Wikipedia

Płetwal czerniakowy

gatunek ssaka

Płetwal czerniakowy[19], sejwal[19] (Balaenoptera borealis) – gatunek ssaka morskiego z rodziny płetwalowatych (Balaenopteridae).

Płetwal czerniakowy
Balaenoptera borealis[1]
Lesson, 1828[2]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

walenie

Podrząd

fiszbinowce

Rodzina

płetwalowate

Rodzaj

płetwal

Gatunek

płetwal czerniakowy

Podgatunki
  • B. b. borealis Lesson, 1828
  • B. b. schlegelii (Flower, 1865)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[18]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Taksonomia

edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1822 roku szwedzko-niemiecki przyrodnik Carl Asmund Rudolphi nadając mu nazwę Balæna rostrata[3] lecz nazwa ta była zajęta przez Balæna rostrata Müller, 1776 (obecnie Hyperoodon ampullatus)[20]. Następną dostępną nazwą była Balænoptera borealis którą utworzył w 1828 roku francuski zoolog René Lesson[2]. Holotyp pochodził z wybrzeża Zatoki Lubeckiej w pobliżu Grömitz, w kraju związkowym Szlezwik-Holsztyn, w Niemczech[21] (54°09′N 10°57′E/54,150000 10,950000[22]). Holotypem był szkielet znajdujący się w Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie[20] który został zniszczony podczas II wojny światowej[23]. Podgatunek schlegelii po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1865 roku angielski zoolog William Henry Flower nadając mu nazwę Sibbaldius schlegelii[8] (chociaż pierwszy nazwy tej użył angielski zoolog John Edward Gray w 1864, lecz nie przedstawił diagnozy przez co została oznaczona jako nomen nudum[24]). Okaz typowy pochodził z Jawy, w Indonezji[24]. Typem był szkielet z Muzeum Historii Naturalnej w Lejdzie (numer katalogowy RMNH 31166) zebrany w 1864 roku[24].

Genetyczne i morfologiczne wsparcie dla uznania południowego podgatunku B. borealis jest stosunkowo słabe[25]. Niemniej jednak zapisy z połowów wielorybów sugerują wyraźną różnicę wielkości na półkuli południowej i północnej, przy czym osobniki z rejonu Antarktyki są zwykle większe niż te z północnej części Oceanu Atlantyckiego[25]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki[25].

Etymologia

edytuj
  • Balaenoptera: rodzaj Balaena Linnaeus, 1758 (wal); gr. πτερον pteron „płetwa”[26].
  • borealis: łac. borealis „północny”, od boreas „północny wiatr, północ”, od gr. βορεας boreas „północny wiatr, północ”[27].
  • schlegelii: Hermann Schlegel (1804–1884), niemiecki zoolog który przyjął obywatelstwo holenderskie w 1853 roku, pierwszy autor który zastosował nazewnictwo trinominalne na oznaczenie podgatunków[28].

Nazewnictwo zwyczajowe

edytuj

W polskiej literaturze zoologicznej gatunek Balaenoptera borealis był oznaczany nazwą „sejwal”[29]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” aby uniknąć wrażenia że takson ten należy do innego rodzaju, gatunkowi nadano nazwę „płetwal czerniakowy”, jako przynależnego do rodzaju płetwal (Balaenoptera)[19].

Zasięg występowania

edytuj

Płetwal czerniakowy występuje we wszystkich oceanach świata zamieszkując w zależności od podgatunku[25]:

Morfologia

edytuj

Długość ciała 1700–2000 cm; masa ciała 22000–38000 kg[23]. Szacuje się, że całkowita długość i masa ciała to 2000 cm i 38000 kg w wodach Antarktyki, 1800 cm i 28000 kg w północnym Oceanie Spokojnym oraz 1700 cm i 22000 kg w północnym Oceanie Atlantyckim[23]. Występuje dymorfizm płciowy – dorosłe samice płetwale czerniakowego są nieco większe niż samce[23]. Większe od tego walenia są tylko płetwal błękitny i płetwal zwyczajny[30][23]. Noworodki osiągają długość ciała około 450 cm przy ciężarze około 780 kg[23]. Ubarwienie ciemnobłękitnoszare[31].

Ekologia

edytuj

Zwierzęta te są rzadko obserwowane, gdyż zwykle trzymają się otwartego oceanu. Wędrują zazwyczaj w małych grupach od dwóch do sześciu osobników, choć na żerowiskach znajduje się często większe stada.

Zasiedla większąść oceanów od strefy tropikalnej do subtropikalnej, preferuje umiarkowane wody pelagiczne.

Żywią się widłonogami, obunogami, szczętkami, małymi rybami, głowonogami.

Dojrzałość płciową samice osiągają przy długości ciała 1310–1340 cm, natomiast samce przy długości ciała 1200–1270 cm[23].

Samice sejwala rodzą młode co 2 lata. Ciąża trwa około roku. Cielę rodzi się ogonem do przodu. Przez ponad 5 miesięcy jest karmiony mlekiem o bardzo dużej zawartości tłuszczu. Mleko jest wytwarzane w płaskich gruczołach mlecznych, ukrytych w skórnej kieszeni i wstrzykiwane pod ciśnieniem prosto do gardła młodego sejwala. Dzięki temu prawie nie miesza się ono z wodą morską, ponadto jego straty są minimalne, mimo że przekształcony pysk młodego, niezbyt nadający się od ssania, pozostaje nie zamknięty. Dojrzałość płciową sejwale uzyskują w 8-9 roku życia[32].

Status zagrożenia i ochrona

edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii EN (ang. endangered „zagrożony”)[18]. Sejwale wzbudziły zainteresowanie wielorybników w latach 60. i 70. XX w, w wyniku czego ich populacja została znacznie przetrzebiona. W oceanach żyje około 55 tys. osobników.

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Nie Balæna rostrata Müller, 1776.
  2. ↑ a b c d e f g h Kombinacja nazw.
  3. ↑ Nomen nudum.
  4. ↑ a b Niepoprawna późniejsza pisownia Sibbaldius schlegelii Flower, 1865.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Balaenoptera borealis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b R.-P. Lesson: Histoire naturelle générale et particulière des mammifères et des oiseaux décoverts depuis 1788 jusqu’a nos jours. Cz. 1: Cétacés. 1828, s. 342. (fr.).
  3. ↑ a b C.A. Rudolphi. Einige anatomische Bemerkungen über Balaena rostrata. „Abhandlungen der physikalischen Klasse der Königlich-Preussischen Akademie der Wissenschaften”. Aus dem Jahren 1820–1821, s. 27, 1822. (niem.). 
  4. ↑ C.J. Temminck: Sur plusieurs autres cétacés qui habitent les mers du Japon. W: P.F. von Siebold: Fauna japonica, sive, Descriptio animalium, quae in itinere per Japoniam, jussu et auspiciis, superiorum, qui summum in India Batava imperium tenent, suscepto, annis 1823-1830. Lugduni Batavorum: Apud A. Arnz et Socios, 1842, s. 26. (fr.).
  5. ↑ a b J.E. Gray: Mammalia. On the cetaceous animals. W: J. Richardson & J.E. Gray: The zoology of the voyage of the H.M.S. Erebus & Terror, under the command of Captain Sir James Clark Ross, during the years 1839 to 1843. By authority of the Lords Commissioners of the Admiralty. Cz. 1: Mammalia, Birds. London: E. W. Janson, 1844–1875, s. 20. (ang.).
  6. ↑ J.E. Gray: Catalogue of the Specimens of Mammalia in the Collection of the British Museum. Cz. 1: Cetacea. 1850, s. 42. (ang.).
  7. ↑ J.E. Gray. Notes on the Whalebone-Whales; with a synopsis of the species. „The Annals and Magazine of Natural History”. Thirth Series. 14, s. 352, 1864. (ang.). 
  8. ↑ a b W.H. Flower. Notes on the skeletons of whales in the principal museums of Holland and Belgium, with descriptions of two species apparently new to science. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 408, 1864. (ang.). 
  9. ↑ E.H. Giglioli: Note intorno alla distribuzione della fauna vertebrata nell’oceano: prese durante un viaggio intorno al globo 1865-68. Firenze: G. Civelli, 1870, s. 74. (wł.).
  10. ↑ E.H. Giglioli: I Cetacei osservati durante il viaggio intorno al globo della R. Pirocorvetta Magenta, 186568 memoria di Enrico Hillyer Giglioli. Napoli: stamp. della Regia Universita, 1874, s. 52, ryc. ii. (wł.).
  11. ↑ P.J. Van Beneden & P. Gervais: Ostéographie des cétacés vivants et fossiles, comprenant la description et l’iconographie du squelette et du système dentaire de ces animaux, ainsi que des documents relatifs à leur histoire naturelle. Paris: A. Bertrand, 1880, s. 220. (fr.).
  12. ↑ F. Lahille. Ensayo sobre la distribución geográfica de los mamíferos en la República Argentina. „Primera Reunión del Congreso Científico Latino Americano”. 3, s. 198, 1899. (hiszp.). 
  13. ↑ R. Dabbene. Mamíferos y aves de la Tierra del Fuego é islas adyacentes. „Anales del Museo Nacional de Buenos Aires”. Serie III. 1 (2), s. 76, 1902. (hiszp.). 
  14. ↑ F. Lahille: Enumeración y zoogeografía de los mamíferos de la República Argentina. Buenos Aires: Ministerio de Agricultura y Ganadería, 1914, s. 33. (hiszp.).
  15. ↑ a b А.Г. Томилин. Терморегуляция и географические расы китообразных. „Доклады Академии Наук СССР”. 54 (5), s. 468, 1946. (ros.). 
  16. ↑ А.Г. Томилин: Китообразные. W: В.Г. Гептнер: Звери СССР и прилежащих стран (звери восточной Европы и северной Азии). Cz. 9. Москва: Издательство академии наук СССР, 1957, s. 200. (ros.).
  17. ↑ J. Marr. The natural history and geography of the antarctic krill (Euphausia superba dana). „Discovery reports”. 32, s. 127, 1964. (ang.). 
  18. ↑ a b J.G. Cooke, Balaenoptera borealis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-28] (ang.).
  19. ↑ a b c Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 187. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  20. ↑ a b Hershkovitz 1966 ↓, s. 160.
  21. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Balaenoptera borealis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-28].
  22. ↑ A.M. Husson: The mammals of Suriname. Leiden: E. J. Brill, 1978, s. 522–523. ISBN 90-04-05819-2. (ang.).
  23. ↑ a b c d e f g T. Deméré: Family Balaenopteridae (Rorquals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 287–289. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
  24. ↑ a b c Hershkovitz 1966 ↓, s. 162.
  25. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 282. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  26. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 103, 1904. (ang.). 
  27. ↑ borealis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-08-28] (ang.).
  28. ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 362. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
  29. ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 326, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  30. ↑ S.L. Perry, Special Issue: The Great Whales: History and Status of Six Species Listed as Endangered Under the U.S. Endangered Species Act of 1973, D.P. DeMaster & G.K. Silber, „Marine Fisheries Review”, 1, 61, 1999, s. 52–58 [zarchiwizowane z adresu 2012-12-05].
  31. ↑ Shefferly, N.: Balaenoptera borealis. Animal Diversity Web, 1999. [dostęp 2006-11-04].
  32. ↑ Helga Hofmann: Ssaki. Warszawa: KDC, 2001, s. 190.

Bibliografia

edytuj
  • P. Hershkovitz. Catalog of Living Whales. „Bulletin of the United States National Museum”. 246, s. 1–246, 1966. (ang.). 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Płetwal_czerniakowy&oldid=73104779”