Stemmiulidae

rodzina stawonogów

Stemmiulidaerodzina wijów z gromady dwuparców i nadrzędu Nematophora. Jedyna z monotypowego rzędu Stemmiulida. Obejmuje ponad 150 opisanych gatunków.

Stemmiulidae
Pocock, 1894
Okres istnienia: miocen–dziś
23.03/0
23.03/0
Ilustracja
Przedstawiciele rodziny z Portoryko
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

wije

Gromada

dwuparce

Podgromada

Chilognatha

Infragromada

Helminthomorpha

(bez rangi) Eugnatha
Nadrząd

Nematophora

Rząd

Stemmiulida
Cook, 1895

Rodzina

Stemmiulidae

Dorosłe formy tych dwuparców osiągają do 50 mm długości spłaszczonego bocznie ciała i mają ponad 30 pierścieni zagłowowych. Oczy proste są u nich duże, obecne w liczbie 1 lub 2 par. Narządy Tömösváry’ego nie występują. Narządy gębowe cechuje dymorfizm płciowy w budowie gnathochilarium. Przez środek tergitów biegnie podłużna bruzda grzbietowa. U samców odnóża drugiej pary są silnie zmodyfikowane, ósmej pary przekształcone w gonopody, a dziewiątej pary zredukowane. U samic charakterystyczna jest obecność pary przyśrodkowych zbiorników nasiennych, oddzielonych od otworów płciowych[1]. Telson wyposażony jest w gruczoły przędne, brak natomiast u nich ozoporów[2]. Krocionogi te potrafią się zwinnie poruszać, a niektóre gatunki w razie zagrożenia mogą się ratować skacząc[1][2].

Biologia i występowanie

edytuj

Takson pantropikalny o pochodzeniu gondwańskim. W krainie neotropikalnej występują od meksykańskiego stanu Veracruz i Kuby na północy przez Karaiby i Amerykę Centralną po amazońską część Ekwadoru, Peru i Brazylii. W krainie etiopskiej rozprzestrzenione są w pasie od Senegalu na zachodzie po Kenię, Tanzanię i północne Malawi na wschodzie. W Azji znane są z Indii, Sri Lanki, Wietnamu i Indonezji. Zamieszkują także Papuę-Nową Gwineę[3].

Systematyka

edytuj

Rodzinę wprowadził w 1894 Reginald Innes Pocock[4], a rząd w 1985 Orator Fuller Cook[5]. Według analiz Enghoffa z 1984 oraz morfologicznej Regiera i innych z 2005 Stemmiulida zajmują pozycję siostrzaną względem kladu obejmującego Chordeumatida i Callipodida[6][7], natomiast analiza nukleotydów metodą bayesowską z 2005 wskazywała, że stanowią klad bazalny w obrębie Helminthomorpha[7]. W zapisie kopalnym znane są od miocenu[8].

Do 2011 roku opisano 155 gatunków[9]. Klasyfikuje się je w rodzajach[10][8]:

Przypisy

edytuj
  1. a b Descriptions and putative apomorphies of millipede clades. [w:] Milli-PEET: Millipede Systematics [on-line]. Field Museum of Natural History, 26 września 2006. [dostęp 2017-10-10].
  2. a b Jolanta Wytwer: gromada: dwuparce – Diplopoda. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 29–52.
  3. Rowland M. Shelley, Sergei I. Golovatch. Atlas of myriapod biogeography. I. Indigenous ordinal and supra-ordinal distributions in the Diplopoda: Perspectives on taxon origins and ages, and a hypothesis on the origin and early evolution of the class. „Insecta Mundi”. 158, s. 1–134, 2011. 
  4. R.I. Pocock: Chilopoda, Symphyla and Diplopoda from the Malay Archipelago. W: M. Weber: Zoologische Ergebnisse einer Reise in Niederländisch Ost-Indien, Band 3. Leiden: 1894, s. 307-404.
  5. O.F. Cook. Stemmatoiulus as an ordinal type. „American Naturalist”. 29, s. 1111-1121, 1895. 
  6. H. Enghoff. Phylogeny of millipedes-a cladistic analysis. „Zeitschrift für Zoologische Systematik und Evolutionsforschung”. 22 (1), s. 8-26, 1984. 
  7. a b J.C. Regier, H.M. Wilson, J.W. Shultz. Phylogenetic analysis of Myriapoda using three nuclear protein-coding genes. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 34, s. 147-158, 2005. 
  8. a b F. Riquelme, J. Alvarado-Ortega, M. Ramos-Arias, M. Hernández, I. Dez, T.A. Lee-Whiting, J.L. Ruvalcaba-Sil. A fossil stemmiulid millipede (Diplopoda: Stemmiulida) from the Miocene amber of Simojovel, Chiapas, México. „Historical Biology”, s. 1–13, 2013. DOI: 10.1080/08912963.2013.778843. 
  9. William Shear, Class Diplopoda de Blainville in Gervais, 1844, [w:] Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness, „Zootaxa”, 3148, 2011, s. 159–164 [dostęp 2017-10-08].
  10. P. Sierwald: Stemmiulidae Pocock, 1894. [w:] MilliBase [on-line]. 2016. [dostęp 2017-10-14].