Sfaleryt

Sfaleryt
	; Sfaleryt – kryształy szkieletowe
	Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	siarczek cynku (ZnS)
Twardość w skali Mohsa	3,5–4
Przełam	muszlowy
Łupliwość	doskonała, sześciokierunkowa
Układ krystalograficzny	regularny
Gęstość minerału	3,92–4,2 g/cm³
	Właściwości optyczne
Barwa	bezbarwny, domieszki innych metali zabarwiają minerał na żółto, czerwono do czarnego
Rysa	żółta
Połysk	diamentowy
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Sfaleryt (blenda cynkowa) – minerał z gromady siarczków. Bardzo pospolity i szeroko rozpowszechniony.

Nazwa pochodzi od gr. sphaleros = zwodniczy, niepewny, podstępny, złudny; nawiązuje do kłopotów jakie sprawia minerał przy identyfikacji (w XVII w. określono, że jest to kruszec cynku).

Właściwości

Tworzy kryształy izometryczne (tetraedry lub dwunastościany rombowe), często występują zbliźniaczenia oraz charakterystyczne prążki na ścianach kryształów. Występuje w formie skupień zbitych, ziarnistych, pylastych (– brunckit), nerkowatych, naciekowych i skorupowych. Razem z wurcytem stanowi odmianę polimorficzną siarczku cynku. Jest kruchy, przezroczysty, zawiera domieszki żelaza, kadmu, manganu, talu, indu, ołowiu, srebra.

Odmiany

blenda karmelowa – żółta lub brunatna
cleiofan – czysty, bezbarwny
blenda rubinowa – z małą domieszką żelaza, zabarwiony na czerwono, pomarańczowo
gumucionit – zielony, szary, brunatnoczarny
marmatyt, – z dużą domieszką żelaza, zabarwiony na ciemnozielony do czarnego
christofit – czarny, zawiera domieszki żelaza
przybramit – zawiera domieszki kadmu

Występowanie

Najczęściej tworzy się w wyniku działalności gorących roztworów przenikających przez różne skały. Bywa spotykany w żyłach kruszcowych, w pegmatytach, gabrach. Prawie zawsze występuje z galeną, pirytem, chalkopirytem, markasytem, kalcytem. Obecny we wszystkich skałach zawierających siarczki.

Miejsca występowania: Hiszpania, Meksyk, USA, Australia, Rosja, Kazachstan, Namibia, Niemcy, Szwajcaria (Binn).

W Polsce – pospolity kruszec złóż cynku i ołowiu okolic Bytomia, Tarnowskich Gór, Olkusza. Znany też z Dolnego Śląska – okolice Boguszowa, Kowar, Strzegomia i Kletna. Spotkać go można w kopalni miedzi w rejonie Lubina i Polkowic.

Zastosowanie

źródło cynku (67% Zn)
źródło kadmu, srebra (też indu, galu)
poszukiwany przez kolekcjonerów
dobrze wykształcone kryształy są wykorzystywane w jubilerstwie
służy do wyrobu drobnej galanterii ozdobnej

Bibliografia

Rudolf Ďuda, Luboš Reil: Wielka Encyklopedia Minerałów. Warszawa: Elipsa 2, 1994. ISBN 83-86013-00-1.