Obój

dęty instrument muzyczny

Obój (wł. oboe, skrót: ob.) – Instrument dęty drewniany z grupy aerofonów dwustroikowych. Obój należy do grupy instrumentów z podwójnym trzcinowym stroikiem[1]. Do tej samej rodziny należą także rożek angielski, fagot i kontrafagot.

Obój
Ilustracja
Klasyfikacja naukowa
422.112-71

Aerofon piszczałkowy (instrument dęty właściwy)

Klasyfikacja popularna
dęty drewniany, aerofon
Podobne instrumenty

Obój miłosny

Obój wiedeński

Powszechnie używana skala (zakres dźwięków muzycznych) instrumentu wynosi od b do g3, rzadziej do a3. Możliwe jest osiągnięcie dźwięków wyższych (do c4), wymaga to jednak dużych umiejętności od grającego.

Instrument ten stanowi podłużna rura, lekko stożkowa, zakończona lejkowatym rozszerzeniem. Otwory nawiercone na długości instrumentu otwierane i zamykane są klapami. W instrument dmie się za pośrednictwem cienkiej, metalowej rurki (otoczonej korkiem, na którą nawija się podwójną trzcinkę) ze stosunkowo dużym ciśnieniem, a jednocześnie niewielką ilością powietrza. Stroik umieszczony u wylotu rurki, składa się z dwóch listków wykonanych z trzciny z gatunku Arundo donax – i złożonych ze sobą. Powietrze przepływając pomiędzy nimi wywołuje ich wibrację (drganie). Korpus instrumentu tradycyjnie wykonywany jest z drewna, najczęściej afrykańskiej dalbergii czarnodrzew (tzw. fałszywego hebanu, drewna grenadilla(inne języki)[2]) lub z drewna cocobolo(inne języki) (pochodzącego np. z Dalbergia retusa(inne języki))[2], istnieją także egzemplarze wykonane z palisandru (Dalbergia nigra). Standardowa długość instrumentu wynosi ok. 65 cm.

Obój charakteryzuje się melancholijnym, śpiewnym i dość przenikliwym brzmieniem, co predestynuje go do roli instrumentu solowego. Zwykle powierza mu się w orkiestrze partie kantylenowe. Świetnie sprawdza się także w muzyce filmowej.

Nazwa obój pochodzi z francuskiego hautbois oznaczającego „wysokie drewno”. Hautbois bierze swoją nazwę od wspomnianej trzciny, z której wykonuje się stroiki obojowe, najmniejsze wśród wszystkich stroików instrumentów dętych. Dlatego z całej długości trzciny do stroików obojowych wykorzystuje się tylko tę część, która jest najmniejsza a równocześnie najwyższa, stąd „wysokie drewno”. Niższe, więc i coraz grubsze części trzciny wykorzystuje się do stroików różka angielskiego, klarnetu, saksofonu, fagotu i kontrafagotu.

Współczesny obój został wynaleziony w XVII wieku, lecz miał swego poprzednika w instrumencie zwanym szałamają, znanym już w XII wieku. Pierwotne instrumenty, w których wibrator opierał się na tej samej zasadzie, co w oboju – znane były już w starożytnym Egipcie jako „trąbka trzcinowa”, instrument podobny do fujarki, lecz z wibratorem zbudowanym z dwóch listków rzecznej trzciny złożonych razem. Podobny instrument znany był także w starożytnym Rzymie i nazywany był tibia.

Obój, szczególnie popularny w okresie baroku, był ważnym instrumentem solowym, a także częścią kwartetu dętego i orkiestry kameralnej. Wraz z rozwojem orkiestry symfonicznej wszedł w jej stały skład, najczęściej zdwajany lub zwielokrotniany. Współcześnie można spotkać także oboistów grających jazz, dobrym przykładem jest francuski oboista Jean Luc Fillon czy Amerykanin Paul McCandless.

Najbardziej cenione instrumenty powstają we Francji, w małych manufakturach, m.in. François Lorée, Rigoulat, Strasser Marigaux[3].

Obój posiada kilka odmian:

Obój to także nazwa językowego (stroikowego) głosu organowego, którego barwa przypomina prawdziwy obój.

Przykładowe utwory na obój

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN, 1995, s. 623-624, ISBN 83-01-11390-1, OCLC 830050846 [dostęp 2020-02-14].
  2. a b Howarth Professional Oboes [online], s. 6 (ang.).
  3. Nicholas Daniel, Instrument, który śpiewa [online], www.tygodnikpowszechny.pl, 31 sierpnia 2011 [dostęp 2024-04-02] (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj