Wikipedia

Obryte (wieś w powiecie pułtuskim)

wieś w województwie mazowieckim

Obryte – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie pułtuskim, w gminie Obryte[6][5].

Obryte
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

pułtuski

Gmina

Obryte

Liczba ludności (2011)

1112[2][3]

Strefa numeracyjna

29

Kod pocztowy

07-215[4]

Tablice rejestracyjne

WPU

SIMC

0515224[5]

Położenie na mapie gminy Obryte
Mapa konturowa gminy Obryte, w centrum znajduje się punkt z opisem „Obryte”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Obryte”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Obryte”
Położenie na mapie powiatu pułtuskiego
Mapa konturowa powiatu pułtuskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Obryte”
Ziemia52°42′58″N 21°15′05″E/52,716111 21,251389[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Chata białokurpiowska w Obrytem

Nazwa edytuj

W XIII wieku miejscowość nosiła nazwę Marcinkowice. Nazwę wsi na Obryte zmieniono jeszcze w średniowieczu[7]. Obecna nazwa miejscowości pochodzi od czasownika „obryć”, czyli okopać, otoczyć rowem[8]. Najprawdopodobniej wieś została otoczona rowami celem ochrony mieszkańców przed dziką zwierzyną[7][8][9].

Położenie edytuj

Miejscowość położona jest na Równinie Kurpiowskiej w Puszczy Białej, na skraju Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego.

Obryte położne jest przy trasie Pułtusk – Obryte – Wyszków, 15 km na wschód od Pułtuska, na wysokości 110 m n.p.m.[10]

Od strony południowej graniczy z lasami należącymi do Nadleśnictwa Pułtusk, od strony zachodniej z wsią Skłudy, od strony wschodniej z wsią Sadykierz i Gródek, a od strony północnej z miejscowościami Ciółkowo i Zambski[10].

Historia edytuj

Osada w tym miejscu istniała już w IX wieku[8][10].

W XIII wieku, w wyniku dokonanego przez Konrada Mazowieckiego nadania, tereny Puszczy Białej stały się własnością biskupów płockich. Biskupi prowadzili intensywną akcję osadniczą na tych terenach, co skutkowało pojawieniem się nowych wsi, w tym Obrytego (wówczas Marcinkowic). Pierwszy raz miejscowość wzmiankowana była w najstarszym inwentarzu dóbr biskupstwa płockiego pochodzącym z początku XIII wieku[7][10].

Po 1398 roku biskup płocki Jakub z Korzkwi uposażył i erygował w Obrytym (wówczas Marcinkowicach) parafię. W tym czasie został wybudowany pierwszy kościół pod wezwaniem św. Jakuba[7].

W drugiej połowie XVII i początkach XVIII wieku tereny Puszczy Białej zostały wyniszczone przez działania wojenne w trakcie potopu szwedzkiego oraz III wojny północnej. Na tych terenach szerzył się głód oraz zarazy. Czynniki te spowodowały wyludnienie się Puszczy Białej. Wówczas biskupi płoccy, celem ponownego zagospodarowania tych terenów, sprowadzili w latach 1730–1790 osadników kurpiowskich z Puszczy Zielonej[7][8]. Procesy te dotknęły również Obryte[7].

Wieś Obryte pozostawała w dobrach biskupów płockich do 1796 roku[10]. W wyniku III rozbioru Polski miejscowość znalazła się w zaborze pruskim. Rząd pruski na początku XIX wieku przejmował majątki kościelne, co skutkowało przejściem tych terenów na własność króla pruskiego[7].

W 1827 roku we wsi znajdowało się 45 domów, zamieszkiwało w niej 381 mieszkańców. Wówczas miejscowość w całości była wsią pańszczyźnianą. Na jej terenie istniał folwark[10].

Po utworzeniu Królestwa Polskiego Obryte, wraz z okolicznymi miejscowościami, weszły w skład dóbr narodowych o nazwie Obryte. W miejscowości działała wówczas karczma, kuźnia oraz szkoła prowadzona przy parafii. W 1835 r. część dóbr Obryte obejmujących miejscowość została przekazana księciu Michaiłowi Dymitrowiczowi Gorczakowi za zasługi w tłumieniu powstania listopadowego[7]. W 1846 roku Obryte zostało urządzone kolonialnie: wyznaczono 33 działki gospodarcze, 6 działek ogrodników oraz działki dla kowala, karczmy i probostwa[7][10].

W okresie dwudziestolecia międzywojennego nastąpił rozwój miejscowości, głównie w zakresie edukacji i aktywizacji społeczności lokalnej[7]. Wówczas Obryte stało się miejscowością gminną[10]. W 1922 r. powstał Dom Pomocy Społecznej w Obrytem[11]. W 1924 roku powstała Ochotnicza Straż Pożarna. W 1925 roku w Obrytem działała szkoła podstawowa, do której uczęszczało 60 uczniów. W 1934 roku oddano do użytku nowy budynek szkoły[7].

Granice i podziały administracyjne edytuj

Integralne części wsi Obryte[6][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0515230 Działki część wsi
0515253 Pępkowo część wsi
0515260 Poświętne część wsi
0515276 Stara Wieś część wsi
0515282 Zamoście część wsi

Obryte w drugiej połowie XVI wieku leżało w powiecie kamienieckim ziemi nurskiej województwa mazowieckiego[12].

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. Obryte weszło w skład powiatu pułtuskiego[10].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ostrołęckiego.

Współcześnie edytuj

Miejscowość jest siedzibą gminy Obryte oraz rzymskokatolickiej parafii św. Jana Chrzciciela.

Na terenie wsi znajduje się: Urząd Gminy, Gminna Biblioteka Publiczna, Dom Pomocy Społecznej, Jednostka OSP, Zespół Placówek Oświatowych, dwa ośrodki zdrowia, Bank Spółdzielczy, placówka Poczty Polskiej oraz Wiejski Dom Kultury[10][13][14][15][16][17][18][19][20][21][22].

We wsi kultywowana jest tradycja noszenia przez kobiety strojów ludowych Kurpi Białych[23].

Zabytki edytuj

W miejscowości znajdują się dwa obiekty wpisane do rejestru zabytków. Są to: kościół Trójcy Świętej w Obrytem z 1851 (nr rej.: A-345 z 7 kwietnia 1998) oraz stara część cmentarza rzymskokatolickiego (nr rej.: A-344 z 30 stycznia 1986).

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 90916
  2. ↑ Wieś Obryte w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-01-28], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 842 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  6. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09]. 
  7. ↑ a b c d e f g h i j k Ewa Kowalczyk i inni red., Gmina Obryte: serce Puszczy Białej, Wydanie 2, Gminy Polski – Małe Ojczyzny, Obryte ; Pułtusk: Aga Press Agencja Wydawniczo-Reklamowa – Wydawnictwo Aleksander, 2018, s. 10–21, ISBN 978-83-64273-66-7 [dostęp 2023-09-21].
  8. ↑ a b c d Wincenty Szydlik, Jerzy Puścian, Puszcza Biała: strony rodzinne: Białebłoto, Brańszczyk, Brok, Długosiodło, Małkinia, Nagoszewo, Obryte, Osuchowa, Rząśnik, Somianka, Wyszków, Zatory: (ponad 100 miejscowości), Wyszków: Stowarzyszenie Kulturalno-Społeczne Trakt Świętojański, 2002, s. 120–122, ISBN 978-83-915479-1-5 [dostęp 2023-09-21].
  9. ↑ Tomasz Ciemerych, ZARYS HISTORII GMINY OBRYTE – O gminie... – Urząd Gminy w Obrytem [online], www.obryte.pl [dostęp 2023-09-22].
  10. ↑ a b c d e f g h i j Uchwała Nr X/44/2011 Rady Gminy Obryte z dnia 22 sierpnia 2011 r. w sprawie zatwierdzenia „Planu Odnowy Miejscowości Obryte na lata 2011–2018” [online].
  11. ↑ Historia – Dom Pomocy Społecznej w Obrytem [online], dpsobryte.pl [dostęp 2023-09-22].
  12. ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
  13. ↑ Kontakt - www.obryte.pl - Urząd Gminy w Obrytem [online], www.obryte.pl [dostęp 2023-09-23].
  14. ↑ Gminna Biblioteka Publiczna w Obrytem - Strona Główna [online] [dostęp 2023-09-23].
  15. ↑ Dom Pomocy Społecznej w Obrytem – woj. mazowieckie, powiat pułtuski [online], dpsobryte.pl [dostęp 2023-09-23].
  16. ↑ Nowa remiza OSP w Obrytem [online], Witryna Mazovia.pl, 25 marca 2022 [dostęp 2023-09-23] (pol.).
  17. ↑ Zespół Placówek Oświatowych w Obrytem - Kontakt [online], pspobryte.szkolnastrona.pl [dostęp 2023-09-23].
  18. ↑ NZOZ DAR-MED - Służba zdrowia - Firmy i instytucje - Dla mieszkańców - www.obryte.pl - Urząd Gminy w Obrytem [online], www.obryte.pl [dostęp 2023-09-23].
  19. ↑ NZOZ Eskulap - Służba zdrowia - Firmy i instytucje - Dla mieszkańców - www.obryte.pl - Urząd Gminy w Obrytem [online], www.obryte.pl [dostęp 2023-09-23].
  20. ↑ Poczta Polska - Firmy i instytucje - Dla mieszkańców - www.obryte.pl - Urząd Gminy w Obrytem [online], www.obryte.pl [dostęp 2023-09-23].
  21. ↑ l, Kontakt [online], bspultusk.pl [dostęp 2023-09-23] (pol.).
  22. ↑ Strona główna WDK - Wiejski Dom Kultury w Obrytem - Urząd Gminy w Obrytem [online], www.obryte.pl [dostęp 2023-09-23].
  23. ↑ Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński „Mazowsze, mały przewodnik” Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 177.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Obryte_(wieś_w_powiecie_pułtuskim)&oldid=72532810”