Nagroda Abela

Nagroda Abela (Nagroda Abla) – nagroda przyznawana w dziedzinie matematyki przez króla Norwegii. Pod wieloma względami stanowi matematyczny odpowiednik Nagrody Nobla.

Nagroda Abela

Nagroda za	osiągnięcia matematyczne
Przyznający	Norweska Akademia Nauk
Państwo	Norwegia
Lokalizacja	Oslo (Norwegia)
Pierwsze rozdanie	2003
Strona internetowa

Fundacja

Nagroda Abela została ustanowiona przez norweski rząd w 2002 roku, w dwusetną rocznicę urodzin matematyka Nielsa Henrika Abela. 23 listopada 2001 roku premier Norwegii, Jens Stoltenberg, ogłosił na Uniwersytecie w Oslo, że rząd przeznaczył 200 milionów koron norweskich (około 25 milionów dolarów) na Fundację Abela, mającą wypłacać nagrody. Wartość Nagrody Abela wynosi obecnie 980 000 dolarów.

Nagroda Abela a Medal Fieldsa

Nagroda Abela w zamyśle ma niwelować braki Medalu Fieldsa – jak dotąd najbardziej prestiżowej nagrody matematycznej – które nie pozwalają mu stać się pełnym odpowiednikiem Nagrody Nobla, a mianowicie:

• Nagroda Abela przyznawana jest co roku (Medal Fieldsa co 4 lata),
• nie istnieje ograniczenie wiekowe dla laureatów (Medal Fieldsa mogą otrzymać tylko matematycy mający mniej niż 40 lat),
• wreszcie idąca za nagrodą gratyfikacja finansowa jest porównywalna z nagrodą noblowską (w przypadku Medalu Fieldsa jest ona znacznie niższa, gdyż wynosi 15 000 dolarów).

Laureaci

Kandydatury do Nagrody Abela może zgłosić praktycznie każdy, nie można jednak zgłosić się samemu. Laureatów wybiera pięcioosobowy komitet powoływany na okres dwuletni przez Norweską Akademię Nauk w porozumieniu z Międzynarodową Unią Matematyczną (IMU). Nazwisko laureata ogłaszane jest corocznie na przełomie marca i kwietnia. Możliwe jest przyznanie nagrody więcej niż jednej osobie, jednak tylko wtedy, gdy prowadziły one badania w tej samej dziedzinie.

Rok	Laureat	Instytucja	Uzasadnienie
2003	Jean-Pierre Serre	Kolegium Francuskie	za osiągnięcia w dziedzinie topologii, geometrii algebraicznej oraz teorii liczb
2004	Michael Atiyah Isadore Singer	Uniwersytet Edynburski Instytut Techniczny Massachusetts	za odkrycie i udowodnienie twierdzenia o indeksie, a także za osiągnięcia w łączeniu topologii, geometrii i analizy oraz wybitną rolę w budowaniu nowych mostów między matematyką a fizyką teoretyczną
2005	Peter Lax	Instytut Nauk Matematycznych im. Richarda Couranta (Uniwersytet Nowojorski)	za wkład w teorię i zastosowanie równań różniczkowych cząstkowych oraz sposobów ich rozwiązywania
2006	Lennart Carleson	Królewski Instytut Techniczny	za wkład w analizę harmoniczną i teorię gładkich systemów dynamicznych
2007	S.R. Srinivasa Varadhan	Instytut Nauk Matematycznych im. Richarda Couranta (Uniwersytet Nowojorski)	za wkład do teorii prawdopodobieństwa, w szczególności za stworzenie jednolitej teorii dużych odchyleń
2008	John Griggs Thompson Jacques Tits	Uniwersytet Florydy Kolegium Francuskie	za głębokie osiągnięcia w algebrze, a szczególnie za stworzenie nowoczesnej teorii grup
2009	Michaił Gromow	Instytut Wyższych Studiów Naukowych	za rewolucyjny wkład w dziedzinie geometrii
2010	John Tate	Uniwersytet Teksański w Austin	za wybitne osiągnięcia w dziedzinie teorii liczb
2011	John Milnor	Uniwersytet w Stony Brook	za pionierskie odkrycia w topologii, geometrii i algebrze
2012	Endre Szemerédi	Węgierska Akademia Nauk oraz Uniwersytet Rutgersa	za głęboki wkład w matematykę dyskretną i informatykę teoretyczną
2013	Pierre Deligne	Instytut Studiów Zaawansowanych	za odegranie kluczowej roli w łączeniu geometrii algebraicznej z innymi dziedzinami matematyki
2014	Jakow Sinaj	Instytut Fizyki Teoretycznej im. Lwa Landaua oraz Uniwersytet Princeton	za wkład w teorię systemów dynamicznych, teorię ergodyczną i fizykę matematyczną
2015	John Forbes Nash Louis Nirenberg	Uniwersytet Princeton Instytut Nauk Matematycznych im. R.C. (UN)	za wkład w teorię cząstkowych równań różniczkowych
2016	Andrew Wiles	Uniwersytet w Princeton	za udowodnienie wielkiego twierdzenia Fermata
2017	Yves Meyer	École normale supérieure Paris-Saclay	za teorię falek
2018	Robert Langlands	Instytut Studiów Zaawansowanych	za badania nad związkami między teorią liczb a teorią reprezentacji
2019	Karen Uhlenbeck	Uniwersytet Teksański w Austin	za osiągnięcia w badaniach geometrycznych równań różniczkowych cząstkowych, cechowania i wkład w geometrię, analizę i fizykę matematyczną
2020	Gregory A. Margulis Hillel Furstenberg	Uniwersytet Yale Uniwersytet Hebrajski w Jerozolimie	za nowatorskie wykorzystanie metod teorii prawdopodobieństwa i dynamiki w teorii grup, teorii liczb i kombinatoryce
2021	László Lovász Avi Wigderson	Uniwersytet Loránda Eötvösa Uniwersytet Princeton	za fundamentalny wkład w informatykę i matematykę dyskretną, dzięki czemu stały się one centralnymi dziedzinami współczesnej matematyki
2022	Dennis Sullivan	Graduate Center, CUNY Stony Brook University	za przełomowy wkład w szeroko pojętą topologię, a w szczególności jej aspekty algebraiczne, geometryczne i dynamiczne
2023	Luis Caffarelli	Uniwersytet Teksański w Austin	za przełomowy wkład w teorię regularności nieliniowych równań różniczkowych cząstkowych, w szczególności zagadnienia ze swobodnym brzegiem i równanie Monge’a-Ampère’a
2024	Michel Talagrand	Centre national de la recherche scientifique	za przełomowy wkład w w teorię prawdopodobieństwa i analizę funkcjonalną z wyjątkowymi zastosowaniami w fizyce matematycznej i statystyce

Zobacz też

• Nagroda Wolfa
• Nagroda Nevanlinny