Stanisław Florian Potocki
Stanisław Florian Potocki herbu Pilawa, Staś[1] Potocki, starościc halicki (ur. 6 maja 1776 w Monasterzyskach, zm. 30 listopada 1830[2] w Warszawie) – hrabia, członek rodu Potockich; generał piechoty w Królestwie Polskim, senator-wojewoda Królestwa Polskiego, generał adiutant Jego Cesarskiej Mości[3], komandor maltański w Wielkim Przeoracie Katolickim w Rosji (w zakonie od 1807 roku)[4].
| |
 Pilawa Złota | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Ojciec | |
| Żona |
Józefa Sołłohub, |
| Dzieci | |
| Odznaczenia | |
        
| |
Z uwagi na niewielki wzrost nazywany Stasiem[1]. Pierwowzór studenta w Krakowiakach i Góralach Wojciecha Bogusławskiego[1]. Jego praprawnukiem był Henryk Dobrzański "Hubal"[5].
Życiorys
edytujBył synem starosty halickiego i czorsztyńskiego Józefa Makarego Potockiego, wnukiem kasztelana lwowskiego Józefa Potockiego, bratem generała Antoniego Potockiego. Jego synem był Leon Potocki (1799–1864), znany polski pamiętnikarz.
Pierwszą jego żoną była Józefa Sołłohub, córka Jerzego Sołłohuba, posła na Sejm 1776 r., którą poślubił w 1797 roku. Była ona matką Leona. Związek ten został zakończony rozwodem, drugą żoną była Marianna Górska, którą poślubił w lutym 1815 roku.
Karierę wojskową rozpoczął jeszcze w czasie powstania kościuszkowskiego, gdzie był adiutantem księcia Józefa Poniatowskiego, uczestnik wojen napoleońskich. Odznaczył się w 1809 roku pod Zamościem i Sandomierzem.
Od 1811 należał do loży Wielki Wschód Narodowy Księstwa Warszawskiego. Dowódca 1. Dywizji Piechoty Królestwa Kongresowego w latach 1818–1829. W nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku usiłował zażegnać wybuch powstania; został wówczas ciężko ranny w wyniku postrzału z broni palnej. Po upływie kilkunastu godzin zmarł w męczarniach w domu Jana Łubieńskiego przy ul. Senatorskiej[6].
Istnieją dwie wersje dotyczące śmierci generała: pierwsza mówi, że został postrzelony przez powstańców, natomiast druga, że został postrzelony przez szpiega rosyjskiego, który go rozpoznał. Wraz z sześcioma innymi Polakami "wiernymi monarsze" gen. Potocki został na rozkaz cara Mikołaja I upamiętniony na nieistniejącym monumencie wzniesionym na Placu Saskim.
Na grobie na Powązkach umieszczono napis: "Tu spoczywają zwłoki Stanisława Potockiego jenerała piechoty wojsk polskich. Zgon jego był wyobraźnią życia, gdyż tak spokojnie umarł, jak ten, którego żadna zgryzota sumienia nie dręczyła, a na chwilę porzed skonaniem te ostatnie słowa wyrzekł: "Byłem zawsze cnotliwym człowiekiem, i dobrym Polakiem".[7]
Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 25-1/2-19/20)[8].
Odznaczenia
edytujPosiadacz Krzyża Kawalerskiego Orderu Virtuti Militari[9] (1808), Kawaler a później Oficer francuskiego Orderu Legii Honorowej (1807 i 1812), Kawaler westfalskiego Orderu Korony (1812)[10], Kawaler Orderu Świętego Stanisława II klasy (1818)[11], odznaczony wielką wstęgą pruskiego Orderu Orła Czerwonego I klasy (1829), rosyjskimi orderami św. Aleksandra (1830), św. Anny I klasy (1820) i Świętego Włodzimierza III klasy (1816)[2][9]. W 1830 roku został nagrodzony Znakiem Honorowym za 25 lat służby[12].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Aleksander Fredro: Trzy po trzy, pamiętniki z epoki napoleońskiej. 1922, s. 69-70. [dostęp 2011-03-16]. Cytat: Stanisław Potocki, starościc halicki, w młodości swojej stał się wzorem Bogusławskiemu do Studenta w Krakowiakach. Nie był inaczej znanym w Warszawie jak pod nazwiskiem Stasia. Dobry Polak, dobry żołnierz, dobry kolega był powszechnie lubiany. Śmierć jego 29 listopada 1830 r., okropna, bo z rąk tych, których od lat tylu zwykł swymi dziećmi nazywać, jeśli była koniecznością, to nie mniej bolesno dotknęła jego kolegów. Był wzrostu małego, trochę łysy, twarzy ładnej, a zwłaszcza bardzo przyjemnej.. (pol.).
- ↑ a b Władysław Zajewski, Potocki Stanisław h. Pilawa (1776–1830), [w:] Polski Słownik Biograficzny t. XXVIII/1984-1985 [online], www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
- ↑ Rocznik Woyskowy Królestwa Polskiego. Na rok 1830, s. 6.
- ↑ Jerzy Baranowski, Marcin Libicki, Andrzej Rottermund, Maria Starnawska, Zakon Maltański w Polsce, Warszawa 2000, s. 225.
- ↑ Henryk Hubal-Dobrzański z Dobrej h. Leliwa (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego) [online], www.sejm-wielki.pl [dostęp 2017-11-26].
- ↑ Wacław Tokarz, Sprzysiężenie Wysockiego i Noc Listopadowa, 1980, s. 246-247.
- ↑ Wójcicki, Cmentarz..., t. II, str. 72
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: STANISŁAW POTOCKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-24].
- ↑ a b Rocznik woyskowy królestwa polskiego na rok 1827. Warszawa: Drukarnia Wojskowa, 1827. s. 6
- ↑ Tadeusz Jeziorowski: The Napoleonic Orders. Ordery Napoleońskie. Warszawa 2018, s. 61-65, 148
- ↑ Stanisław Łoza: Kawalerowie orderu św. Stanisława (1. XII. 1815-29. XI. 1830), w: „Miesięcznik Heraldyczny”, nr. 2, r. XI, Warszawa, luty 1932, s. 39.
- ↑ Przepisy o znaku honorowym niemniej Lista imienna generałów, oficerów wyższych i niższych oraz urzędnikow wojskowych, tak w służbie będących, jako też dymisjonowanych, znakiem honorowym ozdobionych w roku 1830, [b.n.s]
Bibliografia
edytuj- Ignacy Baranowski: Pomnik na placu Zielonym w Warszawie. Warszawa: Tłocznia, 1917.
- Kazimierz Władysław Wójcicki: Cmentarz Powązkowski pod Warszawą, Warszawa 1855
- Katalog portretów osobistości polskich i obcych w Polsce działających, t. 4, s. 100. (№ 4186, 4187)
- Władysław Zajewski: Potocki Stanisław h. Pilawa (1776–1830). [w:] Polski Słownik Biograficzny t. XXVIII/1984-1985 [on-line]. www.ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2017-06-12].
- Marek Minakowski: Stanisław Florian Potocki z Złotego Potoka herbu Pilawa (Złota), sejm-wielki.pl