Niżankowice (Ukraina)

Niżankowice (pierw. Krasnopol[1]; ukr. Нижанковичі, Nyżankowyczi) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, w rejonie starosamborskim, nad Wiarem. Status osiedla typu miejskiego od 1940 r. Liczy około 1725 mieszkańców.

Niżankowice
Нижанковичі
Ilustracja
Widok ogólny Niżankowic
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 lwowski

Powierzchnia

2,07 km²

Wysokość

215 m n.p.m.

Populacja (2022)
• liczba ludności


1725

Nr kierunkowy

+380 3238

Kod pocztowy

82043

Położenie na mapie obwodu lwowskiego
Mapa konturowa obwodu lwowskiego, blisko lewej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Niżankowice”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, blisko lewej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Niżankowice”
Ziemia49°40′49″N 22°48′21″E/49,680278 22,805833
Pałac w Niżankowicach
Dworzec kolejowy w Niżankowicach

Miasto królewskie starostwa przemyskiego w drugiej połowie XVI wieku[2], Nizankowice położone były na przełomie XVI i XVII wieku w ziemi przemyskiej województwa ruskiego[3].

Historia

edytuj

Pierwsze wzmianki o Krasnopolu czyli dzisiejszych Niżankowicach pochodzą z lat 1377–1378. W 1431 r. Władysław II Jagiełło lokuje miasto na prawie polskim. Kazimierz IV Jagiellończyk przenosi je w 1448 r. na prawo niemieckie. W tym samym roku powstaje tutejsza parafia rzymskokatolicka. W 1461 r. powstaje kościół rzymskokatolicki pw. Świętej Trójcy. Około lat 1498 i 1502 oraz w roku 1524 Niżankowice doświadczają najazdów tatarskich. Z kolei w 1601 r. miasto zostało złupione przez starostę przemyskiego Tomasza Drohojowskiego, a w 1607 r. przez Jana Szczęsnego Herburta. Z roku 1602 pochodzą pierwsze wzmianki o Żydach osiedlających się w mieście[4]. Potem Niżankowice ponownie są najeżdżane przez Tatarów – w latach 1620, 1621, 1624 oraz 1626, płonąc przy tym kilkakrotnie. W 1647 uzyskuje prawa składu wina. W 1657 miasto w czasie Potopu niszczy najazd oddziałów siedmiogrodzko-kozackich Rakoczego. W 1759 powstaje ratusz. W drugiej połowie XVIII wieku powstaje samodzielna gmina żydowska w Niżankowicach.

Od 1772 r. w składzie Królestwa Galicji i Lodomerii w powiecie przemyskim. Od roku 1872 przez miasto prowadzi ważna linia kolejowa łączącą Lwów z Budapesztem tzw. Pierwsza Węgiersko-Galicyjska Kolej Żelazna, w mieście znajduje się dworzec kolejowy. W 1880 r. w Niżankowcach żyje 1646 a w pobliskim i wkrótce wchłoniętym Wyhadowie 106 mieszkańców. W tej liczbie 467 rzymskich katolików, 642 grekokatolików, 643 Żydów i wyznawców innych religii. W tymże roku pożar trawi miasto.

Niżankowice i okolice były areną walk podczas I wojny światowej oraz walk polsko-ukraińskich w latach 1918–1919. 13 grudnia 1918 r. w bitwie z Ukraińcami ginie tu 9 polskich gimnazjalistów, zwanych "Orlętami Przemyskimi", służących w szeregach 10 pułku piechoty (późniejszy 37 pułk piechoty). Ginie także Irena Benschówna, sanitariuszka, która nie tylko opatrywała rannych, ale i brała czynny udział w walkach[5]

W 1921 r. Niżankowce liczą 1865 mieszkańców, z czego 408 Żydów. Są miejscowością gminną województwa lwowskiego, gdyż w 1934 r. tracą prawa miejskie[6].

Po agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę Niżankowice znalazły się w części kraju okupowanej przez Armię Czerwoną i anektowanej przez ZSRR zgodnie z ustaleniami paktu Ribbentrop-Mołotow i niemiecko-sowieckiego układu o granicach i przyjaźni. Od 4 grudnia 1939 r. znajdowały się w składzie USRR, w obwodzie drohobyckim. Po ataku Niemiec na ZSRR miasto znalazło się pod okupacją niemiecką. Od 3 listopada 1941 r. na terenie powiatu przemyskiego dystryktu krakowskiego w składzie Generalnego Gubernatorstwa. Po zajęciu miasta Niemcy utworzyli getto dla ludności żydowskiej, które zlikwidowali na przełomie lipca i sierpnia 1942 r. Między 27 lipca a 3 sierpnia 1942 r. Niemcy wywieźli niżankowickich Żydów do Przemyśla lub Dobromila. Jesienią Żydzi pochodzący z Niżankowic zostali stamtąd wywiezieni do obozu zagłady w Bełżcu. 31 lipca 1944 r. miasto zostało zajęte przez wojska radzieckie[7].

W latach 1939–1944 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj w różnych okolicznościach 12 Polaków[8].

Po II wojnie światowej ponownie w składzie Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej – początkowo w obwodzie drohobyckim, później ponownie we lwowskim. Po uzyskaniu w 1991 r. niepodległości przez Ukrainę w jej składzie. Planowane jest otwarcie drogowego przejścia granicznego Malhowice-Niżankowice. Po II wojnie światowej istniało tutaj kolejowe przejście graniczne dla pociągów jeżdżących na trasie PrzemyślZagórz przez Związek Radziecki.

Rejon starosamborski, w którym leżą Niżankowice, należy do transgranicznego mikroregionu Dolina Wiaru.

Ważniejsze obiekty

edytuj

Demografia

edytuj
  • 1880 r. – 1752 z czego: 467 rzymskich katolików, 642 grekokatolików, 643 Żydów i wyznawców innych religii
  • 1917 r. – 2400 z czego: 1000 Polaków, 900 Ukraińców, 500 Żydów
  • 1921 r. – 1865 z czego: 408 Żydów

Związani z Niżankowicami

edytuj
Urodzeni w Niżankowicach

Przypisy

edytuj
  1. Urszula Olbromska: O pamięci w kamieniu wyrytej... Upamiętnienia Obrońców Ojczyzny i Pomordowanych w rejonie przygranicznym (obecna Ukraina). W: Wojciech Walczak, Karol Łopatecki (red.): Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej. T. V. Białystok: Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, 2013, s. 449, seria: Zachowanie Polskiego Dziedzictwa Narodowego. ISBN 978-83-934920-8-4.
  2. w świetle lustracji przeprowadzonej w latach 1564–1565, Mateusz Fac, Początki i kształtowanie się grodowego starostwa przemyskiego (z uwzględnieniem kompetencji starostów i majątku domeny monarszej pod ich zarządem do końca XVI wieku), w: Rocznik Historyczno – Archiwalny, T. XXI, Przemyśl 2010, s. 14.
  3. Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. „Ziemie Ruskie” Rzeczypospolitej , Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 2.
  4. ; zobacz stronę Żydowskiego Instytutu Historycznego poświęconą Niżankowicom https://web.archive.org/web/20120705002459/http://www.jewishinstitute.org.pl/pl/gminy/miasto/828.html
  5. Stanisław Gęsiorski, PRZEMYŚL: 101. rocznica walk „Przemyskich Orląt” [online], Archidiecezja Przemyska [dostęp 2023-08-26] (pol.).
  6. Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 548
  7. ВОВ-60 – Сводки. [dostęp 2012-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-15)].
  8. Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 697, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  9. Z Przemyśla przez Niżankowice do ukraińskich Karpat
  10. Co słychać w Niżankowicach?. „Wschód”. Nr 71, s. 6, 10 stycznia 1938. 

Bibliografia

edytuj
  • Maciej i Małgorzata Oziembłowscy Semper Fidelis nr 4(69), str.52-55, Wrocław 2002
  • Mapa WIG Dobromil Pas 50 Słup 35 Warszawa 1938
  • Księga adresowa Polski (wraz z W.M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej Warszawa 1928 s. 762

Linki zewnętrzne

edytuj