Strefa śląsko-morawska
Strefa śląsko-morawska (również struktura śląsko-morawska, kulm wschodniosudecki, strefa kulmowa, pasmo fałdowe morawsko-śląskie, morawsko-śląskie pasmo fałdowo-nasuwcze) − jednostka geologiczna w południowej Polsce.
Wielość nazw odzwierciedla kłopoty z określeniem tej jednostki, której utwory odsłaniają się jedynie fragmentarycznie na obszarze Polski. Równie niepewny jest jej zasięg, zwłaszcza ku północy, gdzie przykryta jest młodszymi utworami.
Położenie geologiczne
edytujOd zachodu graniczy z blokiem dolnośląskim, od północy z monokliną śląsko-krakowską, od wschodu z zapadliskiem górnośląskim, od południowego wschodu przykryta jest nasunięciem Karpat[1][2].
Położenie geograficzne
edytujGeograficznie obejmuje wschodnią część Sudetów Wschodnich, południowo-wschodnią część Niziny Śląskiej oraz zachodnie skrawki Wyżyny Śląskiej[3].
Skały strefy śląsko-morawskiej odsłaniają się głównie na Morawach i na Śląsku Czeskim − w Jesionikach, głównie w Niskim Jesioniku i Górach Opawskich[4].
Na polskiej stronie ich wychodnie znajdują się we wschodniej części Gór Opawskich, w okolicach Jarnołtówka, Pokrzywnej, Dębowca, Prudnika, Trzebiny oraz na zachód i w południowo-zachodniej części gminy Głubczyce, a także we wcięciach rzek i potoków na Płaskowyżu Głubczyckim, na południe od Głubczyc.
Budowa geologiczna
edytujZbudowana jest ze skał dolnokarbońskich, sfałdowanych lecz nie zmetamorfizowanych[5].
Ogólną miąższość skał kulmowych szacuje się na 4.000 m[4].
Generalnie wiek skał strefy śląsko-morawskiej maleje z zachodu na wschód. Wyróżniono tu następujące formacje, idąc z zachodu na wschód[4]:
Skały formacji andelskohorskiej osadziły się w najwyższym dewonie i najniższym karbonie (famen-turnej). Osady pozostałych, coraz młodszych formacji, powstały w turneju, wizenie i namurze.
Również stopień metamorfizmu maleje z zachodu na wschód. Skały formacji andelskohorskiej zostały zmetamorfizowane w warunkach facji zieleńcowej, skały formacji górnobeneszowskiej dotknięte anchimetamorfizmem, a pozostałych formacji uległy jedynie diagenezie.
Nadkład
edytujUtwory strefy śląsko-morawskiej przykryte są niezgodnie zalegającymi osadami niecki opolskiej wieku kredowego, tworzącymi młodsze piętro strukturalne[1].
Dalej ku północy skały strefy śląsko-morawskiej nawiercono w rejonie Ostrowa Wielkopolskiego[4]. Być może stanowią one podłoże monokliny przedsudeckiej i monokliny śląsko-krakowskiej
Wreszcie najmłodsze piętro strukturalne tworzą osady kenozoiczne, których miąższość rośnie ku północy[5].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Andrzej Żelaźniewicz i in.: Regionalizacja tektoniczna Polski, Komitet Nauk Geologicznych PAN, Wrocław 2011, ISBN 978-83-63377-01-4, s. 12
- ↑ Ewa Stupnicka: Geologia regionalna Polski, Wydanie III, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2007, ISBN 978-83-235-0253-1, s. 103
- ↑ Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa: PWN, 2002, ISBN 83-01-13897-1, OCLC 830377558.
- ↑ a b c d Ewa Stupnicka: Geologia regionalna Polski, Wydanie III, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2007, ISBN 978-83-235-0253-1, s. 108
- ↑ a b Ewa Stupnicka: Geologia regionalna Polski, Wydanie III, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2007, ISBN 978-83-235-0253-1, s. 107
Bibliografia
edytuj- Ewa Stupnicka: Geologia regionalna Polski, Wydanie III, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2007, ISBN 978-83-235-0253-1
- Andrzej Żelaźniewicz i in.: Regionalizacja tektoniczna Polski, Komitet Nauk Geologicznych PAN, Wrocław 2011, ISBN 978-83-63377-01-4