Tablica Cayleya – dla danego grupoidu (G, ·), macierz kwadratowa, której wiersze i kolumny są ponumerowane elementami grupoidu (w takiej samej kolejności), a w komórce znajdującej się na przecięciu a-tego wiersza i b-tej kolumny znajduje się iloczyn ab. Tablice Cayleya konstruuje się na ogół dla grupoidów rzędu skończonego, ale czasem korzystnie jest rozważać tablice Cayleya grupoidów rzędu nieskończonego[1]. Nazwa pojęcia pochodzi od nazwiska brytyjskiego matematyka, Arthura Cayleya, który wprowadził je w 1854 w jednej ze swoich prac[2].

Przykładowo, dodawanie w Z2={0,1} obrazuje tablica:

+ 0 1
0 0 1
1 1 0

a mnożenie w Z6 = {0, 1, 2, 3, 4, 5} tablica:

0 1 2 3 4 5
0 0 0 0 0 0 0
1 0 1 2 3 4 5
2 0 2 4 0 2 4
3 0 3 0 3 0 3
4 0 4 2 0 4 2
5 0 5 4 3 2 1

Własności tablicy Cayleya

edytuj
Grupa D3 symetrii trójkąta równobocznego ma następującą tablicę Cayleya:
R0 R1 R2 S0 S1 S2
R0 R0 R1 R2 S0 S1 S2
R1 R1 R2 R0 S1 S2 S0
R2 R2 R0 R1 S2 S0 S1
S0 S0 S2 S1 R0 R2 R1
S1 S1 S0 S2 R1 R0 R2
S2 S2 S1 S0 R2 R1 R0
  gdzie:
  •   jest przekształceniem identycznościowym
  •   jest obrotem dokoła środka trójkąta równobocznego o 120°
  •   jest obrotem dokoła środka trójkąta równobocznego o 240°
  •   są symetriami osiowymi względem symetralnych boków trójkąta
Jak widać, działanie w grupie D3 nie jest przemienne, bo tabela nie jest symetryczna względem głównej przekątnej.
  • Wiersz (kolumna) wyznaczony przez element neutralny działania jest identyczny z wierszem (kolumną) nagłówkowym.
  • Jeśli grupoid jest grupą, to w każdym wierszu (w każdej kolumnie) tabeli Cayleya znaleźć można dokładnie raz element neutralny działania.
  • Z tabeli Cayleya nie można bezpośrednio odczytać, czy działanie jest łączne. Są jednak metody, które pozwalają wykorzystać to narzędzie pośrednio, na przykład test łączności Lighta.

Przypisy

edytuj
  1. A. H. Clifford, G. B. Preston: The algebraic theory of semigroups. Wyd. 1. American Mathematical Society, 1964., strona 18 wydania rosyjskiego.
  2. A. Cayley, On the theory of groups, as depending on the symbolic equation θn = 1, Philosophical Magazine, Vol VII (1854), 40–47.

Linki zewnętrzne

edytuj
  •   Cayley table (ang.), Encyclopedia of Mathematics, encyclopediaofmath.org [dostęp 2024-02-02].