Silesia S-3
Silesia S-3 – polski jednomiejscowy samolot sportowy w układzie górnopłatu z lat 20. XX wieku, zaprojektowany przez braci Edwarda i Wojciecha Soporów i zbudowany w ich warsztacie (Pierwszej Śląskiej Fabryce Samolotów) w Chorzowie. Oblatany w listopadzie 1923 roku samolot z powodu dużej masy miał niskie osiągi i po uszkodzeniu podczas lądowania w 1924 roku nie podjęto jego naprawy. Doświadczenia zebrane podczas budowy i eksploatacji S-3 uwzględniono przy konstruowaniu kolejnego modelu braci Sopora – S-4.
 Prototyp Silesia S-3 | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent |
Pierwsza Śląska Fabryka Samolotów, Chorzów |
| Konstruktor |
Edward Sopora i Wojciech Sopora |
| Typ | |
| Konstrukcja |
górnopłat konstrukcji mieszanej |
| Załoga |
1 |
| Historia | |
| Data oblotu |
listopad 1923 |
| Wycofanie ze służby |
1924 |
| Liczba egz. |
1 |
| Liczba wypadków |
1 |
| Dane techniczne | |
| Napęd | |
| Moc | |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
8,6 m |
| Długość |
4,5 m |
| Wysokość |
2,55 m |
| Powierzchnia nośna |
12 m² |
| Masa | |
| Własna |
345 kg |
| Użyteczna |
85 kg |
| Startowa |
430 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
100 km/h |
| Prędkość przelotowa |
85 km/h |
| Prędkość minimalna |
65 km/h |
| Zasięg |
80 km |
| Rozbieg |
70-100 m |
| Dobieg |
120-150 m |
| Dane operacyjne | |
| Użytkownicy | |
| Polska | |
Historia i użycie edytuj
Wiosną 1923 roku bracia Edward i Wojciech Sopora rozpoczęli projektowanie trzech samolotów sportowych o oznaczeniach S-1, S-2 i S-3[1][a]. Do realizacji wojskowe władze lotnicze wybrały trzeci wariant, którego budowę rozpoczęto w należącym do braci warsztacie mechanicznym na Górze Redana w Chorzowie, nazwanym przez nich Pierwszą Śląską Fabryką Samolotów (oprócz konstruktorów personel tworzyło jeszcze dwóch rzemieślników i pilot-oblatywacz)[1][2]. Budowę samolotu (nazwanego Silesia S-3) została ukończona w październiku 1923 roku, po czym na początku listopada został oblatany przez pilota Kloska na wojskowym placu ćwiczeń w Panewnikach pod Ligotą[1][3]. Podczas oblotu wykryto kilka usterek i stwierdzono zbyt małą stateczność podłużną płatowca[1][4]. 16 listopada 1923 roku, po usunięciu zauważonych usterek, pilotowany przez Kloska samolot został zademonstrowany w Panewnikach komisji technicznej 2. Pułku Lotniczego z Krakowa[1][4]. Pilot wykonał wówczas na S-3 trzy trwające od 10 do 15 minut loty, nie przekraczając pułapu 150 metrów i prędkości 100 km/h[1][4]. Samolot okazał się za ciężki w stosunku do mocy napędzającego go silnika i miał z tego powodu bardzo słabe osiągi[1].
W 1924 roku samolot, za sterami którego siedział pil. Kaczmarek, został uszkodzony podczas lądowania[1][4]. Płatowca już nie naprawiono, gdyż bracia Sopora podjęli decyzję o wykorzystaniu silnika Haacke z uszkodzonego S-3 w budowanym kolejnym modelu Silesia S-4[4][5].
Opis konstrukcji i dane techniczne edytuj
Silesia S-3 był jednosilnikowym, jednoosobowym górnopłatem sportowym o konstrukcji mieszanej[4][5]. Kadłub o przekroju prostokątnym tworzyła wykonana ze spawanych rur stalowych kratownica, kryta płótnem[4][5]. Przód kadłuba miał pokrycie z blachy aluminiowej[5][6]. Kabina pilota otwarta, wyposażona w drążek sterowy i orczyk[5][6].
Płat prostokątny, dwudźwigarowy, dwudzielny, konstrukcji drewnianej, kryty płótnem; umocowany do kadłuba i usztywniony drutami oraz linkami przymocowanymi do wieżyczki z rur stalowych umieszczonej nad kokpitem oraz biegnącymi do dołu kadłuba[4][5]. Rozpiętość skrzydeł wynosiła 8,6 metra, a powierzchnia nośna 12 m²[4][5].
Długość samolotu wynosiła 4,5 metra, a wysokość 2,55 metra[4][5]. Masa własna płatowca wynosiła 345 kg, masa użyteczna 85 kg, zaś masa całkowita (startowa) 430 kg[4][5]. Obciążenie powierzchni wynosiło 36 kg/m²[4][5]. Usterzenie klasyczne, drewniane, usztywnione linkami, kryte płótnem[5][6]. Lotki i stery poruszane były linkami[5][6]. Podwozie klasyczne, osiowe, z goleniami z rur stalowych, ze szprychowymi kołami z tarczami osłoniętymi płótnem; z tyłu płoza ogonowa, amortyzowana sznurem gumowym[5][6].
Napęd stanowił chłodzony powietrzem, czterosuwowy 2-cylindrowy płaski silnik tłokowy Haacke HFM-2 o mocy startowej 22 kW (30 KM) przy 1300 obr./min, napędzający stałe, drewniane, dwułopatowe śmigło ciągnące[5][6]. Obciążenie mocy wynosiło 14,3 kg/KM[4][5]. Zbiornik paliwa znajdował się w górze kadłuba za silnikiem[5][6]. Prędkość maksymalna wynosiła 100 km/h, prędkość przelotowa 85 km/h, zaś prędkość minimalna 65 km/h[5][6]. Samolot charakteryzował się rozbiegiem wynoszącym 70-100 metrów i dobiegiem 120-150 metrów[4][6]. Zasięg wynosił 80 km[5][6].
Uwagi edytuj
- ↑ Cynk 1971 ↓, s. 592 podaje, że samoloty zaprojektowali trzej bracia Sopora – Edward, Paweł i Wojciech.
Przypisy edytuj
Bibliografia edytuj
- Jerzy B. Cynk: Polish aircraft 1893-1939. London: Putman & Company Limited, 1971. ISBN 0-370-00085-4.
- Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1976.
- Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze do 1939 r. T. 1. Sandomierz: Stratus, 2004. ISBN 83-916327-8-4.
Linki zewnętrzne edytuj
- Sylwetka samolotu Silesia S-3 w serwisie samolotypolskie.pl. samolotypolskie.pl. [dostęp 2023-06-26]. (pol.).
- Sylwetka samolotu Silesia S-3 w serwisie «Уголок неба». airwar.ru. [dostęp 2023-06-26]. (ros.).