Rożnów (województwo małopolskie)
Rożnów – wieś sołecka w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Gródek nad Dunajcem. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie nowosądeckim. Wieś liczy 1979 mieszkańców (2015).
| Artykuł | 49°46′32″N 20°42′6″E |
| - błąd | 39 m |
| WD | 49°46'32.2"N, 20°42'6.1"E, 49°48'N, 20°44'E |
| - błąd | 14 m |
| Odległość | 1 m |
| ||||
| ||||
 Dwór w Rożnowie | ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  małopolskie
| |||
| Powiat | nowosądecki | |||
| Gmina | Gródek nad Dunajcem | |||
| Liczba ludności (2003) | 1970 | |||
| Strefa numeracyjna | 18 | |||
| Kod pocztowy | 33-316[1] | |||
| Tablice rejestracyjne | KNS | |||
| SIMC | 0426526 | |||
Położenie na mapie gminy Gródek nad Dunajcem   Rożnów | ||||
Położenie na mapie Polski  Rożnów | ||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  Rożnów | ||||
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego  Rożnów | ||||
 49°46′32″N 20°42′06″E/49,775556 20,701667
| ||||
.jpg)
PołożenieEdytuj
Rożnów położony jest na terenie Pogórza Rożnowskiego, nad Jeziorem Rożnowskim, które biorą swoje nazwy właśnie od tej miejscowości.
Części wsiEdytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 1050626 | Folwark | część wsi |
| 0426532 | Garby | część wsi |
| 0426549 | Gierowa | część wsi |
| 0426555 | Łaziska | część wsi |
| 0426561 | Łazy | część wsi |
| 0426578 | Nowa Wieś | część wsi |
| 0426584 | Radajowice | część wsi |
| 0426590 | Wiesiółka | część wsi |
| 0426609 | Zagórze | część wsi |
HistoriaEdytuj
Znaczenie historyczne wsi datuje się od XIII wieku. Rożnów był własnością kolejnych możnych rodów: w XIII w. Gryfici zbudowali tu strażnicę, która 100 lat później wciąż pozostawała w posiadaniu Rożenów herbu Gryf. Piotr Rożen około 1350–1370 przebudował ją na zamek. Była to kamienna budowla w stylu gotyckim, na planie czworoboku zbliżonym do prostokąta o wymiarach 44 na 20 m. W 1426 zamek znalazł się we władaniu sławnego rycerza Zawiszy Czarnego[4] (wg heraldyka Adama Bonieckiego od Piotra z Kurowa za 1000 grzywien Rożnów, Gródek z dziewięciu wsiami nabył Zawisza z Brzegów zwany Czerwonym[5]).
Kolejnym właścicielem wsi był ród Wydżgów.
W drugiej połowie XV wieku wieś przechodzi w ręce rodu Tarnowskich. Jego wybitny przedstawiciel, hetman wielki koronny Jan Amor Tarnowski, rozpoczął przed 1568 – w innym miejscu, przy drodze Rożnów-Tropie – budowę drugiej twierdzy w tej miejscowości, dlatego zamek Rożenów został opuszczony i popadł w ruinę. Nowa budowla, wznoszona w stylu renesansowym , była jedną z pierwszych w Polsce warowni o nowożytnej fortyfikacji obronnej. Jej budowa nie została nigdy ukończona; do dnia dzisiejszego przetrwał beluard oraz mur kurtynowy z bramą wjazdową.
W XVII w. w Rożnowie mieszkał członek wspólnoty braci polskich Andrzej Wiszowaty, pełniąc funkcję ministra zboru i kaznodziei. W zbór ariański został wówczas zamieniony rożnowski zamek dolny. 11-16 marca 1660, na zamku kasztelana wojnickiego Jana Wielopolskiego w Rożnowie odbyła się słynna publiczna dysputa teologiczna między przedstawicielami braci polskich i duchownymi kościoła katolickiego. Spotkanie do niczego nie doprowadziło. Kasztelan pod wrażeniem intelektu Wiszowatego zaproponował mu, aby pozostał w kraju, który potrzebuje ludzi uczonych. W zamian za przejście na religię katolicką zaoferował teologowi wieś Gródek. Ten odmówił mówiąc, że lepiej „dobra stracić i cześć obywatelską niż czyste sumienie”[6][7]. Wskutek uchwały sejmowej skazującej arian na wygnanie z kraju, przeniósł się ostatecznie do Amsterdamu, gdzie zmarł w 1678.
Ostatnimi właścicielami wsi od 1745 byli Stadniccy, znani przede wszystkim jako właściciele i twórcy nowożytnej miejscowości uzdrowiskowej Szczawnica.
ZabytkiEdytuj
- Drewniany kościół św. Wojciecha ufundowany w 1661 przez Jana Wielopolskiego. Nie posiada wieży, a tylko sygnaturkę wyrastającą pośrodku korpusu. Skrzydła głównego ołtarza stoją rozmontowane na posadzce – na ich miejscu znajduje się rzeźbiona w drewnie, nieco ludowa w charakterze Grupa Ukrzyżowania. W bocznym ołtarzu przechowywany jest obraz Matki Boskiej, niegdyś podobno wiszący w kaplicy zamkowej Zawiszy Czarnego.
- Ruiny zamku górnego w Rożnowie z XIV wieku
- Beluard w której mieściły się: ludwisarnia, zbór braci polskich, gorzelnia[8] oraz mur obronny z bramą wjazdową z XVI wieku
- Klasycystyczny dwór Stadnickich z XIX wieku
- 5 km na północ od wsi znajduje się zamek Tropsztyn w Wytrzyszczce
ParafiaEdytuj
We wsi znajduje się kościół parafialny pw. św. Wojciecha, wybudowany w 1661 w szlacheckich dobrach kasztelana wojnickiego Jana Wielopolskiego, na terenie bardzo wówczas rozległej parafii Tropie. Znajduje się na wyniosłym grzbiecie górskim nad Jeziorem Rożnowskim. Zbudowano go w sąsiedztwie zamku legendarnego Zawiszy Czarnego, w miejscu, gdzie dotąd stała kaplica św. Wojciecha (później odbudowano ją poniżej cmentarza). Po roku od powstania kościoła ustanowiono parafię, wydzieloną z parafii Tropie. Erygował ją biskup Mikołaj Oborski.
KulturaEdytuj
W Rożnowie istnieje Szkoła Muzyczna I stopnia[9].
TurystykaEdytuj
Jest to miejscowość atrakcyjna turystycznie, z wieloma zabytkami architektury. Znajduje się tutaj kąpielisko oraz przystań jachtowa. Rożnów stanowi dobrą bazę turystyczną z dużą liczbą miejsc noclegowych. Skałki rożnowskie umożliwiają uprawianie wspinaczki.
GospodarkaEdytuj
Zlokalizowana jest tutaj zapora wodna, która jest częścią Elektrowni Rożnów, wybudowanej w latach 1935-1941.
SportEdytuj
We wsi od 2003 działa Gminny KS "Zawisza" Rożnów, występujący w nowosądeckiej klasie A (grupa I).
Ochotnicza Straż PożarnaEdytuj
We wsi funkcjonuje jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej założona w 1936 roku, od 1995 jednostka jest włączona do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego, na wyposażeniu znajdują się 2 samochody bojowe: GBA Renault oraz GLBARt Iveco Turbo Daily[10].
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. s. według wyboru. [dostęp 2014–03–09].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014–03–09].
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 18.11.2015].
- ↑ Sąd ziemski krakowski zatwierdza sprzedaż 1/2 zamku Rożnowa z wsiami przez Piotra z Kurowa Zawiszy Czarnemu, jednocześnie Piotr odstępuje Zawiszy drugą część zamku, będącą w zastawie u Rafała z Kęsnej, w Krakowie. W: Dokumenty z czasów Jagiełły ze zbiorów Archiwów Głównego Akt Dawnych [on-line]. 1426-03-18. [dostęp 2011-02-12].
- ↑ Adam Boniecki: Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. 5. Warszawa : Warszawskie Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda S[yn]ów), 1902, s. 367.
- ↑ L. Chmaj, op. cit., s. 366
- ↑ Z historii braci polskich nad Dunajcem
- ↑ Renesansowa twierdza w Rożnowie
- ↑ Szkoła Muzyczna I stopnia w Rożnowie
- ↑ OSP. Gmina Gródek n. D. (nowysacz112.pl)