Bylica skalna
Bylica skalna[5] (Artemisia umbelliformis subsp. eriantha ) – podgatunek bylicy Artemisia umbelliformis z rodziny astrowatych[3]. Według starszych ujęć taksonomicznych traktowany jako odrębny gatunek – Artemisia eriantha[6].
| |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek | |||
| Podgatunek |
bylica skalna | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Artemisia umbelliformis subsp. eriantha (Ten.) Vallès-Xirau & Oliva Brañas Vallès-Xirau & Oliva Brañas in Monogr. Inst. Pirenaico Ecol. (Jaca) 5. 1990. 328 1990[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Rozmieszczenie geograficzne edytuj
Występuje w górach Europy (Alpy, Apeniny, Pireneje, Karpaty, góry Półwyspu Bałkańskiego). W Polsce występuje wyłącznie w Tatrach i jest bardzo rzadka. Potwierdzono występowanie tego gatunku na 4 stanowiskach w Tatrach Zachodnich (Tomanowe Stoły, Baniste, Ciemniak, Piekło) i 7 stanowiskach w Tatrach Wysokich (Niżnie Rysy, nad Morskim Okiem, Mięguszowieckie Szczyty, Dolinka pod Kołem, pod Zadnim Mnichem, Mała Galeria Cubryńska, Cubryna)[7]. Najwyżej z nich położone jest stanowisko pod Zadnim Mnichem (2150 m)[7].
Morfologia edytuj
- Łodyga
- Pojedyncza, rozgałęziona, cała pokryta jedwabistofilcowatymi włoskami. Ma wysokość do 20 cm. Pod ziemią występuje krótkie, grube i rozgałęzione kłącze[6].
- Liście
- Dolne trójkątne, trójdzielne; odcinki trójłatkowe, zaostrzone, o szerokości 1-2 mm. Górne liście są całobrzegie lub 3-zębne. Wszystkie, podobnie jak łodyga są gęsto jedwabistofilcowate[6].
- Kwiaty
- W koszyczkach tworzących grono. Żółte kwiaty rurkowate o średnicy ok. 5 mm, na szypułkach o długości do 4 mm. Okrywy koszyczków wełnisto owłosione i ciemno obrzeżone[6].
Biologia i ekologia edytuj
Bylina, chamefit, oreofit o silnym zapachu. Rośnie w szczelinach skalnych, zwłaszcza w piętrze alpejskim. Kwitnie od sierpnia do września. Liczba chromosomów 2n=18, 36. Gatunek charakterystyczny zespołu Drabo-Artemisietum[8].
Zagrożenia i ochrona edytuj
Kategorie zagrożenia gatunku:
- Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006, 2016)[9][10]: VU (narażony na wyginięcie).
- Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin: 2001: LR (ang. low risk, gatunki niskiego ryzyka); 2014: VU (ang. vulnerable, narażone)[11].
Wszystkie naturalne stanowiska bylicy skalnej w Polsce znajdują się na ściśle chronionych obszarach Tatrzańskiego Parku Narodowego. Gatunek ten uprawiany jest w Ogrodzie Botanicznym PAN w Zakopanem[7].
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ a b The Plant List. [dostęp 2017-01-11].
- ↑ Artemisia umbelliformis ''subsp.'' eriantha, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ a b c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059.
- ↑ Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.