Owiraptor

Owiraptor
	Oviraptor
	Osborn, 1924
	Okres istnienia: 75 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q ↓
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Infragromada	archozauromorfy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	teropody
Infrarząd	tetanury
(bez rangi)	celurozaury
Nadrodzina	owiraptorozaury
Rodzina	owiraptory
Podrodzina	owiraptory
Rodzaj	owiraptor
Gatunki
	Oviraptor philoceratops
	Oviraptor philoceratops

Owiraptor (Oviraptor philoceratops) to niewielki teropod, którego nazwa oznacza ,,złodziej jaj lubiący ceratopsy". Jego nazwa pochodzi od tego, że pierwszą skamieniałość tego dinozaura – zmiażdżoną czaszkę, znaleziono obok rzekomych jaj protoceratopsa. Z tego powodu uznano, że owiraptor kradł jaja protoceratopsa i został zabity przez matkę broniącą gniazda. Dopiero późniejsze odkrycia szkieletów przedstawicieli rodziny Oviraptoridae wysiadujących gniazda^[1]^[2] i badania struktury rzekomych jaj protoceratopsa wykazały, że jaja odkrywane wraz ze skamieniałościami owiraptorów należały do nich, a nie do protoceratopsów. Owiraptor żył na terenach dzisiejszej Mongolii w późnej kredzie ok. 80-70 mln lat temu. Jego szczątki znalazł paleontolog Roy Chapman Andrews, a opisał Henry Fairfield Osborn w 1924.

Materiał kopalny

Owiraptor jest znany z niekompletnego szkieletu (AMNH 6517) i 15 jaj (AMNH 6508) początkowo uznanych za należące do protoceratopsa. Początkowo za skamieniałość przedstawiciela gatunku O. philoceratops uznano niemal kompletny szkielet oznaczony IGM 100/42 z charakterystycznym kostnym grzebieniem na czaszce; późniejsze badania wykazały jednak, że IGM 100/42 budową ciała bardziej przypominał Citipati osmolskae niż O. philoceratops i może reprezentować nowy gatunek z rodzaju Citipati^[3]^[4].

Budowa

Owiraptor posiadał mocny dziób z jednym zębem umieszczonym w szczęce górnej. Ramiona stosunkowo długie, zakończone ostrymi pazurami. Najprawdopodobniej ciało pokryte piórami. Prawdopodobnie miał kostny grzebień na czaszce; jednak czaszka okazu holotypowego O. philoceratops nie jest zachowana w dostatecznie dobrym stanie, by można było określić wielkość i kształt grzebienia^[5]. Owiraptor posiadał długie kończyny tylne i najprawdopodobniej potrafił szybko biegać.

Relacje z ptakami

Owiraptorozaury, w tym owiraptor, należą do dinozaurów najbliżej spokrewnionych z ptakami. Przypominają je zarówno wieloma cechami budowy jak i faktem wysiadywania jaj. U owiraptorozaura należącego do rodzaju Nomingia stwierdzono obecność pygostyla, a u kaudipteryksa upierzenie. Osmólska i inni (2004) uznali owiraptorozaury za wtórnie nielotne ptaki. Jednak analiza kladystyczna Turnera z 2007 uważa je tradycyjnie za nieptasie dinozaury.

Klasyfikacja

Owiraptor został początkowo uznano za przedstawiciela ornitomimozaura z powodu bezzębnego dzioba. W 1976 Barsbold zdefiniował dla niego nową rodzinę Oviraptoridae i podrodzinę Oviraptoridea. Pierwsze skamieniałości owiraptora były fragmentaryczne i uszkodzone, dlatego później przypisano temu rodzajowi nowe skamieliny. W 1976 Barsbold przypisał do tego rodzaju sześć nowych okazów (wliczając w to IGM 100 / 20 i 100 / 21), ale później okazało się, że należą one do innego owiraptorozaura o nazwie Conchoraptor. W 1986 Barsbold na podstawie niekompletnego szkieletu opisał nowy gatunek owiraptora – O. mongoliensis – ale później okazało się, że naprawdę należy on do rodzaju Rinchenia. W 1999 znaleziono owiraptorozaura wysiadującego jaja. Początkowo skamieniałość ta została uznana za należącą do rodzaju Oviraptor, ale później przypisano ją do Citipati sp – nienazwanego gatunku Citipati.

Paleobiologia

Dieta owiraptora jest sprawą kontrowersyjną. Rozważa się polowanie na małe kręgowce, roślinożerność, odżywianie się mięczakami lub jajami (dzisiaj teoria o jajożerność owiraptora nie jest zbyt popularna) lub wszystkożerność. Za polowaniem na drobne kręgowce przemawia fakt znalezienie obok gniazda owiraptora Citipati czaszek małych troodonów i szkieletu jaszczurki. Tymczasem dowodem na roślinożerność jest znalezienie gastrolitów obok szkieletu innego owiraptorozaura – kaudipteryksa.

Przypisy

↑ Zhi-Ming Dong i Philip J. Currie. On the discovery of an oviraptorid skeleton on a nest of eggs at Bayan Mandahu, Inner Mongolia, People's Republic of China. „Canadian Journal of Earth Sciences”. 33 (4), s. 631-636, 1996. DOI: 10.1139/e96-046. (ang.).
↑ James M. Clark, Mark A. Norell i Luis M. Chiappe. An oviraptorid skeleton from the late Cretaceous of Ukhaa Tolgod, Mongolia, preserved in an avianlike brooding position over an oviraptorid nest. „American Museum Novitates”. 3265, s. 1-36, 1999. (ang.).
↑ James M. Clark, Mark A. Norell i Rinchen Barsbold. Two new oviraptorids (Theropoda: Oviraptorosauria), Upper Cretaceous Djadokhta Formation, Ukhaa Tolgod, Mongolia. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 21 (2), s. 209-213, 2001. (ang.).
↑ James M. Clark, Mark A. Norell i Timothy Rowe. Cranial anatomy of Citipati osmolskae (Theropoda, Oviraptorosauria), and a reinterpretation of the holotype of Oviraptor philoceratops. „American Museum Novitates”. 3364, s. 1-24, 2002. (ang.).
↑ Halszka Osmólska, Philip J. Currie, Rinchen Barsbold: Oviraptorosauria. W: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 2004, s. 165–183. ISBN 0-520-24209-2.

[1] Zhi-Ming Dong i Philip J. Currie. On the discovery of an oviraptorid skeleton on a nest of eggs at Bayan Mandahu, Inner Mongolia, People's Republic of China. „Canadian Journal of Earth Sciences”. 33 (4), s. 631-636, 1996. DOI: 10.1139/e96-046. (ang.).

[2] James M. Clark, Mark A. Norell i Luis M. Chiappe. An oviraptorid skeleton from the late Cretaceous of Ukhaa Tolgod, Mongolia, preserved in an avianlike brooding position over an oviraptorid nest. „American Museum Novitates”. 3265, s. 1-36, 1999. (ang.).

[3] James M. Clark, Mark A. Norell i Rinchen Barsbold. Two new oviraptorids (Theropoda: Oviraptorosauria), Upper Cretaceous Djadokhta Formation, Ukhaa Tolgod, Mongolia. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 21 (2), s. 209-213, 2001. (ang.).

[4] James M. Clark, Mark A. Norell i Timothy Rowe. Cranial anatomy of Citipati osmolskae (Theropoda, Oviraptorosauria), and a reinterpretation of the holotype of Oviraptor philoceratops. „American Museum Novitates”. 3364, s. 1-24, 2002. (ang.).

[TheDinosauria-5] Halszka Osmólska, Philip J. Currie, Rinchen Barsbold: Oviraptorosauria. W: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 2004, s. 165–183. ISBN 0-520-24209-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]