. Uzupełniało ją sześć działek wielolufowych kalibru 30 mm AK-630M, tworzących trzy zestawy artyleryjskie obrony bezpośredniej z własnymi radarami MR-123 Wympieł[3]. Zestawy te umieszczone były na dziobie przed nadbudówką oraz na burtach na śródokręciu[3].

Broń podwodną stanowiło 10 wyrzutni torped kalibru 533 mm w dwóch pięciorurowych aparatach, służących do wystrzeliwania torped przeciw okrętom podwodnym SET-65 lub przeciw okrętom nawodnym 53-65K[3]. Uzupełniały je dwie dwunastoprowadnicowe wyrzutnie RBU-6000 rakietowych bomb głębinowych kalibru 213 mm systemu Smiercz-2, ze 144 bombami RGB-60[3]. Do zwalczania okrętów podwodnych na większych odległościach mógł służyć śmigłowiec pokładowy Ka-27PŁ, z hangarem i lądowiskiem na rufie okrętu. Zamiast niego można było zabrać śmigłowiec wskazywania celów dla rakiet przeciwokrętowych Ka-25C[4]. Do wykrywania okrętów podwodnych własnymi siłami służył kompleks sonarowy Płatina, z anteną na dziobie i anteną holowaną[3].

Wyporność standardowa okrętu wynosiła 9,3 tys. t, a pełna 11,3 tys. t[5]. Długość całkowita wynosiła 186 m, a na linii wodnej 170 m, natomiast szerokość 20,8 m, a zanurzenie 8,4 m[5]. Napęd był kombinowany w układzie COGOG, napędzający dwie śruby[3][a]. Napęd mocy szczytowej stanowiły dwa zespoły obejmujące łącznie cztery turbiny gazowe M-8KF o mocy łącznej 110 tys. KM pozwalające na osiąganie prędkości maksymalnej 32,5 węzła[6]. Napęd marszowy stanowiły dwie turbiny gazowe M-70 o mocy łącznej 20 tys. KM i dodatkowo dwie turbiny parowe o mocy 12 tys. KM, zasilane w parę kotłami ogrzewanymi od gazów spalinowych[7]. Przy prędkości ekonomicznej 18 węzłów zasięg wynosił 7500 mil morskich[3]. Załogę początkowo stanowiło 485 osób, w tym 66 oficerów[5].

Służba edytuj

Po wejściu do służby 7 lutego 1983 roku okręt przydzielono do Floty Czarnomorskiej, z bazą w Sewastopolu[4]. Kilkakrotnie pływał po Morzu Śródziemnym na tzw. służbie bojowej, śledząc okręty państw NATO. W kwietniu 1985 roku, gdy pełnił służbę na Morzu Śródziemnym u wybrzeży Libii, doszło do pożaru na pokładzie[1]. Między 27 maja 1986 a 20 lutego 1987 roku krążownik operował na Morzu Śródziemnym i północnym Atlantyku; w tym czasie w listopadzie 1986 roku odbył wizytę w Pireusie[8]. Nosił zmienne numery burtowe: 126 (1983), 108 (1984), 106 (1987), 121 (1990)[9].

W dniach 2-3 grudnia 1989 roku „Sława” uczestniczyła w szczycie na Malcie, będącym pierwszym spotkaniem radzieckiego przywódcy Michaiła Gorbaczowa i prezydenta USA George′a Busha, który przybył na krążowniku USS „Belknap”. Część spotkań miała odbyć się na pokładzie „Sławy”, lecz zostało to uniemożliwione przez złą pogodę[10][b].

Między 21 marca 1991 a sierpniem 1998 roku krążownik przechodził średni remont w stoczni im. 61 Komunardów w Mikołajowie, a następnie w Siewmorzawodzie w Sewastopolu[8]. W tym czasie w ramach podziału Floty Czarnomorskiej został przejęty przez marynarkę Rosji, a 16 maja 1995 roku zmieniono mu nazwę na „Moskwa”, po wycofanym krążowniku śmigłowcowym proj. 1123[1]. Został następnie okrętem flagowym rosyjskiej Floty Czarnomorskiej[11]. Nosił tytuł okrętu gwardyjskiego oraz numer burtowy 121[12]

7 września 2009 roku miała miejsce awaria pomocniczego kotła parowego w przedniej maszynowni i doszło do pożaru, na skutek czego dziesięciu marynarzy odniosło obrażenia[11]. W 2003 roku na pokładzie „Moskwy” na Morzu Śródziemnym doszło do spotkania prezydenta Rosji Władimira Putina i premiera Włoch Silvio Berlusconiego[9].

W 2008 roku „Moskwa” wzięła udział rosyjskim ataku na Gruzję, w 2014 roku w osłonie rosyjskiej inwazji na Krym, rok później zaś wspierała rosyjskie operacje bojowe w Syrii[13]. Po zestrzeleniu rosyjskiego bombowca Su-24 zapewniać miała ochronę przeciwlotniczą dla rosyjskich sił w tym kraju[13]. W 2015 roku okręt odwiedził m.in. Luandę w Angoli i Malabo w Gwinei Równikowej[9].

 
Ukraiński znaczek pocztowy „Rosyjski okręt wojenny, idź w…!” ilustrujący reakcję ukraińskiej straży granicznej z Wyspy Wężowej na groźby padające z krążownika „Moskwa” wydany 2 dni przed jego zatonięciem[14][15]

Krążownik brał udział w inwazji na Ukrainę w 2022 roku, poczynając 24 lutego od ostrzelania Wyspy Wężowej, której personel odmówił złożenia broni, co stało się następnie jednym z symboli oporu Ukrainy[16]. W ciągu kolejnych tygodni „Moskwa” działała u wybrzeży obwodów odeskiego, mikołajowskiego i chersońskiego. 13 kwietnia 2022 roku około godz. 19 okręt został trafiony i uszkodzony dwoma pociskami przeciwokrętowymi systemu Neptun[17]. Znajdował się on wówczas około 60–65 mil morskich na południe od Odessy[18]. Rosja nie potwierdziła ataku na okręt, lecz następnego dnia przyznała (nie wskazując przyczyny), że doszło na nim do eksplozji amunicji i pożaru[19]. Według strony rosyjskiej, poważne uszkodzenie jednostki spowodowało, że jej załoga została ewakuowana na inne okręty[12], a pozostawiono tylko część personelu niezbędną do utrzymania i zabezpieczenia jednostki podczas holowania[c][d]. 14 kwietnia 2022 wieczorem Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej poinformowało, że podczas holowania okręt „zatonął w warunkach sztormu”[20][21][22], chociaż raporty pogodowe wskazują, że warunki na Morzu Czarnym były wówczas łagodne[23]. Nie jest oficjalnie znana liczba ofiar z liczącej około 500 osób załogi, a komunikat rosyjski mówił o ewakuacji całej załogi[17]. Według niepotwierdzonych informacji, zginęło 37 członków załogi, około 27 zaginęło, a około 100 zostało rannych, natomiast wcześniejsze niepotwierdzone źródła mówiły o uratowaniu tylko 58 marynarzy[17]. Wrak krążownika, spoczywający na dnie Morza Czarnego na głębokości 45–50 m, ok. 130 km od Odessy, został wpisany do rejestru podwodnego dziedzictwa Ukrainy jako obiekt numer 2064[24].

Zatopienie krążownika wywołało szeroki oddźwięk na świecie i stało się dużą porażką prestiżową dla Rosji i sukcesem strony ukraińskiej[13]. Był to największy okręt zatopiony podczas działań wojennych od czasu zatopienia argentyńskiego krążownika „General Belgrano” w 1982 roku pod Falklandami[e].

W kwietniu 2022 do prac przy wraku krążownika skierowano okręt ratowniczy rosyjskiej Floty Czarnomorskiej, katamaran „Kommuna”[25]. Podniesienie wraku „Moskwy”, z uwagi na jego rozmiary, siłami „Kommuny” nie jest możliwe, operacja miała na celu prawdopodobnie wydobycie tajnych dokumentów, sprzętu wojskowego oraz pocisków przeciwokrętowych i przeciwlotniczych[26][27].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Według Rochowicz 2019 ↓, s. 47, napęd w systemie COGAG.
  2. ↑ Według Apalkow 2010 ↓, s. 69, na pokładzie „Sławy” odbywała się w sierpniu 1990 roku międzynarodowa konferencja w Jałcie poświęcona kontroli uzbrojenia atomowego, lecz brak jest potwierdzenia takiej konferencji w innych dostępnych źródłach.
  3. ↑ Według służb prasowych Ukrainy, sztorm uniemożliwił innym rosyjskim jednostkom udzielenie płonącemu okrętowi pomocy, a w wyniku wybuchu amunicji krążownik przechylił się i zaczął tonąć[31]. Rosyjskie dowództwo natomiast przed południem 14 kwietnia ogłosiło, że wybuchy amunicji powstrzymano i że "Moskwa" zostanie odholowana do portu w celu dokonania niezbędnych napraw[32]; podobną opinię wydał rzecznik Pentagonu, John Kirby (dodał on nawet, że okręt sam płynie do portu)[33].
  4. ↑ Miesiąc po zatonięciu okrętu agencja Ukrinform opublikowała fragment nagrania przechwyconej rozmowy rosyjskiego oficera z dowództwem, podczas której przekazywał on komunikat o sytuacji awaryjnej: trafieniu krążownika dwoma rakietami, unieruchomieniu okrętu i znacznym jego przechyle, oraz o konieczności ewakuacji załogi[30].
  5. ↑ ARA „General Belgrano”, dawny USS „Phoenix” (CL-44), miał początkowo wyporność pełną 12 207 ton[28][29]

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d Apalkow 2010 ↓, s. 68.
  2. ↑ Apalkow 2010 ↓, s. 64.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m Apalkow 2010 ↓, s. 63–66.
  4. ↑ a b Bierieżnoj 1995 ↓, s. 7.
  5. ↑ a b c Apalkow 2010 ↓, s. 62.
  6. ↑ Rochowicz 2019 ↓, s. 47.
  7. ↑ Apalkow 2010 ↓, s. 62, 67.
  8. ↑ a b Apalkow 2010 ↓, s. 69.
  9. ↑ a b c Rochowicz 2019 ↓, s. 54.
  10. ↑ Michael Dobbs: The seasick summit. Washington Post, 3 grudnia 1989. (ang.).
  11. ↑ a b Michał Fiszer: 50. dzień wojny. „Moskwa” trafiona. Ukraina jest precyzyjna jak snajper. Polityka.pl, 14 kwietnia 2022. [dostęp 2022-04-14].
  12. ↑ a b На ракетном крейсере „Москва” произошел пожар. tass.ru, 2022-04-14. [dostęp 2022-04-13].
  13. ↑ a b c What is the significance of Russia’s Moskva warship sinking?. [dostęp 2022-04-17]. (ang.).
  14. ↑ Обрано ескіз для поштової марки «Русский военный корабль, иди на#уй!», Укрпошта, 12 marca 2022 (ukr.).
  15. ↑ 12 квітня Укрпошта вводить в обіг поштові марки «Русскій воєнний корабль, іді…!», Укрпошта, 11 kwietnia 2022 (ukr.).
  16. ↑ Polsat News”, Bohaterska walka Ukraińców. 13 pograniczników przeciwko okrętom i śmigłowcom [NAGRANIE] [online], polsatnews.pl [dostęp 2022-02-26].
  17. ↑ a b c Jakub Wencel: Zatopienie krążownika "Moskwa". Niezależny rosyjski portal: Zginęło 37 osób. wyborcza.pl, 19 kwietnia 2022.
  18. ↑ Russian Navy Confirms Severe Damage to Black Sea Cruiser Moskva, Crew Abandoned Ship. USNI. [dostęp 2022-04-14]. (ang.).
  19. ↑ На ракетном крейсере „Москва” в результате пожара сдетонировал боезапас. РИА Новости via Twitter. [dostęp 2022-04-13]. (ros.).
  20. ↑ РИА Новости – Telegram
  21. ↑ Минобороны сообщило, что крейсер "Москва" затонул при буксировке. TASS, 2022-04-14. [dostęp 2022-04-14]. (ros.).
  22. ↑ Минобороны РФ: крейсер «Москва» затонул при буксировке во время шторма. Meduza, 2022-04-14. [dostęp 2022-04-14]. (ros.).
  23. ↑ Rachel Treisman: A Russian warship in the Black Sea was sunk by Ukrainian missiles, U.S. official says. npr, 2022-04-15. [dostęp 2022-04-19]. (ang.).
  24. ↑ Ukraina. Resort obrony: wrak krążownika Moskwa uznany za obiekt dziedzictwa kulturowego [online], Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2022-04-25] (pol.).
  25. ↑ David Axe, The Russians Appear To Be Sending A Deep-Diving Submersible To The Wreck Of The Cruiser ‘Moskva’ [online], Forbes [dostęp 2022-04-26] (ang.).
  26. ↑ 110-letni okręt Kommuna pracuje przy zatopionej Moskwie. Czego szuka? [online], Wprost, 25 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-28] (pol.).
  27. ↑ Rosjanie próbują wydostać rakiety i tajne dokumenty z zatopionego krążownika „Moskwa” [online], Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2022-04-28] (pol.).
  28. ↑ Conway’s All the World’s Fighting Ships, 1922–1946. London: 1980, s. 116. (ang.).
  29. ↑ Conway’s All the World’s Fighting Ships, 1947–1995. London: 1995, s. 6. (ang.).
  30. ↑ Maria Wolf: Wojna w Ukrainie. Ostatnie chwile krążownika "Moskwa" [NAGRANIE]. gazeta.pl, 2022-05-16. [dostęp 2022-05-16]. (pol.).
  31. ↑ Ukraińska armia: Krążownik Moskwa przewrócił się i tonie [online], Rzeczpospolita [dostęp 2022-04-14].
  32. ↑ tas/gp: Ukraińskie dowództwo: krążownik Moskwa tonie, pomoc uniemożliwił sztorm. tvn24.pl, 2022-04-14. [dostęp 2022-04-14].
  33. ↑ Natalia Pacholczyk: Krążownik Moskwa nie zatonął, ale został uszkodzony. Pentagon: Statek jest w stanie popłynąć dalej. gazeta.pl, 2022-04-14. [dostęp 2022-04-14].

Bibliografia edytuj

  • Jurij Apalkow: Udarnyje korabli. Moskwa: Morkniga, 2010. ISBN 978-5-903080-40-3. (ros.).
  • Siergiej Bierieżnoj. Sowietskij WMF 1945-1995. Kriejsiera, bolszyje protiwołodocznyje korabli, esmincy. „Morskaja Kollekcyja”. Nr 1/1995, 1995. (ros.). 
  • Robert Rochowicz. Krążowniki rakietowe projektu 1164. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 1-2/2019. XV (107), styczeń–luty 2019. ISSN 1426-529X. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Moskwa_(1979)&oldid=72947993”