Petaluroidea
Petaluroidea – nadrodzina owadów z rzędu ważek, podrzędu Epiprocta i infrarzędu ważek różnoskrzydłych.
| Petaluroidea | |
| Needham, 1903 | |
| Okres istnienia: jura–dziś | |
 Tanypteryx pryeri z rodziny Petaluridae | |
 Aeschnogomphus intermedius z rodziny Aktassiidae | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| (bez rangi) | Euepiproctophora |
| (bez rangi) | Anisopteromorpha |
| (bez rangi) | Trigonoptera |
| (bez rangi) | Pananisoptera |
| (bez rangi) | Neoanisoptera |
| Infrarząd | |
| (bez rangi) | Petalurida |
| (bez rangi) | Petalurodea |
| Nadrodzina |
Petaluroidea |
Morfologia
edytujWażki te mają skrzydła z wydłużonymi pterostygmami, odsiebnie od których leżą w przestrzeniach za nodusem liczne komórki. Żyłka wspierająca pterostygmy przesunięta jest tak, że leży w połowie odległości między nodusem a szczytem skrzydła. Pierwsza żyłka interradialna jest dobrze wyodrębniona i dość długa. Przestrzeń między pierwszą a drugą gałęzią żyłki radialnej tylnej jest silnie rozszerzona i zawiera znacznie więcej niż 8–9 szeregów komórek, aczkolwiek cecha ta wtórnie zanika u rodzaju Tanypteryx. Z wyjątkiem Tanypterygini w przednim skrzydle żyłka radialna tylna 3/4 jest falista, a pole pomiędzy nią a żyłką medialną silnie się rozszerza przy tylnej krawędzi skrzydła i zawiera tam powyżej trzech szeregów komórek. Autapomorfią Petaluroidea jest wyraźnie skrócona żyłka medialna tylna tylnego skrzydła, kończąca się na jego krawędzi tylnej na wysokości nodusa, a nawet nieco przed tą wysokością. Podobnie jak u innych Petalurida trójkąty dyskoidalne w obu parach skrzydeł wykształcone są odmiennie – ten w skrzydle przednim jest co najmniej trochę bardziej poprzeczny. Wiąże się to z rozrostem żyłki pseudoanalnej przedniego skrzydła i poszerzeniem jego trójkąta subdyskoidalnego. Uzbrojenie goleni środkowej i tylnej pary odnóży wykazuje dymorfizm płciowy. Odwłok u samic jest szeroki, gruby[1].
Taksonomia
edytujTakson rangi rodzinowej od rodzaju Petalura utworzył po raz pierwszy w 1903 roku James George Needham jako podrodzinę[2]. Nadrodzina Petaluroidea wprowadzona została natomiast do systematyki w 1982 roku przez Franka Louisa Carlego[3]. Redefiniowali ją kolejno H.K. Pfau w 1991 roku[4] i Günter Bechly w 1996 roku[5]. Współcześnie umieszcza się ją wraz z Cretapetaluridae w kladzie Petalurodea w obrębie Petalurida. Dzieli się ją na dwie rodziny i cztery podrodziny[6]:
Współczesne Petaluroidea są grupą mało zróżnicowaną morfologicznie i gatunkowo[7], obejmując 10 gatunków zgrupowanych w 5 rodzajach[8]. Większą różnorodność wykazywały w mezozoiku, kiedy to występowały na całym świecie. Ich skamieniałości znane są z okresów jury i kredy, z terenów Europy, Azji i Ameryki Południowej[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Günter Bechly, Phylogenetic Systematics of basal Pananisoptera and Anisoptera / Petalurida, [w:] Günter Bechly, Phylogenetic Systematics of Odonata, Böblingen 2007.
- ↑ James George Needham. A genealogic study of the dragonfly wing venation. „Proceedings of the United States National Museum”. 26 (1331), s. 703-764, 1903.
- ↑ F.L. Carle. The wing vein homologies and phylogeny of the Odonata: A continuing debate. „Societas Internationalis Odonatologica Rapid Communications”. 4, 1982.
- ↑ H.K. Pfau. Contributions of functional morphology to the phylogenetic systematics of Odonata. „Advances in Odonatology”. 5, s. 109-141, 1991.
- ↑ Günter Bechly, Morphologische Untersuchungen am Flügelgeäder der rezenten Libellen und deren Stammgruppenvertreter (Insecta; Pterygota; Odonata), unter besonderer Berücksichtigung der Phylogenetischen Systematik und des Grundplanes der *Odonata, „Petalura”, Special Volume 2, 1996, s. 1–402.
- ↑ Günter Bechly, Phylogenetic classification of fossil and extant odonates, [w:] Günter Bechly, Phylogenetic Systematics of Odonata, Böblingen 2007.
- ↑ a b Yongjun Li, Gang Han, Andre Nel, Ren Dong. A new fossil petalurid dragonfly (Odonata: Petaluroidea: Aktassiidae) from the Cretaceous of China. „Alcheringa. An Australasian Journal of Palaeontology”, 2012. DOI: 10.1080/03115518.2012.644995.
- ↑ Dennis Paulson, Martin Schorr, Cyrille Deliry: World Odonata List. Last revision: 29 March 2022. [w:] Slater Museum of Natural History, University of Puget Sound [on-line]. [dostęp 2022-03-30].