Sthenurus
Sthenurus – wymarły rodzaj ssaków niższych z podrodziny Sthenurinae w obrębie rodziny kangurowatych (Macropodidae). Znany ze stanowisk w Australii rodzaj Sthenurus występował w czasie trwania epok pliocenu i plejstocenu (5,3–0,019 mln lat temu).
| Sthenurus | |||
| R. Owen, 1873[1] | |||
| Okres istnienia: pliocen–plejstocen | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
Sthenurus | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Macropus atlas R. Owen, 1838 | |||
| Gatunki | |||
| |||
Etymologia
edytujSthenurus: gr. σθενος sthenos ‘siła’[2]; ουρα oura ‘ogon’[3].
Systematyka
edytujRodzaj Sthenurus jako takson monofiletyczny z rodziny kangurowatych wykazuje synapomorfie z rodzajami Simosthenurus i Procoptodon. Różni się od nich lepiej wykształconymi zębami trzonowymi, które były wyższe i bardziej masywne (tzw. hypsodontyzm) niż u rodzajów Simosthenurus i Procoptodon[4].
Podział systematyczny
edytujWspółcześnie w obrębie rodzaju Sthenurus wyróżnia się kilka gatunków[5][6]:
- Sthenurus andersoni Marcus, 1962
- Sthenurus atlas (R. Owen, 1838)
- Sthenurus murrayi Prideaux, 2004
- Sthenurus notabilis Bartholomai, 1963
- Sthenurus stirlingi Wells & Tedford, 1995
- Sthenurus tindalei Tedford, 1966
Morfologia
edytujGatunki z rodzaju Sthenurus osiągały do 3 m długości ciała[6], masa wahała się w przedziale 50–100 kg[7]; charakteryzował się występowaniem tylko jednego, dużego palca zamiast trzech, jak u współcześnie żyjącego gatunku kangura rudego[8]. Dodatkowo w tylnej części palca został wykształcony paznokieć przypominający kopyto, który w połączeniu z elastycznymi więzadłami występującymi między kościami stóp zwiększał prędkość lokomocji zwierzęcia. Ogon w przeciwieństwie do dzisiejszych gatunków kangurów był krótszy, ale za to mocniej umięśniony[6][9].
W przeciwieństwie do współcześnie żyjących kangurów, kangury z rodzaju Sthenurus posiadały większe kończyny tylne, szersze biodra oraz dłuższe kości ramion i paliczków. Paliczki dzięki swojej budowie umożliwiały przytrzymywanie gałązek i łodyg w trakcie żerowania[8].
Budowa czaszki kangurów z rodzaju Sthenurus sugeruje na podstawie ułożenia oczodołów, które były skierowane do przodu, zdolność widzenia stereoskopowego. Widzenie stereoskopowe umożliwiało widzenie głębi, a więc i umiejętność oceniania odległości[6][9].
Uzębienie
edytujZęby były wysokie i masywne oraz posiadały grubą pokrywę szkliwa, które były przystosowane do rozcierania twardolistnej roślinności[6][8].
Paleobiologia
edytujBadania przeprowadzone przez Monash University pod kierownictwem dr. Darrena R. Gröcke pozwoliły ustalić skład diety kangurów z rodzaju Sthenurus. Badania zostały przeprowadzone na podstawie kolagenu pochodzącego ze skamieniałości odkrytych na stanowiskach paleontologicznych zlokalizowanych w stanie Australia Południowa[10]. Zostały wykonane przy użyciu analizy stabilnych izotopów węgla: 12C i 13C. Na podstawie starszych próbek pochodzących ze stanowisk nad Cooper Creek stwierdzono, że kangury z rodzaju Sthenurus odżywiały się liśćmi oraz gałązkami. Starsze skamieniałości pochodzą z okresu 132 000 – 108 000 lat temu (datowanych za pomocą metod TL i uranowej), wówczas panował wilgotny klimat, który przyczynił się do rozwinięcia zróżnicowanej szaty roślinnej[10].
Skamieniałości pochodzące z Baldina Creek datowane na 30 000 lat (za pomocą metody radiowęglowej) wykazują, że głównym składnikiem diety Sthenurus była roślinność trawiasta. W tym okresie panował suchy klimat, który przyczynił się do rozprzestrzenienia roślinności trawiastej z nielicznymi drzewostanami[10]. Jednocześnie na stanowiskach z Dempsey's Lake (datowane na 36 000 – 25 000 lat temu) oraz Rockey River (datowane na 19 000 lat temu) dieta kangurów z rodzaju Sthenurus była mieszana, w jej skład wchodziły zarówno liście i gałązki, jak i źdźbła trawy. Wskazuje to na fakt okresowego występowania wilgotniejszego klimatu[10].
Rodzaj Sthenurus współistniał razem z człowiekiem rozumnym, kangurem rudym oraz z wymarłymi rodzajami Diprotodon i Genyornis[11][12].
Relacje z człowiekiem
edytujRodzaj Sthenurus istniał od najstarszego wieku pliocenu tj. zanklu, który rozpoczął się około 5,3 mln lat temu aż do końca plejstocenu – około 19 000 lat temu[6][10]. Człowiek zasiedlił Australię około 40 000 lat temu[13]. Z dowodów zebranych w Cuddie Springs (Nowa Południowa Walia) wiadomo, że aborygeni australijscy zamieszkiwali to samo siedlisko, co kangury z rodzaju Sthenurus. Na stanowisku w Cuddie Springs odkryto narzędzia służące do cięcia mięsa oraz kości zwierząt, natomiast nie zachowały się żadne narzędzia służące do polowań. Jednak odkryto złamaną i spaloną kość udową, która została przypisana rodzajowi Sthenurus. Na stanowisku w Cuddie Springs znaleziono skamieniałości przypisywane do dwóch gatunków z rodzaju Sthenurus: S. andersoni i S. tindalei[11][12].
Przypisy
edytuj- ↑ R. Owen. „On the Fossil Mammals of Australia.—Part XVIII. Family Macropodidæ. Genera Macropus, Osphanter, Phascogalus, Sthenurus, and Protemnodon”. „Proceedings of the Royal Society of London”. 21, s. 128, 1873. (ang.).
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 248.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 276.
- ↑ R.H. Tedford, R.T. Wells: Sthenurus (Macropodidae: Marsupialia) from the pleistocene of Lake Callabonna, South Australia. T. 225. Nowy Jork: 1995, s. 17–18, seria: Bulletin of The American Museum of Natural History. ISSN 0003-0090.
- ↑ J. Zijlstra: Sthenurus. Hesperomys project. [dostęp 2022-02-22]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Sthenurus. Prehistoric-wildlife.com. [dostęp 2014-04-15]. (ang.).
- ↑ An arid-adapted middle Pleistocene vertebrate fauna from south-central Australia. Nature.com. [dostęp 2014-04-20]. (ang.).
- ↑ a b c Extinct Animals- Simosthenurus occidentalis. [w:] ParksWeb. Naracoorte Caves National Park [on-line]. [dostęp 2014-04-20]. (ang.).
- ↑ a b the Beasts: fauna found at the Naracoorte Fossil Site. Abc.net.au. [dostęp 2014-04-20]. (ang.).
- ↑ a b c d e Darren R. Gröcke: Carbon-Isotope Shifts Recorded in Megafaunal Dietary Niches of C3 and C4 Plants in the Late Pleistocene of South Australia: Correlation with Palaeofloral Reconstructions. The-conference.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-21)]. (ang.).
- ↑ a b Richard Macey: Maybe they didn't fit in the oven. Smh.com.au. [dostęp 2014-04-20]. (ang.).
- ↑ a b Judith Furby: Dinnertime at Cuddie Springs: hunting and butchering megafauna?. Web.archive.org. [dostęp 2014-04-20]. (ang.).
- ↑ J. Bowler: New ages for human occupation and climatic change at Lake Mungo, Australia. Nature.com. [dostęp 2014-04-20]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).