Wikipedia

Patria (1911)

kubańska kanonierka

Patria – kanonierka i okręt szkolny marynarki wojennej Kuby z pierwszej połowy XX wieku. Pojedyncza jednostka zbudowana w 1911 roku w USA. Służyła podczas obu wojen światowych, wycofana ze służby w 1955 roku.

Patria
Ilustracja
„Patria” w 1914 roku
Klasa

kanonierka / okręt szkolny

Historia
Stocznia

Cramp, Filadelfia Stany Zjednoczone

Wodowanie

10 października 1911

 Kuba
Nazwa

Patria

Wejście do służby

ok. 1912

Wycofanie ze służby

1955

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

1200 ts

Długość

61 m

Szerokość

11 m

Zanurzenie

4 m

Napęd
2 maszyny parowe o mocy łącznej 4000 hp, 2 kotły parowe, 2 śruby
Prędkość

16 węzłów

Uzbrojenie
początkowe:
• 2 armaty 57 mm (2 × I)
• 4 armaty 47 mm (4 × I)
• 4 armaty 37 mm (4 × I)
Załoga

115

Wyporność okrętu wynosiła 1200 ton, napędzały go maszyny parowe o mocy łącznej 4000 hp, pozwalające na osiąganie prędkości 16 węzłów. Uzbrojenie stanowiły dwa działa kalibru 57 mm, a następnie 76 mm, oraz lżejsza artyleria.

Historia edytuj

Podstawowymi jednostkami Marynarki Wojennej Kuby, utworzonej w 1909 roku, stały się kanonierki, z których pierwszą była 500-tonowa „Baire” zbudowana w 1906 roku w Gdańsku[1]. W 1910 roku uchwalono pierwszy program rozbudowy marynarki, w wykonaniu którego zamówiono za granicą dwie duże i dwie małe kanonierki, przez co kubańska marynarka stała się jedną z najsilniejszych w Ameryce Środkowej[1]. Drugim co do wielkości okrętem kubańskim, po kanonierce „Cuba”, stała się wówczas „Patria”[2]. Od początku była ona przewidziana do pełnienia roli okrętu szkolnego marynarki kubańskiej[3]. W literaturze najczęściej klasyfikowana jest jako kanonierka[3][2][a].

 
Wodowanie „Patrii”

Budowę okrętu zamówiono w amerykańskiej stoczni William Cramp & Sons Ship & Engine Building Company w Filadelfii[3]. Konstrukcyjnie był on wzorowany na kanonierkach typu Machias budowanych dla marynarki amerykańskiej w latach 90. XIX wieku[1]. Znana jest bliżej jedynie data uroczystego wodowania okrętu 10 października 1911 roku, razem z kanonierką „Cuba” budowaną w tej samej stoczni, w dzień niepodległości Kuby[b]. Okręt otrzymał wówczas imię „Patria” (hiszp. „ojczyzna”). Matką chrzestną okrętu została córka prezydenta Kuby José Gómeza Narcisa Gómez[4]. Po wyposażeniu, próby morskie miały się odbyć wiosną 1912 roku[3]. Koszt budowy wynosił 238 tysięcy dolarów[4].

Opis konstrukcji edytuj

Architektura i kadłub edytuj

 
„Patria” po modernizacji, lata 30/40 XX w.

Okręt miał gładkopokładowy kadłub z taranową dziobnicą i silnie nawisającą krążowniczą rufą[5]. Kadłub był konstrukcji stalowej[3]. Początkowo okręt miał dwa cienkie pochylone kominy i dwa pochyłe maszty[5]. Nadbudówka dziobowa z mostkiem była niewielka, umieszczona za masztem dziobowym[5]. W latach 1936–1937 okręt został zmodernizowany i otrzymał pojedynczy szerszy komin, a nadbudówka dziobowa została powiększona[6].

Konstrukcyjna wyporność normalna wynosiła 1200 ts (ton angielskich), przy zanurzeniu 3,65 m[c]. Długość między pionami wynosiła 56,4 m[d]. Spotykana jest w publikacjach długość między pionami 61 m (być może dotyczy długości całkowitej)[e]. Szerokość wynosiła 10,4 m, a średnie zanurzenie normalne 3,65 m[3].

Załoga liczyła według niektórych źródeł 115 osób[1]. Przewidywano pomieszczenia dla 20 szkolonych midszypmenów i 10 kadetów obsługi maszyn[3].

Uzbrojenie i wyposażenie edytuj

Uzbrojenie pierwotnie stanowiły według projektu dwie armaty szybkostrzelne kalibru 57 mm (6-funtowe), cztery kalibru 47 mm (3-funtowe) i cztery kalibru 37 mm (1-funtowe)[3][2]. Wszystkie działa były typowe amerykańskie[3]. Dwie armaty największego kalibru umieszczone były w pojedynczych stanowiskach na pokładzie dziobowym i rufowym, a działa mniejszych kalibrów na pokładzie na burtach, w tym działa 47 mm na sponsonach blisko dziobu i rufy, dysponując szerokim kątem ostrzału, a działa 37 mm na śródokręciu[3]. Uzbrojenie uzupełniały początkowo dwa karabiny maszynowe kalibru 7 mm, które mogły być używane także na lądzie przez oddział desantowy[3].

W 1917 roku okręt został zmodernizowany w USA, ze wzmocnieniem uzbrojenia, lecz szczegóły tego nie są pewne[1]. Działa największego kalibru zapewne wówczas zamieniono na dwa działa kalibru 76 mm (3 cale), wykazywane w późniejszych publikacjach[f]. Wzmocniono także uzbrojenie pomocnicze, które przed II wojną światową składało się z czterech armat kalibru 57 mm (6-funtowych) i czterech armat kalibru 47 mm (3-funtowych)[g]. Według niektórych publikacji, w okresie II wojny światowej uzbrojenie, oprócz dwóch dział kalibru 76 mm artylerii głównej, stanowiło jedno działo przeciwlotnicze tego kalibru, cztery armaty kalibru 47 mm i trzy karabiny maszynowe[1].

Podczas II wojny światowej okręt otrzymał amerykańskie uzbrojenie przeciwpodwodne (zrzutnie bomb głębinowych, albo także ich miotacze), zdjęte po wojnie[1].

W skład wyposażenia od początku wchodziła radiostacja[3]. Okręt miał oświetlenie elektryczne i reflektory[3].

Napęd edytuj

Okręt napędzały dwie maszyny parowe potrójnego rozprężania, o średnicy cylindrów 33 cm, 56 cm i 91 cm i skoku tłoka 61 cm[3]. Łączna moc wynosiła 4000 hp[1]. Parę dostarczały pierwotnie dwa kotły wodnorurkowe Mosher opalane węglem, o powierzchni rusztów ok. 9,3 m² i powierzchni ogrzewalnej ok. 557 m²[3]. Część publikacji podaje kotły Babcock (być może zainstalowane po modernizacji)[h]. Kotły umieszczone były we wspólnym przedziale, wyposażonym w dmuchawę dla ciągu wymuszonego[3]. Siłownia pozwalała na osiąganie prędkości projektowej 16 węzłów[2][3]. Zapas węgla wynosił 150 ton[2]. W latach 1936–1937 dokonano modernizacji siłowni, instalując nowe kotły opalane paliwem płynnym[7]. Prędkość okrętu według części publikacji dotyczących okresu II wojny światowej zmalała później do 11 węzłów[1].

Służba edytuj

W kwietniu 1917 roku Kuba przystąpiła do I wojny światowej po stronie państw Ententy i jej marynarka wraz z amerykańską patrolowała wokół Karaibów, bez starć z wrogiem[2]. W 1917 roku „Patria” przeszła w tym celu niewielką modernizację w USA połączoną ze wzmocnieniem uzbrojenia[1].

W 1931 roku „Patria” została użyta do stłumienia próby powstania przeciw dyktatorowi Gerardo Machado podjętej przez emigrantów kubańskich, którzy przypłynęli statkiem i opanowali 17 sierpnia port i koszary w Gibara, ze wsparciem miejscowej ludności[8]. Od rana 18 sierpnia okręt ostrzeliwał koszary, sam również został ostrzelany przez baterię przeciwlotniczą[8]. 19 sierpnia miasto zostało zdobyte przez wojska rządowe[8]. Głównie na skutek ostrzału ze strony „Patrii” i ataków lotnictwa, zginęło dziewięć osób spośród powstańców lub ludności miasta, a kilkadziesiąt zostało rannych[8].

W trakcie II wojny światowej, Kuba również w grudniu 1941 roku wypowiedziała wojnę państwom Osi[1]. „Patria” została wówczas wyremontowana i doposażona w Galvestonie, otrzymując uzbrojenie w bomby głębinowe[1]. Marynarka kubańska wraz z amerykańską pełniła podczas wojny zadania eskortowe i patrolowe na Karaibach[1].

Okręt po II wojnie światowej używany był nadal jako szkolny[7]. Został wycofany ze służby w 1955 roku[1].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Część roczników flot umieszczała „Patrię” w sekcji okrętów klasyfikowanych oficjalnie jako krążowniki wraz z większą kanonierką „Cuba” (Jane’s Fighting Ships of World War I 1919 ↓, s. 305, Jane’s Fighting Ships 1940 ↓, s. 141). Większość źródeł nie potwierdza jednak takiej klasyfikacji tego okrętu.
  2. ↑ Tak źródła z epoki (Bulletin of the Pan American Union 1911 ↓, s. 865, International Marine Engineering 1912 ↓, s. 12). Część nowszych opracowań powiela błędną datę wodowania 10 sierpnia 1911 roku (Jane’s Fighting Ships 1953-54 ↓, s. 165, Gardiner, Gray (red.) 1985 ↓, s. 413-414, Patianin, Barabanow i Mitiukow 2008 ↓, s. 26).
  3. ↑ Wyporność według opisu z epoki w International Marine Engineering 1912 ↓, s. 12. Taka sama wyporność 1200 ts w Bulletin of the Pan American Union 1911 ↓, s. 870 i źródłach dotyczących późniejszego okresu służby (Patianin, Barabanow i Mitiukow 2008 ↓, s. 26, Jane’s Fighting Ships 1940 ↓, s. 141, Jane’s Fighting Ships 1953-54 ↓, s. 165). Niektóre publikacje podawały wyporność 1100 ts (Jane’s Fighting Ships of World War I 1919 ↓, s. 305, Gardiner, Gray (red.) 1985 ↓, s. 413).
  4. ↑ Długość między pionami 185 stóp (56,4 m) według szczegółowego opisu z epoki w International Marine Engineering 1912 ↓, s. 12, tak samo w Patianin, Barabanow i Mitiukow 2008 ↓, s. 26.
  5. ↑ Długość 61 m (200 stóp), opisywana jako długość między pionami, jest podawana m.in. w Jane’s Fighting Ships of World War I 1919 ↓, s. 305 i Gardiner, Gray (red.) 1985 ↓, s. 414.
  6. ↑ Uzbrojenie z dwóch dział 76 mm (12-funtowych) podaje już Jane’s Fighting Ships of World War I 1919 ↓, s. 305 z okresu I wojny światowej, następnie Jane’s Fighting Ships 1940 ↓, s. 141 i Patianin, Barabanow i Mitiukow 2008 ↓, s. 26 (dotyczący okresu II wojny św.).
  7. ↑ Tak według Jane’s Fighting Ships 1940 ↓, s. 141. Brak informacji co do artylerii pomocniczej w Jane’s Fighting Ships of World War I 1919 ↓, s. 305.
  8. ↑ Kotły Babcock (bez wskazania liczby) podają m.in. Jane’s Fighting Ships 1940 ↓, s. 141 i Patianin, Barabanow i Mitiukow 2008 ↓, s. 27.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Patianin, Barabanow i Mitiukow 2008 ↓, s. 26-28
  2. ↑ a b c d e f Gardiner, Gray (red.) 1985 ↓, s. 413-414
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q International Marine Engineering 1912 ↓, s. 12-14
  4. ↑ a b Launching of Cuba′s ship, "Cuba" and "Patria". „Bulletin of the Pan American Union”. XXXIII (5), s. 865-870, listopad 1911. (ang.). 
  5. ↑ a b c Na podstawie rysunku Gardiner, Gray (red.) 1985 ↓, s. 414
  6. ↑ Na podstawie datowanej na 1937 roku fotografii w Jane’s Fighting Ships 1940 ↓, s. 141 oraz fotografii w Patianin, Barabanow i Mitiukow 2008 ↓, s. 27 i informacji o modernizacji w latach 1936–1937 w Jane’s Fighting Ships 1953-54 ↓, s. 165.
  7. ↑ a b Jane’s Fighting Ships 1953-54 ↓, s. 165.
  8. ↑ a b c d José Abreu Cardet, El “Patria” bombardea Gibara [online], Radio Angulo, 20 listopada 2010 [zarchiwizowane z adresu 2017-02-02] (hiszp.).

Bibliografia edytuj

  • Conway's All the world’s fighting ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
  • Jane’s Fighting Ships 1940. Francis McMurtrie (red.). Londyn: Sampson Low, Marston & Co, 1941. (ang.).
  • Jane’s Fighting Ships 1953-54. Raymond Blackman (red.). Londyn: Sampson Low, Marston & Co, 1953. (ang.).
  • Jane’s Fighting Ships of World War I. John Moore (wstęp). Wyd. 2001 (reprint). Londyn: Studio Editions, 1919. ISBN 1-85170-378-0. (ang.).
  • Siergiej Patianin, Michaił Barabanow, Nikołaj Mitiukow. Korabli Wtoroj mirowoj wojny. WMS stran Łatinskoj Amieriki i Azji. „Morskaja Kampanija”. 04(17)/2008, maj 2008. Moskwa: Izdatielstwo Kollekcyja. (ros.). 
  • Launching of Cuba′s ship, "Cuba" and "Patria". „Bulletin of the Pan American Union”, s. 865-870, listopad 1911. (ang.). 
  • Two New Naval Vessels under Construction for Cuba. „International Marine Engineering”. 17, s. 12-14, styczeń 1912. Nowy Jork. (ang.). 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Patria_(1911)&oldid=73154851”