Powiat dziśnieński

(Przekierowano z Powiat dzisieński)

Powiat dziśnieński – powiat pod Zarządem Cywilnym Ziem Wschodnich od 24 października 1919 r., został włączony do Okręgu Wileńskiego. Tymczasową siedzibą władz powiatu zostało Głębokie[1]. 7 listopada 1920 r. pod Zarządem Terenów Przyfrontowych i Etapowych z powiatu wyłączono gminy: Postawy i Łuck do nowo utworzonego powiatu duniłowickiego[2]. Następnie od 19 lutego 1921 r. w województwie nowogródzkim II Rzeczypospolitej[3]. Jego siedzibą było miasto Głębokie. 13 kwietnia 1922 r. wyłączono powiat dziśnieński z województwa nowogródzkiego i przyłączono do Ziemi Wileńskiej[4], z której 20 stycznia 1926 r. utworzono województwo wileńskie[5].

Powiat dziśnieński
powiat
Państwo

 Polska

Województwo

wileńskie

Siedziba

Głębokie

Powierzchnia

3968 km²

Populacja (1931)
• liczba ludności


159.900

• gęstość

40 os./km²

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
Powiat w woj. nowogródzkim przed przyłączeniem Litwy Środkowej do Polski
Dożynki w Głębokiem w 1934 r., siedzi po prawej starosta Ludwik Muzyczka

W skład powiatu wchodziło 21 gmin, 2 miasta i 1 miasteczko.

W okresie I Rzeczypospolitej starostwo dziśnieńskie z siedzibą w Dziśnie znajdowało się w województwie połockim Wielkiego Księstwa Litewskiego. W wyniku II rozbioru Polski tereny powiatu (ujezdu) znalazły się w granicach guberni mińskiej Imperium Rosyjskiego, a od 10 stycznia 1843 r. guberni wileńskiej[6].

Demografia

edytuj

Według tezy Alfonsa Krysińskiego i Wiktora Ormickiego, terytorium powiatu wchodziło w skład tzw. zwartego obszaru białorusko-polskiego, to znaczy prawosławna ludność białoruska zamieszkiwała jedynie tereny wiejskie, zaś w większych miejscowościach dominowali Polacy[7].

W grudniu 1919 roku powiat dziśnieński okręgu wileńskiego ZCZW zamieszkiwały 193 263 osoby, z których 38,6% zadeklarowało się jako Polacy, 24,0% – Białorusini, 2,7% – Żydzi, 1,0% – Litwini, 33,7% – przedstawiciele innych narodowości (głównie Rosjanie). Na terytorium powiatu znajdowało się 3118 miejscowości, z których 3 miały ponad 1 tys. mieszkańców. Największą z nich była Dzisna z 4445 mieszkańcami[8].

Oświata

edytuj

W powiecie dziśnieńskim okręgu wileńskiego ZCZW w roku szkolnym 1919/1920 działało 89 szkół powszechnych. Ogółem uczyło się w nich 3266 dzieci i pracowało 112 nauczycieli[9].

Przemysł

edytuj

W dwudziestoleciu międzywojennym powiat produkował najwięcej lnu w Polsce[10].

Podział administracyjny

edytuj

Miasta

edytuj

Miasteczka

edytuj

Na jego terenie dziś leżą następujące rejony:

Starostowie

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 26, poz. 276.
  2. Dz. Urz. ZTPiE z 1920 r. Nr 3, poz. 24.
  3. Dz.U. z 1921 r. nr 16, poz. 93 – Ustawa o unormowaniu stanu prawno-politycznego na ziemiach, przyłączonych do obszaru Rzeczypospolitej na podstawie umowy o preliminaryjnym pokoju i rozejmie, podpisanej w Rydze dnia 12 października 1920 r.
  4. Dz.U. z 1922 r. nr 26, poz. 213.
  5. Dz.U. z 1926 r. nr 6, poz. 29 – Ustawa z dnia 22 grudnia 1925 r. w sprawie utworzenia województwa wileńskiego.
  6. Дисна, уездный город Виленской губернии.
  7. Marek Wierzbicki: Stosunki polsko-białoruskie przed wrześniem 1939. W: Marek Wierzbicki: Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939–1941. Wyd. 2. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007, s. 25–43, seria: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2.
  8. I. Tablice ogólne. W: Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). s. 25, 31.
  9. Joanna Gierowska-Kałłaur: Rozdział VII. Szkolnictwo na ziemiach podległych Zarządowi Cywilnemu Ziem Wschodnich. W: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). s. 242.
  10. Wystawa lniarska w Postawach, „Z bliska i z daleka”, Z. 1 (29), Lwów, styczeń 1936, s. 25.
  11. a b c d e f g h 1 stycznia 1926 r. została wyłączona z powiatu dziśnieńskiego i przyłączona do powiatu brasławskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472).
  12. 1 kwietnia 1929 do gminy przyłączono 11 miejscowości z gminy Norzyca w powiecie postawskim (Dz.U. z 1929 r. nr 14, poz. 119).
  13. 1 kwietnia 1923 r. została zniesiona a jej obszar włączony do gminy Prozoroki (Dz.U. z 1923 r. nr 28, poz. 172).
  14. 1 kwietnia 1929 do gminy przyłączono 5 miejscowości z gminy Kozłowszczyzna w powiecie postawskim (Dz.U. z 1929 r. nr 14, poz. 119).
  15. 1 kwietnia 1929 z gminy wyłączono 19 miejscowości i włączono do gminy Kozłowszczyzna w powiecie postawskim (Dz.U. z 1929 r. nr 14, poz. 119). Gminę zniesiono 11 kwietnia 1929 roku, a jej obszar włączono do gmin Głębokie, Zalesie i Kozłowszczyzna (Dz.U. z 1929 r. nr 22, poz. 224).
  16. a b c d 1 stycznia 1926 r. przyłączona do powiatu dziśnieńskiego z powiatu postawskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472).
  17. II. Ruch służbowy w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych od 1 grudnia 1923 do 1 stycznia 1924 r.. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych”. 1, s. 21, 1 marca 1924. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. 

Bibliografia

edytuj
  • Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). Lwów – Warszawa: Książnica Polska T-wa Naucz. Szkół Wyższych, 1920, s. 50, seria: Prace geograficzne wydawane przez Eugenjusza Romera.
  • Joanna Gierowska-Kałłaur: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, s. 447. ISBN 83-88973-60-6.

Linki zewnętrzne

edytuj