Siderasis

Siderasis
	; Siderasis fuscata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	jednoliścienne
Rząd	komelinowce
Rodzina	komelinowate
Rodzaj	siderasis
	Nazwa systematyczna
	Siderasis Rafinesque; Fl. Tellur. 3: 67 (1837)
	Typ nomenklatoryczny
	Siderasis fuscata (Lodd.) H.E.Moore
Synonimy
	Pyrrheima Hassk.;
	Pyrrheima Hassk.;
	Zasięg
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Siderasis^[5], siderazis^[6] (Siderasis Raf.) – rodzaj roślin z rodziny komelinowatych. Obejmuje sześć gatunków występujących endemicznie w lasach atlantyckich we wschodniej Brazylii^[7]. Rośliny z tego rodzaju występują w pozostałościach częściowo zimozielonych lasów związanych z twardzielcami, obecnych w Corredor Central da Mata Atlântica, na wysokości od 90 do 1350 m n.p.m. Rodzaj składa się wyłącznie z gatunków mikroendemicznych, występujących w bardzo małych i rozdrobnionych subpopulacjach^[7].

Pochodzenie nazwy naukowej rodzaju nie zostało wyjaśnione przez autora. Prawdopodobnie wywodzi się od starogreckiego σίδη (sidi), oznaczającego owoce granatowca^[8]. Według niektórych autorów nazwa rodzaju nawiązuje do osobliwych czerwonych do jaskrawoczerwonych włosków, które pokrywają prawie całą roślinę, ale zwłaszcza liście, u gatunku S. fuscata (wszystkie pozostałe gatunki posiadają blaszki liściowe pokryte włoskami szklistymi do jasnobrązowych, rzadko rdzawymi)^[7].

Morfologia edytuj

Siderasis fuscata

Siderasis zorzanellii

Pokrój: Wieloletnie rośliny zielne lub pnącza. Geofity lub litofity^[7].

Korzenie: Cienkie, włókniste, czasami tworzące na końcach małe, wrzecionowate do podłużnych bulwy^[7].

Pędy: Kłącze obecne lub nie; jeśli obecne, to krótkie, zwykle podziemne, rzadko podściółkowe. Pędy podziemne obecne lub nie; jeśli obecne to zakopane głęboko w glebie, nierozgałęzione, powstające bezpośrednio z krótkiego kłącza, o międzywęźlach umiarkowanie wydłużonych do wydłużonych. Pędy nadziemne wydłużone lub krótkie do niepozornych, gęsto rozgałęzione lub nierozgałęzione; międzywęźla niepozorne do słabo wydłużonych lub wydłużone; wiciowate ramety obecne lub nie; jeśli występują, powstają po przekwitnięciu rośliny, tworząc wierzchołkowo nową rozetę liści^[7].

Liście: Zebrane skrętolegle na wierzchołku pędów w rozetę lub – u gatunków pnących – równomiernie, dwuszeregowo rozmieszczone wzdłuż pędów drugiego rzędu. Siedzące do ogonkowych, tworzące u nasady pochwę liściową. Blaszki błoniaste do papierzastych lub mięsiste, o brzegach lekko wygiętych lub płaskich oraz zakrzywionych lub prostych wierzchołkach^[7].

Kwiaty: Wyrastają w szypułowych dwurzędkach, pojedynczych lub zebranych do kilku (u S. spectabilis i S. zorzanellii) w tyrs, wyrastający pojedynczo lub nawet do siedmiu tworzących kwiatostan złożony, wierzchołkowo lub niemal wierzchołkowo na pędzie, rzadko z pachwin liści. Podsadka tyrsu siedząca, obejmująca łodygę lub tworząca pochwę. Podsadki dwurzędek siedzące lub obejmujące łodygę. Przysadki obecne lub nie. Kwiaty obupłciowe lub męskie, szypułkowe lub siedzące. Okwiat promienisty lub grzbiecisty, sześciolistkowy. Trzy listki zewnętrznego okółka różnej wielkości, wolne, błoniaste lub mięsiste, trwałe, najwyżej położony zewnętrzny listek jest szerszy od pozostałych i niekiedy również krótszy. Trzy listki wewnętrznego okółka nietrwałe, wolne, całobrzegie lub nieregularnie poszarpane, nagie, rzadko orzęsione, najniżej położony zwykle szerszy lub dłuższy od pozostałych, doosiowo fioletowe do winnych lub białe (S. zorzanellii). Sześć pręcików równych lub nierównych, prostych lub skrzywionych do góry, o nitkach wolnych, nagich, prostych lub zygzakowatych, główkach dołączonych grzbietowo, pylnikach niemal półokrągłych, rozbieżnych i łącznikach kwadratowych do prostokątnych. Pyłek biały^[7]. Zalążnia siedząca, kulista do szeroko podługowatej lub elipsoidalnej na przekroju, trójgraniasta, gęsto pokryta sztywnymi, wełnistymi lub aksamitnymi włoskami, trójkomorowa, z 3–6 zalążkami w każdej komorze. Szyjka słupka prosta lub wygięta do góry. Znamię słupka obrączkowato ścięte lub główkowate, brzegowo brodawkowate, z widocznym kanałem^[7].

Owoce: Pękające komorowo, grubościenne, kulistawe do szeroko elipsoidalnych lub podługowatych torebki. Nasiona odwrotnie stożkowate do elipsoidalnych, spłaszczone grzbietobrzusznie, z kremową do szklistej osnówką^[7].

Genetyka edytuj

Liczba chromosomów 2n wynosi 38^[9].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna: Rodzaj z podplemienia Dichorisandrinae w plemieniu Tradescantieae podrodziny Commelinoideae w rodzinie komelinowatych (Commelinaceae)^[10]. Siderasis jest siostrzany dla rodzaju dwugłówka^[7].

Wykaz gatunków^[3]

Siderasis albofasciata M.Pell.
Siderasis almeidae M.Pell. & Faden
Siderasis fuscata (Lodd.) H.E.Moore – siderasis brązowa^[5], siderazis ciemny^[6]
Siderasis medusoides M.Pell. & Faden
Siderasis spectabilis M.Pell. & Faden
Siderasis zorzanellii M.Pell. & Faden

Znaczenie użytkowe edytuj

Rośliny z gatunku Siderasis fuscata uprawiane są jako rośliny doniczkowe^[11]^[5]^[6].

Przypisy edytuj

↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-07-27] (ang.).
↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2023-01-27]. (ang.).
↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2023-01-27]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c PatrickP. Mioulane PatrickP. (red.), Rośliny pokojowe: praktyczna encyklopedia, Warszawa: Hachette Livre Polska, 2009, s. 288, ISBN 978-83-7575-544-2, OCLC 751318123 .
↑ ^a ^b ^c MoritzM. Bürki MoritzM., MarianneM. Fuchs MarianneM., Leksykon roślin doniczkowych i balkonowych, Warszawa: Świat Książki, 2010, s. 249, ISBN 978-83-247-1838-2, OCLC 750562027 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Marco O.O. Pellegrini, Robert B. Faden. Recircumscription and taxonomic revision of Siderasis, with comments on the systematics of subtribe Dichorisandrinae (Commelinaceae). „PhytoKeys”. 83, s. 1–41, 2017-07-13. DOI: 10.3897/phytokeys.83.13490.
↑ Helmut Genaust: Etymologisches Wörterbuch der botanischen Pflanzennamen. Wyd. 3. Hamburg. s. 583. ISBN 978-3-86820-149-9.
↑ R. B. Faden: Commelinaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 4: Flowering Plants. Monocotyledons: Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 121. DOI: 10.1007/978-3-662-03531-3. ISBN 978-3-662-03531-3. (ang.).
↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2023-01-27]. (ang.).
↑ Odile Koenig: Encyclopédie visuelle des plantes d'intérieur. Paryż: Artémis, 2005, s. 339. ISBN 978-2-84416-268-7.

[apweb-1] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-07-27] (ang.).

[ruggiero-2] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[kew-3] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2023-01-27]. (ang.).

[ing-4] Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2023-01-27]. (ang.).

[Patrick-5] PatrickP. Mioulane PatrickP. (red.), Rośliny pokojowe: praktyczna encyklopedia, Warszawa: Hachette Livre Polska, 2009, s. 288, ISBN 978-83-7575-544-2, OCLC 751318123 .

[moritz-6] MoritzM. Bürki MoritzM., MarianneM. Fuchs MarianneM., Leksykon roślin doniczkowych i balkonowych, Warszawa: Świat Książki, 2010, s. 249, ISBN 978-83-247-1838-2, OCLC 750562027 .

[rev-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Marco O.O. Pellegrini, Robert B. Faden. Recircumscription and taxonomic revision of Siderasis, with comments on the systematics of subtribe Dichorisandrinae (Commelinaceae). „PhytoKeys”. 83, s. 1–41, 2017-07-13. DOI: 10.3897/phytokeys.83.13490.

[woer-8] Helmut Genaust: Etymologisches Wörterbuch der botanischen Pflanzennamen. Wyd. 3. Hamburg. s. 583. ISBN 978-3-86820-149-9.

[kub-9] R. B. Faden: Commelinaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 4: Flowering Plants. Monocotyledons: Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 121. DOI: 10.1007/978-3-662-03531-3. ISBN 978-3-662-03531-3. (ang.).

[grin-10] USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2023-01-27]. (ang.).

[odile-11] Odile Koenig: Encyclopédie visuelle des plantes d'intérieur. Paryż: Artémis, 2005, s. 339. ISBN 978-2-84416-268-7.

[5]

[6]

[7]

[1]

[2]

[3]

[4]

[8]

[9]

[10]

[11]