Łowczów
Łowczów – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Tuchów. Pod względem geograficznym znajduje się na Pogórzu Ciężkowickim w dolinie rzeki Biała[3].
| wieś | |
 Kaplica w Łowczowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
470 |
| Strefa numeracyjna |
14 |
| Kod pocztowy |
33-170[2] |
| Tablice rejestracyjne |
KTA |
| SIMC |
0834219 |
Położenie na mapie gminy Tuchów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego  | |
 49°54′51″N 20°59′26″E/49,914167 20,990556[1]
| |
Według danych z 2011 roku wieś liczy 470[4] mieszkańców.
Położenie geograficzne edytuj
Łowczów jest najmniejszą wsią w gminie, położoną w odległości około 5 km od jej siedziby – Tuchowa. Leży na Pogórzu Ciężkowickim, w dolinie rzeki Biała, która od północy stanowi naturalną granicę z Piotrkowicami. Od wschodu i południa graniczy z Buchcicami, a od zachodu z Łowczówkiem. Wieś zajmuje obszar 3,05 km². Rzeźba terenu jest urozmaicona. Większą część wsi stanowią wzgórza. Jedynie nad Białą występuje pas płaskiego terenu. Takie ukształtowanie terenu znacznie utrudnia komunikację. Budownictwo rozproszone jest na wzniesieniach, które w naturalny sposób chronią zabudowania przed wylewami rzeki. Na obszarze wsi przeważają gleby średnio urodzajne, kwaśne, brunatne i bielicowe, w pasie nadrzecznym występują żyźniejsze mady.
Części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0834225 | Brzezinki | część wsi |
| 0834231 | Kamieniec | część wsi |
| 0834248 | Nowakówka | część wsi |
| 0834254 | Pękalówka | część wsi |
| 0834260 | Wachlówka | część wsi |
| 0834277 | Włodkówka | część wsi |
Fauna i flora edytuj
Drzewostan stanowi głównie buk, świerk, jodła, rzadziej - sosna, modrzew, brzoza i inne gatunki. Z krzewów spotyka się najczęściej leszczynę, bez czarny, jeżynę, malinę, głóg i tarninę.
Spośród zwierząt występują sarny, zające, lisy i ptaki: bażanty, kuropatwy oraz ptactwo pospolite: wrony, gawrony, sroki, kawki, wróble, szpaki i inne.
Historia edytuj
Jednym z pierwszych dowodów istnienia osadnictwa na tym terenie jest datowany na 1105 rok dokument legata papieskiego - Idziego. Aktem tym legat zatwierdza darowiznę królowej Judyty, drugiej żony Władysława Hermana, na rzecz benedyktynów z Tyńca licznych dóbr, w tym istniejących już od co najmniej połowy XI wieku m.in. Tuchowa, Lubaszowej, Mesznej. Nie wymienia się w tym dokumencie Łowczowa, chociaż Stefan Mateszew pisze (Osadnictwo i stosunki własnościowe w regionie tarnowskim do końca XVI wieku): Do tych najstarszych osad dodać trzeba Tarnów, a ponadto wsie służebne Bobrowniki, Łowczów, Łowczówek[8]. Również Krzysztof Łowczowski w swych opracowaniach: Herb dla gminy i Rodowód Łowczowskich pisze o początkach Łowczowa i Łowczówka. Na podstawie zebranych materiałów twierdzi, że w XII wieku Dobek herbu Gryf był łowczym królewskim w Łowczowie Dużym (obecnie Łowczów) i mieszkał w swojej wsi – Łowczowie Małym (obecnie Łowczówek). Tę funkcję ród Dobka herbu Gryf pełnił do roku 1470, kiedy to zadanie przejął nowy właściciel – Wielogłowski herbu Starykoń.
Można zatem przyjąć, że w owym czasie Łowczów i Łowczówek były osadami zamieszkiwanymi przez łowców książęcych polujących w okolicznych lasach. Tezę tę zdaje się potwierdzać dzierżawczy charakter ich nazw: Łowczów Duży lub Wielki – osada większa, zarządzana przez urzędnika dworskiego, zobowiązana do dostarczania na dwór mięsa i skór ze złowionej zwierzyny. Łowczów Mały – osada mniejsza, należąca do łowczego zarządzającego dobrami książęcymi.
Powstaniu i rozwojowi Łowczowa sprzyjało również położenie na szlaku handlowym prowadzącym z Tarnowa, przez Tuchów, na Węgry.
Dostarczając żywność mieszkańcy wsi uczestniczyli m.in. w przygotowaniach do bitwy pod Grunwaldem, wzięli także udział w samej bitwie. W skład chorągwi braci i rycerzy rodu Gryfów, którą dowodził wójt tuchowski Zygmunt z Bobowej, wchodziła drużyna Jana Dobka herbu Gryf Łowczowski. Znaleźli się w niej kmiecie z Łowczowa, Łowczówka, Pleśnej, Woźnicznej, Rychwałdu i Świebodzina. Chorągiew Gryfitów wyróżniła się w czasie oblężenia Malborka. Kiedy Krzyżacy zorganizowali wypad, by zniszczyć polskie działa, Gryfici w zażartej walce odparli napastników, wielu z nich zabijając lub biorąc do niewoli.
W XV wieku dokonały się zmiany w sieci parafialnej w regionie. W 1470 roku z parafii tuchowskiej zostaje wydzielona odrębna jednostka w Piotrkowicach, do której od samego początku należy Łowczów. W tym samym czasie we wsi, w pobliżu obecnego mostu na Białej, stał drewniany kościół pw. św. św. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty. Pierwsza wzmianka o nim zawarta jest w dekrecie powizytacyjnym parafii w Piotrkowicach z 1596 roku.
Na rozwój regionu wpływ miała poprawa stanu komunikacji. W latach 1873 –1876 wybudowano i oddano do użytku linię kolejową Tarnów - Leluchów. Przebiegała ona także przez Łowczów, gdzie był przystanek kolejowy Łowczów, dzięki czemu mieszkańcy uzyskali połączenie z Tarnowem i innymi ważniejszymi miastami[9].
Do historii Polski na trwałe wpisała się bitwa pod Łowczówkiem, stoczona w dniach 22–25 grudnia 1914 roku przez I Brygadę Legionów, walczącą po stronie Austro-Węgier z Rosjanami Działania wojenne toczyły się również na terenie Łowczowa (w budynku przystanku kolejowego w Łowczowie mieścił się sztab Benderskiego Pułku Piechoty)[10].
W latach 1954-1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Łowczów, po jej zniesieniu w gromadzie Tuchów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.
Demografia edytuj
Według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 roku liczba ludności we wsi Łowczów to 470, z czego 51,5% mieszkańców stanowią kobiety, a 48,5% mężczyźni.
Miejscowość zamieszkuje 2,6% mieszkańców gminy. W latach 1998-2011 liczba mieszkańców wzrosła o 7,3%. Współczynnik feminizacji we wsi wynosi 106 i jest porównywalny do współczynnika feminizacji dla województwa małopolskiego oraz porównywalny do współczynnika dla całej Polski.
60,0% mieszkańców wsi Łowczów jest w wieku produkcyjnym, 21,1% w wieku przedprodukcyjnym, a 18,9% mieszkańców jest w wieku poprodukcyjnym. Na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada we wsi Łowczów 66,7 osób w wieku nieprodukcyjnym[4].
Edukacja edytuj
Tuż po wyzwoleniu Urząd Ziemski w Tarnowie aktem nr 3778 przekazał 2 ha ziemi, dom mieszkalny i budynki gospodarcze na rzecz mającej powstać szkoły. 17 lipca 1945 roku budynek poświęcono, a 1 września szkoła rozpoczęła swoją działalność. Warunki nauczania ze względu na ciasnotę w użytkowanym budynku były niezwykle trudne. Dlatego też już w 1958 roku zawiązany został Społeczny Komitet Budowy Szkoły. w 1961 roku zakupiono działkę pod planowany obiekt. W latach 1968 - 1971 została zbudowana, jako inwestycja budżetowa, nowa szkoła, której uroczystego otwarcia dokonano 22 sierpnia 1971 roku. W późniejszych latach budynek przechodził jeszcze kilka remontów, dzięki którym jest obecnie jednym z najładniejszych obiektów szkolnych w gminie. Od 23 września 2017 roku Szkoła Podstawowa w Łowczowie nosi imię bł. o. Jerzego Popiełuszki[9].
Ochotnicza Straż Pożarna edytuj
25 kwietnia 1952 roku podczas spotkania założycielskiego powołano do życia Ochotniczą Straż Pożarną w Łowczowie. Organizacja nie posiadała na początku własnego lokalu. Pierwszy sprzęt zakupiony został ze składek członkowskich i zmagazynowany w domu prezesa. Z każdym rokiem, dzięki zapobiegliwości działaczy, przybywało go. Na zebraniu wiejskim w 1968 roku powzięto inicjatywę budowy remizy, którą oddano do użytku 16 lipca 1978 roku. Remiza, podobnie jak szkoła, jest ważnym ośrodkiem życia wiejskiego spajającym lokalną społeczność[11].
Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej edytuj
.jpg)
Na terenie wsi znajdują się austriackie cmentarze wojenne z czasów I wojny światowej:
Turystyka edytuj
Przez Łowczów przebiegają następujące szlaki turystyczne:
Szlak pieszy: Słona Góra (403 m) – Piotrkowice (280 m) – Łowczów (250 m)
(Szlak niebieski: 4,0 km – 1 godz.)
Opis trasy:
Najkrótszy wariant zejścia w dolinę Białej spod szczytu Słonej Góry. Malownicza polana stokowa Słonej Góry ze wspaniałą panoramą Pasma Brzanki. W Piotrkowicach neogotycki kościół Św. Michała Archanioła. W pobliskim Łowczówku cmentarz nr 171 z I wojny światowej – miejsce spoczynku polskich legionistów poległych w grudniu 1914 r.[12]
Trasa rowerowa nr 1 „Legionistów”: Tuchów Rynek – Łowczów – Buchcice – Łowczówek – Zagórze – Meszna Opacka – Tuchów
(kolor zielony: 20 km)
Opis trasy:
Trasa o małym stopniu trudności w większości prowadzi drogami asfaltowymi o małym natężeniu ruchu. Trasa o relaksowo-refleksyjnym charakterze, z punktami widokowymi i licznymi cmentarzami z I wojny światowej.
Sześć cmentarzy z I wojny światowej, cmentarz Legionistów miejsce bitwy pod Łowczówkiem 22 – 25 XII 1914 roku.
Pomniki przyrody. Ośrodek jazdy konnej, przydrożne kapliczki, punkt gastronomiczny[13].
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 73465
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 699 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Pogórze Ciężkowickie i Strzyżowskie. Mapa 1:50 000. Kraków: Compass, 2005. ISBN 978-83-7605-211-3.
- ↑ a b Wieś Łowczów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-02-14], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-22)]. (pol.).
- ↑ Mateszew S., Sikora F., Osadnictwo i stosunki własnościowe w regionie tarnowskim do końca XVI wieku, F. Kiryk, Z. Ruta (red.), Tarnów 1981.
- ↑ a b Jerzy Jagiełło, Łowczów, [w:] Praca zbiorowa / pod red. Józefa Kozioła, Kamienie milowe. część II, Wsie tuchowskiej gminy, Tuchów 2003, ISBN 83-86744-99-5.
- ↑ Józef Kozioł, Tuchów i okolice, 2003, ISBN 83-7343-127-6.
- ↑ OSP Łowczów, [w:] S. Bukowiec (red.), Strażacy ziemi tarnowskiej, Bochnia 2008, ISBN 978-83-61052-16-6.
- ↑ l, Lokalne szlaki turystyczne [online] [dostęp 2018-02-14] [zarchiwizowane z adresu 2011-04-03].
- ↑ l, Trasy rowerowe [online] [dostęp 2018-02-14] [zarchiwizowane z adresu 2011-04-03].
Linki zewnętrzne edytuj
- Strona internetowa Szkoły Podstawowej w Łowczowie
- Łowczów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 751.