Powiat nowosądecki

powiat w Polsce w województwie małopolskim

Powiat nowosądeckipowiat w Polsce (województwo małopolskie), utworzony w 1999 r. w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Nowy Sącz.

Powiat nowosądecki
powiat
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

TERC

1210

Siedziba

Nowy Sącz

Starosta

Marek Kwiatkowski

Powierzchnia

1550,24 km²

Populacja (31.12.2020)
• liczba ludności


217 071[1]

• gęstość

139,8 os./km²

Urbanizacja

19,01%

Tablice rejestracyjne

KNS

Adres urzędu:
ul. Jagiellońska 33
33-300 Nowy Sącz
Szczegółowy podział administracyjny
Plan powiatu nowosądeckiego
Liczba gmin miejskich

1

Liczba gmin miejsko-wiejskich

4

Liczba gmin wiejskich

11

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Według danych z 31 grudnia 2019 roku[2] powiat zamieszkiwało 216 796 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwały 216 994 osoby[3].

Gminy powiatu nowosądeckiego edytuj

W skład powiatu wchodzi 16 gmin:

Historia edytuj

Pierwsze wzmianki pisane, które mówią o kasztelanie sądeckim pochodzą z 1224 r.[potrzebny przypis]

W 1257 r. Bolesław Wstydliwy przekazał ziemię sądecką swojej żonie Kindze, która uwłaszczyła otrzymanymi dobrami sprowadzony do Starego Sącza zakon klarysek. Tutaj też przeniesiono z Podegrodzia siedzibę władz sądeckich. Kinga, a później Gryfina (wdowa po Leszku Czarnym) miały w tej ziemi uprawnienia książęce i tytułowały się paniami sądeckimi. Władza kasztelana została wtedy ograniczona do funkcji wojskowych. Sprawy administracyjno-sądowe nad podległą ludnością przyjęli natomiast urzędnicy Kingi i Gryfiny[4].

W 1292 r. król Wacław II przenosi miasto Sącz do wsi Kamienica, która leży nad bardziej znaczącym od Popradu, Dunajcem. Tak powstaje Nowy Sącz. Miasto szybko rozwija się dzięki licznym przywilejom, położeniu przy ważnych szlakach komunikacyjnych oraz usytuowaniu tu siedziby kasztelana i starosty[4].

Kres świetności przyniosły klęski żywiołowe i epidemie w I połowie XVII wieku oraz najazd Szwedów, którzy wkroczyli do Nowego Sącza w 1655 roku[5].

W wyniku I rozbioru Polski Sądecczyzna znalazła się pod panowaniem austriackim. Utworzony został powiat sądecki, podległy okręgowi wielickiemu. Rozparcelowano też włości sióstr klarysek między nowo przybyłych na te tereny niemieckich kolonistów. Kolejna reforma administracyjna w miejsce powiatów i obwodów wprowadziła cyrkuły. Stolicą jednego z nich stał się Nowy Sącz, dzięki czemu miasto zyskało na znaczeniu[5].

W czasie I wojny światowej do miasta praktycznie bez walki wkroczyli Rosjanie, wyparci następnie przez wojska austro-węgierskie i Legiony Polskie. Okres międzywojenny nie przyniósł ze sobą ożywienia gospodarczego[6].

II wojna światowa dosięgła Sądecczyznę 6 września, kiedy to po zaciętych bojach Niemcy następnego dnia wkroczyli do Nowego Sącza. Wyzwolenie nadeszło 19 stycznia 1945 roku[6].

Po wojnie ziemię sądecką włączono do województwa krakowskiego, a Nowy Sącz stał się siedzibą powiatu. W wyniku reformy administracyjnej w 1975 r. powstało województwo nowosądeckie, zniesione w 1999 r. Nowy Sącz znów stał się siedzibą powiatu[6].

Demografia edytuj

Liczba ludności edytuj

  • 1999 – 188 925
  • 2000 – 190 869  
  • 2001 – 192 359  
  • 2002 – 193 540  
  • 2003 – 194 983  
  • 2004 – 196 054  
  • 2005 – 197 279  
  • 2006 – 198 630  
  • 2007 – 200 015  
  • 2008 – 201 412  
  • 2009 – 202 701  
  • 2010 – 204 092  
  • 2011 – 208 715  
  • 2012 – 209 988  
  • 2013 – 211 045  
  • 2014 – 211 830  
  • 2015 – 212 894  
  • 2016 – 213 864  
  • 2017 – 214 999  
  • 2018 – 216 176  
  • 2019 – 216 796  
  • 2020 – 217 071  
  • 2021 – 217 117  
  • 2022 – 214 933   [7]

Wykres zmian liczby ludności edytuj

Płeć i podział na miasto-wieś edytuj

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
  osób % osób % osób %
Ogółem 196 626 100 98 589 50,14 98 037 49,86
Miasto 37 180 18,91 19 291 9,81 17 889 9,10
Wieś 159 446 81,09 79 298 40,33 80 148 40,76
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu nowosądeckiego w 2014 roku[8].


 

Geografia edytuj

Większość powierzchni powiatu zajmują tereny górskie i wyżynne (pogórza), a także doliny rzeczne Dunajca z jego głównymi dopływami: Popradem i Kamienicą. Rzeki te rozdzielają główne pasma górskie Sądecczyzny: Beskid Sądecki, Beskid Niski i Beskid Wyspowy, otaczające Kotlinę Sądecką, która stanowi główne skupienie osadnicze regionu.

Lasy i tereny leśne zajmują 44% obszaru powiatu, w tym najwięcej w gminach górskich: Rytro (72,8%), Łabowa (70,8%), Piwniczna (63,6%), Muszyna (61,2%), Krynica (57%), Kamionka Wielka (46,2%), Łącko (42,8%), Nawojowa (41,6%).

Długość potoków i rzek sięga na ziemi sądeckiej 1900 km. Największą rzeką jest Dunajec a dalej: Poprad, Kamienica Nawojowska. Na terenie powiatu brak jest jezior naturalnych, ale na skutek działalności człowieka powstało sztuczne – jezioro Rożnowskie (nazwę swą wzięło od Pogórza Rożnowskiego), o długości dochodzącej do 20 km.

Znaczną część powiatu obejmuje Popradzki Park Krajobrazowy.

Gospodarka edytuj

 
Główne drogi i linie kolejowe

Ważną rolę gospodarczą w regionie odgrywa rolnictwo; użytki rolne zajmują 47,1%, w tym 20,6% łąki i pastwiska, sady – 1,6%. Podmioty gospodarcze reprezentują najczęściej handel, usługi, produkcję i budownictwo; wiele firm zajmuje się prowadzeniem hoteli i restauracji. Kluczową dziedzinę gospodarki regionu stanowi turystyka.

Kultura i turystyka edytuj

Sądecczyzna spełnia prawie wszystkie wymagania turystów – można tu znaleźć góry, jezioro, ostępy leśne i pełne zabytków miasta, łemkowskie drewniane cerkiewki i monumentalne kościoły, a także najnowocześniejszą infrastrukturę sportową i szereg słynnych kurortów sanatoryjnych i uzdrowiskowych. Na terenie powiatu znajduje się ponadto wieś Kamianna – światowe centrum apiterapii.

W największych centrach sadowniczych (Łącku i Łososinie Dolnej), każdego roku w okresie kwitnienia sadów organizowane są Święta Kwitnącej Jabłoni, będące przeglądem kulturalnych i gospodarczych osiągnięć regionu. W imprezach tych biorą udział zespoły regionalne, orkiestry dęte oraz znani artyści scen polskich.

Wspólnoty wyznaniowe edytuj

W powiecie nowosądeckim dominują wierni Kościoła rzymskokatolickiego. Działalność religijną prowadzą także następujące Kościoły i związki wyznaniowe (niektóre ich placówki mają siedzibę w Nowym Sączu – mieście na prawach powiatu):

Sąsiednie powiaty edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  2. l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
  3. GUS, Tabl. II. Ludność, ruch naturalny oraz migracje ludności według powiatów w pierwszym półroczu 2020 R., 30 czerwca 2020.
  4. a b Historia powiatu Nowy Sącz: Średniowiecze.
  5. a b Historia powiatu Nowy Sącz: Kryzys i upadek.
  6. a b c Historia powiatu Nowy Sącz: Historia XX wieku.
  7. Powiat Nowosądecki w liczbach, - Polska w liczbach [dostęp 2019-04-07 liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  8. Powiat nowosądecki w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  9. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-26].

Linki zewnętrzne edytuj