Struś czerwonoskóry

gatunek ptaka

Struś czerwonoskóry[7], struś, struś masajski[8], struś północnoafrykański[8] (Struthio camelus) – gatunek dużego, nielotnego ptaka z rodziny strusi (Struthionidae).

Struś czerwonoskóry
Struthio camelus[1]
Linnaeus, 1758[2]
Ilustracja
Samiec i dwie samice; Park Narodowy Etoszy, Namibia
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Nadrząd

ptaki paleognatyczne

Rząd

strusie

Rodzina

strusie

Rodzaj

Struthio

Gatunek

struś czerwonoskóry

Synonimy
  • Struthio australis J.H. Gurney, Sr., 1868[3]
  • Struthio massaicus Neumann, 1898[4]
Podgatunki
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[6]

Zasięg występowania
Mapa występowania

     S. c. camelus

     S. molybdophanes (struś szaroskóry)

     S. c. massaicus

     S. c. australis

Występowanie edytuj

Struś czerwonoskóry zamieszkuje w zależności od podgatunku różne rejony Afryki[9][8]:

Za podgatunek strusia czerwonoskórego uznawano też strusia szaroskórego (S. molybdophanes)[10], jest on obecnie traktowany jako osobny gatunek[7][9].

Ponadto występuje również struś afrykański czarnymieszaniec s. północnoafrykańskiego (S. c. camelus) ze s. południowoafrykańskim (S. c. australis) – cechuje go krępa budowa ciała, jest to najczęstsza forma w hodowli[11]. Rozpowszechniony jest pogląd, że strusie żyją w Australii. Zostały tam jednak introdukowane[12].

Morfologia edytuj

 
Struś czerwonoskóry, miedzioryt (Jan Jonston, 1650)[13]
Ubarwienie: samiec – czarne, jedynie pióra na końcach skrzydeł i ogona białe; samica – cała brązowa, końce wszystkich piór jasne. Głowa, górne 2/3 szyi i nogi nagie. Barwa skóry pozwala odróżnić poszczególne podgatunki. Posiada dwa palce u stopy; większy – odpowiednik palca środkowego – potężny, zaopatrzony w pazur, mniejszy – odpowiednik palca zewnętrznego, pozbawiony pazura. W żołądku mięśniowym zwanym mielcem znajdują się gastrolity pomagające w trawieniu pokarmu. Ma doskonały wzrok – widzi dobrze na odległość do 5 km. Zwykle w stadach po 5–6 osobników (jeden samiec z haremem), w towarzystwie innych zwierząt. Rzadko stada do 50 sztuk. Są to największe i najszybsze nielotne ptaki lądowe. Na dłuższych dystansach biegają z prędkością 50 km/h, a w sprincie nawet 70 km/h[14]. Mogą żyć do 75 lat.
Wymiary średnie
  • długość ciała: 210–275 cm samce, 175–190 cm samice[10]
    • długość czaszki: około 17,9 cm[15]
    • długość dzioba: około 10,4 cm[15]
  • masa ciała: 100–156 kg samce, 90–110 kg samice[10]

Największy obecnie żyjący ptak[16]. Samice są nieco mniejsze od samców.

Tryb życia edytuj

Biotop
Pustynie i półpustynie o skąpej roślinności. Struś masajski – sawanna.
Gniazdo
W formie płytkiego dołu o średnicy 3 m wykopane przez samce w piasku lub ziemi[10]. W gnieździe jaja wszystkich samic haremu (główna samica składa 5–11 jaj, pozostałe samice ze stada 2–6 jaj[10]).
Jaja
Duże (średnica 159[10] x 120[16] – 130 mm[10]), o barwie żółtawej (inny autor opisuje skorupkę jako białą z beżowym nalotem[16]), masie 1,5–2 kg[16], o objętości kilkudziesięciu kurzych jaj.
Wysiadywanie
Jaja wysiadywane są od zniesienia pierwszego jaja przez okres 42–46 głównie przez samca (w dzień czasem zmieniany przez główną samicę)[10]. Rodzice wykazują silny instynkt opiekuńczy. Młode opuszczają gniazdo po 3–5 dniach od wylęgu[10]. Okres pierzenia trwa 4–5 miesięcy. Dojrzałość płciową młode uzyskują w wieku około 3–4 lat[10], jednak rozmiar dorosłych osiągają już po 18 miesiącach[16]. Długość życia 30–40 lat[10].
Pożywienie
Roślinne, czasem łapią owady i niewielkie kręgowce. Strusie posiadają czterokomorowy żołądek oraz jelito cienkie osiągające długość 14 m, ponadto połykają kamienie i inne twarde przedmioty, dzięki czemu trawienie twardej i suchej roślinności stepowej nie sprawia ich organizmom problemów[16].

Zagrożony struś ucieka, ale może też zadać obrażenia, a nawet zabić swoimi silnymi nogami[17]. Może kopać tylko do przodu[18]. Wbrew powszechnemu przekonaniu strusie nie zakopują głowy w piasek, aby uniknąć niebezpieczeństwa[19]. Ten mit prawdopodobnie pochodzi od Pliniusza Starszego (23–79 n.e.), który napisał, że strusie „wyobrażają sobie, kiedy wetkną głowę i szyję w krzaki, że całe ich ciało jest ukryte”[20]. Opinia ta może być skutkiem błędnej interpretacji wkładania przez strusie głowy w piasek, aby połykać piasek i otoczaki[21], lub, jak sugeruje „National Geographic”, ich obronnego zachowania leżenia nisko, tak że z pewnego dystansu może się wydawać, że zakopały głowę[22]. Innym wytłumaczeniem jest zachowanie ptaka podczas upału, kiedy to układa na piasku wyciągniętą szyję i głowę[16].

Przypisy edytuj

  1. Struthio camelus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 155. (łac.).
  3. a b J.H. Gurney. Notes on Mr. Layard’s ‘Birds of South Africa.’. „The Ibis”. New series. 4, s. 253, 1868. (ang.). 
  4. a b O.R. Neumann. Beiträge zur Vogelfauna von Ost- und Central-Afrika. „Journal für Ornithologie”. 46, s. 243, 1898. (niem.). 
  5. W. Rotschild. Description of a new subspecies of Ostrich from Syria. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 39, s. 83, 1919. (ang.). 
  6. Struthio camelus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  7. a b c d Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Struthionidae Vigors, 1825 – strusie – Ostriches (Wersja: 2015-08-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-29].
  8. a b c struś czerwonoskóry (Struthio camelus) Linnaeus, 1758. Avibase. [dostęp 2021-03-29]. (pol.).
  9. a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ratites: Ostriches to tinamous. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-29]. (ang.).
  10. a b c d e f g h i j k A. Folch, D. A. Christie, F. Jutglar, E. F. J. Garcia: Ostrich (Struthio camelus). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2014. [dostęp 2014-05-13]. (ang.).
  11. Struś afrykański – Struthio camelus. [dostęp 2010-08-11]. (pol.).
  12. Denis Lepage: Struś afrykański (Struthio camelus). Avibase. Światowa Baza Danych o Ptakach. [dostęp 2010-08-11]. (pol.).
  13. Jan Jonston, Historiae Naturalis De Auibvs Libri VI ;, Frankfurt nad Menem: Impensis Matthaei Meriani, 1650.
  14. S.J.J.F. Davies: Ostriches. W: Michael Hutchins: Grzimek's Animal Life Encyclopedia. 8 Birds I Tinamous and Ratites to Hoatzins. Wyd. drugie. Farmington Hills, MI: Gale Group, 2003, s. 99–101. ISBN 0-7876-5784-0.
  15. a b Ostrich (Struthio camelus). [w:] Skullsite.com [on-line]. [dostęp 2012-06-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. (ang.).
  16. a b c d e f g Albin Łącki: Wśród zwierząt. Ptaki. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1988, s. 12. ISBN 83-09-01320-5.
  17. Keenan Donegan: Struthio camelus. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. University of Michigan Museum of Zoology, 2002. (ang.).
  18. John Joseph Halcombe: Mission life. T. Vol. 3, Part 1. W. Wells Gardner, 1872, s. 304. (ang.).
  19. Michael Gosselin: Ostrich. [w:] Natural History Notebooks [on-line]. Canadian Museum of Nature, December 2010. (ang.).
  20. Karl Kruszelnicki: Ostrich head in sand. [w:] ABC Science: In Depth [on-line]. Australian Broadcasting Corporation, 2 listopada 2006. [dostęp 2016-02-17]. (ang.).
  21. David Thomas: Why ostriches DON'T bury their heads in the sand... and the surprising truths behind other great animal myths. 15 maja 2008. [dostęp 2012-11-07]. (ang.).
  22. National Geographic Society: Ostrich Struthio camelus. 2009. (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj