Kastor (gwiazda)
Kastor (Alfa Geminorum, α Gem) – druga co do jasności gwiazda w gwiazdozbiorze Bliźniąt (obserwowana wielkość gwiazdowa: +1,58m dla całego układu). Odległa od Słońca o 51 lat świetlnych.
| α Geminorum | |||||||||||||||||||||||
 Gwiazda wielokrotna Kastor | |||||||||||||||||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||||||||||||
| Gwiazdozbiór | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja |
07h 34m 35,873s[1] | ||||||||||||||||||||||
| Deklinacja |
+31° 53′ 17,82″[1] | ||||||||||||||||||||||
| Paralaksa (π) | |||||||||||||||||||||||
| Odległość | |||||||||||||||||||||||
| Wielkość obserwowana | |||||||||||||||||||||||
| Ruch własny (RA) | |||||||||||||||||||||||
| Ruch własny (DEC) |
−145,19 ± 2,95 mas/rok[1] | ||||||||||||||||||||||
| Prędkość radialna |
5,40 ± 0,50 km/s[1] | ||||||||||||||||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||||||||||||
| Wielkość absolutna | |||||||||||||||||||||||
| Jasność | |||||||||||||||||||||||
| Charakterystyka orbitalna | |||||||||||||||||||||||
| Krąży wokół | |||||||||||||||||||||||
| Półoś wielka |
8035 pc[2] | ||||||||||||||||||||||
| Mimośród |
0,0783[2] | ||||||||||||||||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
Nazwa edytuj
Nazwy gwiazdozbioru i jego najjaśniejszych dwóch gwiazd pochodzą od Kastora i Polideukesa (Polluksa), bliźniaków w mitologii greckiej i rzymskiej, którzy są symbolem prawdziwej przyjaźni[3]. Były one także identyfikowane z Apollem i Heraklesem – w tym przypadku pierwsza nazwa odpowiada gwieździe Alfa Geminorum[3][4]. Pomimo oznaczenia literą alfa w systemie Bayera, Kastor jest mniej jasny od Polluksa[5]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2016 roku formalnie zatwierdziła użycie nazwy Kastor dla określenia tej gwiazdy, a ściślej – najjaśniejszego składnika Alfa Geminorum Aa[6].
Historia obserwacji edytuj
W 1715 roku James Bradley i James Pound zaobserwowali, że Kastor nie jest gwiazdą pojedynczą, a w 1803 roku William Herschel ogłosił, że dwa widoczne przez teleskop optyczny składniki tworzą układ fizycznie podwójny. W 1896 roku Aristarch Biełopolski odkrył, że składnik B to gwiazda spektroskopowo podwójna, a w 1904 Heber Curtis stwierdził to samo w przypadku składnika A. W 1916 roku Walter Sydney Adams i Alfred Joy odkryli że składnik C, znany też jako YY Geminorum, jest trzecią gwiazdą spektroskopowo podwójną w systemie, zaś w 1926 Hendrik van Gent zauważył, że jest to także gwiazda zmienna zaćmieniowa. Okazało się zatem, że Kastor to gwiazda sześciokrotna[7].
Charakterystyka fizyczna edytuj
Dwa najjaśniejsze składniki Aa i Ba to białe gwiazdy typu widmowego A[1][5]. Na niebie dzieli je odległość 5,20 sekundy kątowej (pomiar z 2017 roku), gwiazdy indywidualnie mają obserwowaną wielkość gwiazdową odpowiednio 1,93 i 2,97m[8]. Okrążają wspólny środek masy w okresie około 467 lat[7][9], ich średnia odległość to 104 jednostki astronomiczne, ale zbliżają się na 71 i oddalają do 138 au[5]. Promieniowanie rentgenowskie pochodzące z tego układu najprawdopodobniej generuje aktywność magnetyczna składników Ab i Bb[5].
Poniższa tabela zawiera podstawowe informacje o gwiazdach systemu[7][9]:
| Parametr | Składnik | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Aa | Ab | Ba | Bb | Ca/Cb | ||
| Typ widmowy | A1 V | M5 V | A4 V | M0 V | M1 Ve | |
| Masa (M☉) | 2,74 ± 0,11 | 0,37 ± 0,09 | 2,26 ± 0,10 | 0,53 ± 0,09 | 0,5992 ± 0,0047 | |
Systemowi towarzyszy też optyczny towarzysz, Kastor D o wielkości 10,07m, oddalony od składnika A o 181,9″ (pomiar z 2012 roku)[8]. Gdyby okazał się być siódmym składnikiem Kastora, musiałby znajdować się w odległości prawie 3000 au od gwiazdy A[7].
Kastor A edytuj
Kastor A to układ podwójny o okresie obiegu 9,21 d. Składniki dzieli w przestrzeni odległość 0,125 ± 0,018 au, orbita składnika Ab wokół Aa jest nachylona pod kątem 39° ± 12° do kierunku obserwacji[7]. Oba składniki są gwiazdami ciągu głównego[7], choć niektórzy autorzy stwierdzili, że składnik Aa to już podolbrzym[10]. Jasna, widoczna gwiazda ma temperaturę ok. 9500 K i jasność 37 razy większą niż Słońce[5]. Jej masa to około 2,7 M☉, zaś jej słaby towarzysz Ab to czerwony karzeł o masie niecałych 0,4 masy Słońca[7].
Kastor B edytuj
Kastor B to układ podwójny o okresie obiegu 2,93 d. Składniki dzieli w przestrzeni odległość 0,0564 ± 0,0079 au, orbita składnika Ab wokół Aa jest nachylona pod kątem 53° ± 15° do kierunku obserwacji[7]. Oba składniki są gwiazdami ciągu głównego[7], przy czym klasyfikację widmową składnika Ba utrudniają silne linie metali[11][5]. Jasny składnik Ba ma temperaturę ok. 8300 K i jasność 13 razy większą niż Słońce[5]. Jego masa to około 2,3 M☉, a słabszy towarzysz Bb to czerwony karzeł o masie ponad 0,5 masy Słońca[7].
Kastor C edytuj
| α Geminorum C | |||||||||||
| |||||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||
| Gwiazdozbiór |
Bliźnięta | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja |
07h 34m 37,584s[12] | ||||||||||
| Deklinacja |
+31° 52′ 10,05″[12] | ||||||||||
| Wielkość obserwowana | |||||||||||
| Ruch własny (RA) | |||||||||||
| Ruch własny (DEC) |
−96,0 ± 4,1 mas/rok[12] | ||||||||||
| Prędkość radialna |
2,50 ± 0,90 km/s[12] | ||||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||||
| Wiek |
~370 mln lat[9] | ||||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||||
| |||||||||||
Kastor C to układ podwójny o okresie obiegu 19,5 godziny. Jest oddalony o 71″ od pary AB, ma tę samą odległość i ruch własny[9]. W przestrzeni jest on odległy o co najmniej 1000 au od czterech wyżej opisanych gwiazd i obiega je w czasie co najmniej 14 tysięcy lat[5]. Jego składniki to prawie identyczne czerwone karły o temperaturach efektywnych 3820 ± 100 K, masach około 0,6 masy Słońca i promieniach 0,62 promienia Słońca. Gwiazdy dzieli w przestrzeni odległość około 3,9 promieni Słońca[9].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h Kastor (gwiazda) w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b c d e Anderson E., Francis C: HIP 36850. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2017-12-05]. (ang.).
- ↑ a b Ian Ridpath: Gemini the Twins. [w:] Star Tales [on-line]. [dostęp 2017-07-26]. (ang.).
- ↑ Gemini, the Twins. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 223–233. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Jim Kaler: CASTOR (Alpha Geminorum). [w:] STARS [on-line]. 2009-07-10. [dostęp 2017-12-05]. (ang.).
- ↑ Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2017-11-19. [dostęp 2017-07-26].
- ↑ a b c d e f g h i j M. Andrade, J.A. Docobo. The Dynamical Evolution of the Multiple Stellar System α Gem. „Astronomical Society of the Pacific Conference Series”. 496, Living Together: Planets, Host Stars and Binaries, s. 94, 2015. Bibcode: 2015ASPC..496...94A.
- ↑ a b Mason et al.: WDS J07346+3153AB. [w:] The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
- ↑ a b c d e G. Torres, I. Ribas. Absolute Dimensions of the M-Type Eclipsing Binary YY Geminorum (Castor C): A Challenge to Evolutionary Models in the Lower Main Sequence. „The Astrophysical Journal”. 576, s. 1140–1165, 2002. DOI: 10.1086/338587.
- ↑ alf Gem A w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ alf Gem B w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b c d e f alf Gem C w bazie SIMBAD (ang.)