Moszczanica (Żywiec)
Moszczanica – dzielnica Żywca, przyłączona do miasta w 1976 roku, położona w jego wschodniej części. Według „Dziejopisu Żywieckiego” autorstwa Andrzeja Komonieckiego nazwa ta pochodzi od wielu mostków przerzuconych nad potokiem.
| Dzielnica Żywca | |
 Panorama Moszczanicy z Osiedla Widok | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Miasto | |
| W granicach Żywca |
2 lipca 1976[1] |
| Powierzchnia |
7,256[2] km² |
| Wysokość |
ok. 400 m n.p.m. |
| Populacja (2010) • liczba ludności |
|
| • gęstość |
~275,86 os./km² |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Tablice rejestracyjne |
SZY |
Położenie na mapie Żywca
| |
| 49°42′21″N 19°14′02″E/49,705833 19,233889 | |
Położenie edytuj
Dzielnica położona jest wschodniej części miasta, między potokiem Moszczanica i rzeką Łękawka, północno-zachodnie krańce dzielnicy znajdują się nad Jeziorem Żywieckim.
Moszczanica graniczy z:
- dzielnicą Rędzina – od północy
- dzielnicą Śródmieście – od zachodu
- wsią Rychwałd – od wschodu
- dzielnicą Kocurów-Koleby – od południa
Historia edytuj
Miejscowość była osobną wsią zanim w procesach urbanizacyjnych została wchłonięta przez miasto Żywiec. W opisie ziemi żywieckiej nazwę obecnej dzielnicy Moszczanicy, jako osobnej miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Mosczennycza, wymienia w latach 1470-1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis[3]. Długosz w dziele tym wymienia również inną dzielnicę Żywca dawną wieś Zabłocie w formie Zablocze. Obie miejscowości należały wówczas do Piotra Komorowskiego.
Nazwa Moszczanica pojawia się w spisie dziesięciny diecezji krakowskiej w 1477 roku. Wieś przypadła w II połowie XVIII wieku Franciszkowi Wielopolskiemu po Hieronimie Wielopolskim w wyniki podziału Państwa Ślemieńskiego między dzieci Karola i wnuki Jana Kazimierza Wielopolskich. Od niego wieś odkupiła Rozalia Wielopolska dla swego syna Andrzeja. Ten w roku 1809 sprzedał ją hrabiemu Józefowi Wodzickiemu z Granowa. Wodzicki odsprzedał Moszczanicę w 1825 roku Ignacemu Zielińskiemu, który w latach 1827-1828 wzniósł tu murowany dwór kosztem 5300 guldenów. Był to budynek jednokondygnacyjny, nakryty łamanym dachem z dwoma kominami zbiorczymi. Prostokątny dziedziniec otaczały dwie oficyny.
W połowie XIX wieku majątek moszczanicki nabył Jan Kępiński, po którym dobra te odziedziczył w 1905 roku Władysław Kępiński. W latach 1910-1912 dokonał gruntownej przebudowy i modernizacji dworu.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich z 1880 roku opisuje Moszczanicę następująco:
"Moszczanica (z Rędziną) – wś., pow. żywiecki, leży nad potokiem tegoż nazwiska i Łękawką, uchodzącemi z praw. brz. do Soły. Wzniesienie nad poziom morza wynosi 355 m. (...) Przez południowy kraniec wsi prowadzi gościniec z Łękawicy do m. Żywca, a przez północny z Okrajnika do Starego Żywca. Ta wieś należy do śady powiat. i par. rzym.-kat. w Żywcu, obległym o 3 kil. i liczy 1136 mieszk. rzym.-kat. Obszar więk. pos. w Kocierzu ma 237 mr. roli, 16 mr. łąk i ogr., 35 mr. pastw. i 137 mr. lasu; pos. mniej. 723 mr. roli, 51 mr. łąk i ogr., 192 mr. pastw. i 181 mr. lasu. W lasach są drzewa różonego rodzaju. Pod względem geoologicznym badał okolice M. Szajnocha (Studya geolog. Kosmos, 1884, str. 230) i zaliczył ją do formacyi eocenicznej. Szcegółowo podaje w dwóch większych odkryciach w pobliżu dworu sypki, drobnoziarnisty, bogaty w łyszczyk piaskowiec. Jego warstwy zawierają między szarym gruboziarnistym podkładem także wtrącenia ciemnoszarawych lub prawie czarnych łupków ilastych, które są kruche i łatwo wietrzeją. W tem miejscu zmienia się nagle kierunek pokładów. W XV wieku była M. własnością Piotra Komorowskiego (Długosz, II: 290). M. graniczy na wsch. z Rychwałdem i Łękawicą, na płn z Oczkowem, na zach. ze Starym Żywcem, a na płd. z m. Żywcem."
Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 1921 Moszczanica liczyła 1457 mieszkańców, z czego 1451 katolików rzymskich, 5 żydów i 1 grekokatolika. 1455 osób podało narodowość polską, a 2 – żydowską. Z ogółu ludności miejscowości główną część wsi oraz Rędzinę zamieszkiwało w sumie 1066 osób (1060 mieszkańców wyznania rzymskokatolickiego, 5 żydów i 1 grekokatolik, z czego 1065 osób podało narodowość polską, a 1 – żydowską), natomiast przysiółek Kocurów liczył 391 mieszkańców (wszyscy wyznania rzymskokatolickiego, 390 osób narodowości polskiej i 1 narodowości żydowskiej)[4].
We wrześniu 1934 roku, od 8 września do 10 października, w dworze w Moszczanicy wypoczywał ciężko chory marszałek Józef Piłsudski. Naczelnik państwa nocował na piętrze od strony zachodniej[5].
Do 1 sierpnia 1934 roku, kiedy to Moszczanica weszła w skład gminy Sporysz, była siedzibą gminy jednowioskowej. Po zniesieniu gmin 29 września 1954 roku stała się siedzibą gromady.
W 1973 roku weszła w skład gminy Łękawica, a związku z jej zniesieniem 2 lipca 1976, została przyłączona do Żywca.
W 1983 roku został poświęcony kamień węgielny pod budowę kościoła. Parafię w Moszczanicy erygowano w 1986 roku.
Zabytki edytuj
- Zespół dworski, w skład którego wchodzą:
- Dwór – budynek z 1828 roku, przebudowany w latach 1910-1912. W 1945 roku na bazie dworu i majątku powstała szkoła rolnicza. Po wzniesieniu nowego obiektu szkolnego i internatu budynek dworski przeznaczono na cele mieszkalne. W latach 70. i 80. była tu izba tradycji ruchu młodzieżowego, a po jej likwidacji powstało muzeum instrumentów muzycznych, narzędzi i sprzętów gospodarstwa domowego z terenu Żywiecczyzny.
- Stajnia – pochodzi z 1907 roku
- Kapliczka – drewniana kapliczka szafkowa umieszczona na kamiennym walcu, pochodząca z 1908 roku. Na kolumnie widnieje napis "Salve Regina". W przedniej części kapliczki znajduje się obrazek Najświętszego Serca Jezusa, a w tylnej – Matki Boskiej Częstochowskiej. Zwieńczona jest dwoma krzyżami
- Park – założony na przełomie XIX i XX wieku
- Cmentarz Żołnierzy Radzieckich – powstał w 1948 roku, pochowano tam 1120 żołnierzy. Przez długie lata opiekę nad cmentarzem sprawowała młodzież z Zespół Szkół Agrotechnicznych i Ogólnokształcących im. J. Piłsudskiego.
Edukacja edytuj
Przedszkola edytuj
- Przedszkole nr 12 przy ul. Moszczanickiej 24
Szkoły podstawowe edytuj
- Szkoła Podstawowa nr 6 przy ul. Moszczanickiej 26
Szkoły średnie edytuj
- Zespół Szkół Agrotechnicznych i Ogólnokształcących im. J. Piłsudskiego przy ul. Moszczanickiej 9 – jego początki sięgają 1945 roku, kiedy to rozpoczęło działalność w Moszczanicy Żeńskie Gimnazjum Rolnicze i Jednoroczna Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego. W roku szkolnym 1949/1950 przybrało nazwę Liceum Rolniczego, w 1953 roku przekształcone zostało w czteroletnie Technikum. W roku 1970 młodzież wprowadziła się do internatu. Z okazji pierwszego zjazdu absolwentów w 1977 roku szkole nadano imię prof. Teodora Marchlewskiego. 1 września 2006 roku patronem szkoły został Józef Piłsudski.
Religia edytuj
Kościół rzymskokatolicki edytuj
- Parafia Miłosierdzia Bożego w Żywcu – z kościołem Miłosierdzia Bożego, położonym przy ulicy Moszczanickiej 58.
Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego edytuj
- Zbór w Moszczanicy – zbór Badaczy Pisma Świętego założony w 1948 r., liczy 20 członków[6].
Komunikacja edytuj
Transport drogowy edytuj
Główne ulice Moszczanicy to:
- ul. Krakowska – droga wojewódzka nr 948 z Żywca do Oświęcimia, przecina północną część dzielnicy z zachodu na północny wschód; umożliwia dojazd z Śródmieścia oraz Oczkowa i Rędziny.
- ul. Moszczanicka – przecina centralną część dzielnicy z północy na południe; umożliwia dojazd do centrum dzielnicy z ulicy Komonieckiego i Krakowskiej
- ul. Komonieckiego – prowadzi od skrzyżowania z ulicą Moszczanicką do Rynku;
- ul. Rychwałdzka – umożliwia dojazd z Rychwałdu do centrum dzielnicy
Komunikacja miejska edytuj
Na terenie dzielnicy położonych jest 7 przystanków MZK Żywiec, na których zatrzymują się autobusy pięciu linii. Na najważniejszych z nich zatrzymują się:
- Moszczanica ul. Krakowska – 4, 16, 17
- Moszczanica II ul. Krakowska – 4, 16, 17
- Moszczanica Technikum – 7,14
- Moszczanica Nad Stawem – 7, 14
- Moszczanica Pętla – 7,14
- Cmentarz żołnierzy radzieckich – 7, 14
- Rychwałd Granica – 14
Osiedla edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Dz.U. z 1976 r. nr 24, poz. 144
- ↑ a b Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Żywca. Część II: Kierunki rozwoju.
- ↑ Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, "Liber Beneficiorum", Aleksander Przezdziecki, Tom II, Kraków 1864, str.289.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 i innych źródeł urzędowych, t. XII, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1925, s. 18.
- ↑ Piłsudski na Ślasku. "Twoja władza od Boga pochodzi" – mówi katowicki farorz – Dziennikzachodni.pl, dziennikzachodni.pl [dostęp 2017-11-25].
- ↑ Na Straży – Zbory w Żywcu i Moszczanicy