Stanisław Skrowaczewski
Stanisław Paweł Stefan Jan Sebastian Skrowaczewski[1] (ur. 3 października 1923 we Lwowie, zm. 21 lutego 2017 w St. Louis Park[2][3]) – polski dyrygent i kompozytor. Współpracował z czołowymi orkiestrami na świecie. Był jednym z najwybitniejszych dyrygentów drugiej połowy XX wieku[4].
Stanisław Skrowaczewski, Tokio 2011 | |
Imię i nazwisko |
Stanisław Paweł Stefan Jan Sebastian Skrowaczewski |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
3 października 1923 |
Data i miejsce śmierci |
21 lutego 2017 |
Gatunki | |
Zawód | |
Aktywność |
od 1946 |
Odznaczenia | |
Strona internetowa |
Życiorys
edytujOd urodzenia do 1944 mieszkał w rodzinnym Lwowie. Kiedy miał cztery lata, rozpoczął naukę gry na fortepianie i skrzypcach u Florentyny Listowskiej. Trzy lata później skomponował swój pierwszy utwór symfoniczny. Kiedy miał 11 lat, wystąpił publicznie z recitalem fortepianowym. W 1936 wystąpił jako pianista i dyrygent w III koncercie fortepianowym Ludwiga van Beethovena. Był uczniem VIII Gimnazjum im. Kazimierza Wielkiego we Lwowie.
Podczas II wojny światowej, w czasie okupacji niemieckiej Lwowa, był karmicielem wszy w Instytucie Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami profesora Rudolfa Weigla. W czasie walk wojsk niemieckich z Armią Czerwoną w lipcu 1944 doznał kontuzji obu dłoni, co przekreśliło nadzieje na karierę pianistyczną. Po przymusowym wysiedleniu Polaków ze Lwowa zamieszkał w Krakowie.
Studiował kompozycję pod kierunkiem Romana Palestra i dyrygenturę pod kierunkiem Waleriana Bierdiajewa w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie. W 1946 został dyrygentem Filharmonii Wrocławskiej. W latach 1947–1949 studiował w Paryżu u Nadii Boulanger. W latach 1949–1954 był dyrektorem Filharmonii Śląskiej w Katowicach. W 1953 otrzymał w PRL nagrodę państwową III stopnia za Kantatę o pokoju do słów Władysława Broniewskiego[5]. W latach 1954–1956 dyrygował Filharmonią Krakowską. W 1955 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[6].
W czerwcu 1956 zwyciężył w finale międzynarodowego konkursu dyrygenckiego w Rzymie[7], po czym zadebiutował w Stanach Zjednoczonych z Cleveland Orchestra, a następnie dyrygował orkiestrami: New York Philharmonic, Pittsburgh Symphony Orchestra i Cincinnati Symphony Orchestra. W latach 1956–1959 był stałym dyrygentem Filharmonii Narodowej w Warszawie. W 1960 zamieszkał na stałe w USA[1]. W latach 1960–1979 był dyrektorem artystycznym Minneapolis Symphony Orchestra (od 1970 Minnesota Orchestra). Dyrygował gościnnie najlepszymi orkiestrami na całym świecie, m.in. Berliner Philharmoniker, Wiener Symphoniker, London Symphony Orchestra, Koninklijk Concertgebouworkest, a także znakomitymi teatrami operowymi (Wiener Staatsoper, Metropolitan Opera). W latach 1984–1991 był głównym dyrygentem The Hallé Orchestra w Manchesterze w Wielkiej Brytanii. Z zespołem tym koncertował w Londynie i innych miastach Zjednoczonego Królestwa, a także w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Hiszpanii, Polsce i USA oraz krajach skandynawskich. W 1989 dyrygował w konkursie pianistycznym im. Van Clibena w Fort Worth w Teksasie.
W 1998 otrzymał nagrodę Golden Note Award za nagranie 9. Symfonii Brucknera, a w latach następnych zdobył szereg nagród za nagrania dzieł Antona Brucknera, Dmitrija Szostakowicza i Johannesa Brahmsa. Był związany z Minnesota Orchestra jako conductor laureate oraz piastował funkcję głównego gościnnego dyrygenta Saarländischer Rundfunk Orchestra i Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach. W latach 90. i na początku XXI wieku (ostatni koncert – w grudniu 2014)[8] prowadził w warszawskiej Filharmonii Narodowej serię koncertów z symfoniami Brucknera, których był wybitnym interpretatorem[9].
Pozostawił nagrania fonograficzne. Nagrywał dla firm płytowych – RCA, Philips, CBS, Denon (Japonia), EMI, Erato, Muza, Arte Nova (obecnie Oehms Classics), Vox, Mercury i in. Jego album z orkiestrą Saarländischer Rundfunk-Sinfonieorchester z wszystkimi symfoniami Brucknera (Arte Nova) został uhonorowany w Cannes nagrodą MIDEM Classical Award za najlepsze nagranie muzyki symfonicznej końca XIX wieku (2002)[10].
Był członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie[11].
W 2004 otrzymał tytuł doktora honoris causa Akademii Muzycznej im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu[12], a 17 maja 2012 – Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach[13]. Ten tytuł nadały mu również: Saint Paul University, Uniwersytet Minnesoty i New England Conservatory of Music[14].
1 grudnia 2014 prezydent Bronisław Komorowski udekorował go Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski[15].
Życie prywatne
edytujRodzicami dyrygenta byli Paweł i Zofia (z domu Karszniewicz) Skrowaczewscy[16]. Żoną była Krystyna Jarosz. Mieli córkę (Anna Skrowaczewski) i dwóch synów (Paul i Nicholas). Umierając pozostawił dwoje wnucząt[1].
- Uwertura w stylu klasycznym na orkiestrę (1944)
- Trio fortepianowe As-dur (1946)
- Trzy pieśni na sopran i orkiestrę (1946)
- Symfoniczne preludium, fuga i postludium na orkiestrę (1946–48)
- Uwertura na orkiestrę (1947)
- Mazurek na fortepian (1947)
- Symfonia na smyczki (1947–49)
- Muzyka nocą, wariacje symfoniczne na orkiestrę (1949)
- Ugo i Parisina, balet (1949–50)
- Pieśni nad pieśniami na sopran i orkiestrę kameralną (1949–51)
- Baśń symfoniczna o Krasnoludkach i Sierotce Marysi na orkiestrę (1952)
- Symfonia zwycięstwa (1954)
- Koncert na rożek angielski i orkiestrę (1969)
- Ricercari notturni na saksofon lub klarnet i orkiestrę (1977)
- Koncert na klarnet a i orkiestrę (1980)
- Trio na klarnet, fagot i fortepian (1982–84)
- Fantasie per quattro na klarnet, skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1984)
- Koncert na skrzypce i orkiestrę (1985)
- Koncert na orkiestrę (1985)
- Fanfare na orkiestrę (1987)
- Fantasie per sei na obój, skrzypce, altówkę, wiolonczelę, kontrabas i fortepian (1988)
- Trio smyczkowe (1990)
- Koncert potrójny na skrzypce, klarnet, fortepian i orkiestrę (1991)
- Fantasie per tre na flet, obój i wiolonczelę (1992)
- Gesualdo di Venosa: Six Madrigals na orkiestrę (1992)
- Chamber Concerto Ritornelli poi ritornelli na orkiestrę (1993)
- Passacaglia immaginaria na orkiestrę (1996)
- Musica a quattro na klarnet, skrzypce, altówkę i wiolonczelę (1998)
- Koncert na fortepian i orkiestrę (2002)
- Il Piffero della notte, fantazja na flet i orkiestrę (2007)
- Music for Winds (2009)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Richard Sandomir: Stanislaw Skrowaczewski, Conductor Who Fled Poland, Dies at 93. nytimes.com, 2017-02-26. [dostęp 2017-02-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-27)]. (ang.).
- ↑ Jenna Ross: Stanislaw Skrowaczewski, Minnesota musical giant, dead at 93. startribune.com, 2017-02-21. [dostęp 2017-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-22)]. (ang.).
- ↑ Stanislaw Skrowaczewski, who led Minnesota Orchestra for 19 years, dies at 93. [w:] Associated Press [on-line]. washingtonpost.com, 2017-02-21. [dostęp 2017-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-22)]. (ang.).
- ↑ Laudacja prof. Eugeniusza Knapika. Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, 17 maja 2012. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-03-14)].
- ↑ Dziennik Polski, rok IX, nr 173 (2948), s. 7.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 96, poz. 1298.
- ↑ Lucjan Kydryński: Życie wśród gwiazd. Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 1997, s. 51. ISBN 83-7180-111-4.
- ↑ Koncert symfoniczny [online], www.filharmonia.pl [dostęp 2020-09-05] .
- ↑ Legendarny Bruckner Skrowaczewskiego na jubileusz [online], PolskieRadio.pl [dostęp 2020-09-05] .
- ↑ Stanisław Skrowaczewski. filharmonia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-07)].
- ↑ Członkowie Wydziału VI Twórczości Artystycznej. pau.krakow.pl. [dostęp 2017-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-25)]. (pol.).
- ↑ Doktorzy honoris causa. amuz.wroc.pl [dostęp 2020-01-26]
- ↑ Doktorzy Honoris Causa. am.katowice.pl [dostęp 2020-01-26]
- ↑ Stanisław Skrowaczewski, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21] .
- ↑ "Dziękuję za wspaniałe ambasadorowanie polskiej kulturze". prezydent.pl, 2014-12-01. [dostęp 2017-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-21)]. (pol.).
- ↑ Hasło „Skrowaczewski, Stanisław” w: Who's Who in Polish America. Ed. Bolesław Wierzbiański. New York: Bicentennial Publishing Corp., 1996, str. 417.
- ↑ Stanisław Skrowaczewski | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2023-07-10] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Stanisław Skrowaczewski, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21] .
- Stanisław Skrowaczewski – NOSPR. nospr.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-06)].