Wikipedia

Sokoł (1895)

rosyjski niszczyciel

Sokoł (Сокол), następnie Prytkij – rosyjski niszczyciel budowy brytyjskiej z końca XIX wieku i okresu I wojny światowej, jednostka prototypowa swojego typu. Okręt został zwodowany 22 sierpnia 1895 roku w brytyjskiej stoczni Yarrow w Poplar, a do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego wszedł w październiku tego roku, z przydziałem do Floty Bałtyckiej. W 1902 roku nazwę jednostki zmieniono na „Prytkij”. Podczas I wojny światowej jednostkę przebudowano na trałowiec. Opanowany przez bolszewików okręt został w 1918 roku przeklasyfikowany na torpedowiec i trafił na Morze Kaspijskie. Ze służby wycofano go w 1922 roku i następnie złomowano.

Sokoł (Сокол)
Ilustracja
„Sokoł” w 1895 r.
Klasa

niszczyciel

Typ

Sokoł

Historia
Stocznia

Yarrow, Poplar Anglia

Położenie stępki

listopad 1894

Wodowanie

22 sierpnia 1895

 MW Imperium Rosyjskiego
Nazwa

„Sokoł” → „Prytkij” (od 1902)

Wejście do służby

październik 1895

 Flota Czerwona
Nazwa

„Prytkij”

Wycofanie ze służby

sierpień 1922

Los okrętu

złomowany

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

normalna: 220 ton
pełna: 240 t

Długość

57,91 metra

Szerokość

5,64 m

Zanurzenie

2,29 m

Napęd
2 maszyny parowe potrójnego rozprężania
8 kotłów Yarrow
moc 3800 KM
2 śruby
Prędkość

29 węzłów

Zasięg

750 Mm przy prędkości 15 węzłów

Uzbrojenie
1 działo 75 mm
3 działka kal. 47 mm (3 x I)
Wyrzutnie torpedowe

2 x 381 mm (2 x I)

Załoga

54

Multimedia w Wikimedia Commons

Projekt i budowa edytuj

„Sokoł” był pierwszym rosyjskim niszczycielem, zamówionym w Wielkiej Brytanii. W chwili wejścia do służby był jedną z najnowocześniejszych jednostek na świecie, lecz na skutek szybkiego rozwoju tej klasy okrętów, po kilku latach, gdy do służby wchodziły jego rosyjskie kopie, z racji niewielkiej wyporności bardziej odpowiadały już klasie torpedowców[1]. Początkowo okręty te klasyfikowane były też jako torpedowce i dopiero w 1907 roku zaliczono je do nowo wyodrębnionej w Rosji klasy niszczycieli (dosłownie: torpedowców eskadrowych, ros. eskadriennyj minonosiec)[2]. „Sokoł” (pol. sokół) został wciągnięty na listę okrętów Marynarki Imperium Rosyjskiego już 18 stycznia 1895 roku[3].

Okręt zbudowany został w stoczni Yarrow w Poplar (dzielnicy Londynu)[4][5][6]. Stępkę niszczyciela położono w listopadzie 1894 roku, został zwodowany 10 sierpnia?/22 sierpnia 1895 roku, a do służby w Marynarce Wojennej Rosji przyjęto go w październiku tego roku[7][4].

Dane taktyczno-techniczne edytuj

Okręt był niewielkim, czterokominowym niszczycielem z taranowym dziobem[4]. Długość całkowita wykonanego ze stali niklowej kadłuba wynosiła 57,91 metra, szerokość 5,64 metra i zanurzenie 2,29 metra[7][4]. Wyporność normalna wynosiła 220 ton, zaś pełna 240 ton[7][4]. Okręt napędzany był przez dwie maszyny parowe potrójnego rozprężania o projektowanej mocy 3800 KM, do których parę dostarczało osiem kotłów Yarrow[7][4]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 29 węzłów[4][8][a]. Okręt zabierał zapas 53 ton węgla, co zapewniało zasięg wynoszący 750 Mm przy prędkości 15 węzłów[7][b].

Okręt wyposażony był w dwie pojedyncze wyrzutnie torped kalibru 381 mm, umieszczone na rufie, z zapasem sześciu torped[7][4]. Główne uzbrojenie artyleryjskie stanowiło pojedyncze działo kal. 75 mm Canet o długości 50 kalibrów (L/50), umieszczone na platformie nad pomostem bojowym, strzelające pociskami o masie 4,9 kg, z zapasem 160 pocisków przeciwpancernych[9][10]. Uzbrojenie uzupełniały trzy pojedyncze działa kal. 47 mm Hotchkiss M1885 L/40 (dwa na burtach za mostkiem i jedno na pokładzie rufowym)[9]. Strzelały pociskami o masie 1,5 kg, a ich zapas wynosił 800 sztuk[9].

Załoga okrętu etatowo miała liczyć 48 osób, w tym pięciu oficerów, lecz w rosyjskiej służbie wynosiła 52 osoby, w tym czterech oficerów[11]. Do początku I wojny światowej załoga wzrosła do 61 osób, w tym czterech oficerówAfonin 2009 ↓, s. 82.

Służba edytuj

W 1902 roku nazwę okrętu zmieniono na „Prytkij” („Прыткий”)[7][4]. W 1910 roku dokonano modernizacji uzbrojenia jednostki: zdemontowano obie wyrzutnie torped kal. 381 mm i wszystkie działka kal. 47 mm, instalując w zamian dwie pojedyncze wyrzutnie torped kal. 450 mm oraz drugą armatę kal. 75 mm (usytuowaną w pobliżu rufy) i dwa pojedyncze karabiny maszynowe kal. 7,62 mm[7][8][c]. Prócz tego okręt przystosowano do przenoszenia 10 min[7][4]. W maju 1915 roku „Prytkij” został pozbawiony uzbrojenia torpedowego i stał się okrętem łącznikowym, a w roku następnym po wyposażeniu w trały został przystosowany do pełnienia roli trałowca[7][4]. Jednostka została przydzielona do 2. Dywizjonu I Oddziału Trałowców[12][13]. 22 listopada 1916 roku „Prytkij” zderzył się w Moonsundzie z torpedowcem nr 214 i miał zalany przedział rufowy[14].

W wyniku rewolucji październikowej okręt został przejęty przez bolszewików, po czym w sierpniu 1918 roku ponownie zainstalowano na nim wyrzutnie torped i przeklasyfikowano na torpedowiec[7]. Jednostkę wysłano na Wołgę, do nowo utworzonej Flotylli Wołżańskiej, w celu wsparcia wojsk Armii Czerwonej[5][15]. Używana była we wrześniu 1918 roku w walkach pod Kazaniem i na Kamie[14]. W październiku 1918 roku wysłano go na Morze Kaspijskie, w skład Astrachańsko-Kaspijskiej Flotylli Wojennej[14]. Okręt służył tam bojowo przez kolejne dwa lata, między innymi ostrzeliwując w grudniu 1920 roku pozycje wojsk azerbejdżańskich[14]. Jednostka została wycofana ze służby i złomowana w sierpniu 1922 roku[7][4].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Na próbach okręt osiągnął prędkość 30,2 węzła przy przeciążeniu maszyn do 4500 KM, będąc w tym czasie najszybszym na świecie niszczycielem[7][4].
  2. ↑ Według Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905 zapas węgla wynosił 60 ton[4].
  3. ↑ Według Afonin 2009 ↓, s. 79, kaliber wyrzutni torpedowych pozostał ten sam (381 mm)

Przypisy edytuj

  1. ↑ Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 32.
  2. ↑ Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 4.
  3. ↑ Afonin 2009 ↓, s. 3.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Roger Chesneau, Eugene Kolesnik: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. London: 1979, s. 205.
  5. ↑ a b John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: 1990, s. 241.
  6. ↑ Launches and Trial Trips: Launches.—English: Sokol, „The Marine Engineer”, 17, 1895, s. 246.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m Ivan Gogin: SOKOL torpedo boat (1895). Navypedia. [dostęp 2017-10-27]. (ang.).
  8. ↑ a b J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: 1994, s. 573.
  9. ↑ a b c Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 11.
  10. ↑ Robert Jackson: Niszczyciele, fregaty i korwety. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2001, s. 279.
  11. ↑ Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 12.
  12. ↑ J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: 1994, s. 512.
  13. ↑ Edmund Kosiarz: Pierwsza wojna światowa na Bałtyku. Gdańsk: 1979, s. 309.
  14. ↑ a b c d Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 29.
  15. ↑ Edmund Kosiarz: Pierwsza wojna światowa na Bałtyku. Gdańsk: 1979, s. 381.

Bibliografia edytuj

  • Roger Chesneau, Eugene Kolesnik: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 978-0-85177-133-5. (ang.).
  • Ivan Gogin: SOKOL torpedo boat (1895). Navypedia. [dostęp 2017-10-27]. (ang.).
  • Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
  • Robert Jackson: Niszczyciele, fregaty i korwety. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2001. ISBN 83-1109-273-7.
  • Edmund Kosiarz: Pierwsza wojna światowa na Bałtyku. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1979. ISBN 83-215-3234-9.
  • John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: Studio Editions, 1990. ISBN 1-85170-378-0. (ang.).
  • Nikołaj Afonin, Siergiej Bałakin. Minonoscy tipa «Sokoł». „Morskaja Kollekcyja”. Nr 2(59)/2004, 2004. (ros.). 
  • Nikołaj Afonin: Minonosiec «Sokoł» i «sokoły». Sankt Petersburg: Gangut, 2009, seria: Midel-Szpangout. nr 18. ISBN 978-5-904180-07-2. (ros.).


Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sokoł_(1895)&oldid=71711279”