Tadeusz Kalina-Zieleniewski
Tadeusz Lubomir Zieleniewski, ps. Kalina (ur. 24 lipca 1887 w Ostrówku Lubelskim, zm. 22 lipca 1971 w Warszawie) – pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, profesor, inżynier.
 płk dypl. piech. Tadeusz Zieleniewski | |
 pułkownik dyplomowany piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
24 lipca 1887 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
22 lipca 1971 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
Pierwsza Kompania Kadrowa |
| Stanowiska |
dowódca dywizji |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Późniejsza praca |
pracownik naukowy, profesor |
| Odznaczenia | |
            
| |
.png){kind=small}
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie Emila i Matyldy z domu Tittenbrun. Po ukończeniu gimnazjum w Łodzi w 1910 studiował geodezję w Liège we Francji (1910–1914). Tam należał do Polskich Drużyn Strzeleckich. Od sierpnia 1914 w Legionach Polskich. Służył w 1 Kompanii Kadrowej. 6 sierpnia 1914 wymaszerował z Krakowa w składzie 4 plutonu 1 Kompanii Kadrowej. 15 maja 1917 został przydzielony na trzy miesiące do kompanii saperów nr 1 w charakterze hospitanta[1].
Po kryzysie przysięgowym był internowany w Beniaminowie. W Polskiej Sile Zbrojnej pełnił obowiązki oficera broni obozu wyszkolenia w Ostrowi Mazowieckiej. Później w 1918 komendant Szkoły Mierniczej w Warszawie. Następnie pełnił służbę w 1 pułku piechoty Legionów, a później był m.in. wykładowcą i dowódcą 2 kompanii Szkoły Podchorążych w Warszawie (1918–1919), słuchaczem Szkoły Sztabu Generalnego w Warszawie (1921–1923) – pierwszy rok odbywał w École Supérieure de Guerre. 1 stycznia 1920 został formalnie przyjęty do Wojska Polskiego z byłych Legionów Polskich, z zatwierdzeniem posiadanego stopnia kapitana wojsk technicznych i zatwierdzeniem przydziału do Szkoły Podchorążych w Warszawie[2].
W listopadzie 1924 został przydzielony z 1 pułku saperów do Wyższej Szkoły Wojennej na stanowisko wykładowcy taktyki ogólnej[3]. W listopadzie 1927 wyznaczony został na stanowisko pełniącego obowiązki II dyrektora nauk Wyższej Szkoły Wojennej – zastępcy komendanta WSWoj. z równoczesnym przeniesieniem do kadry oficerów saperów[4]. 23 sierpnia 1929 został przeniesiony do 31 pułku Strzelców Kaniowskich w Łodzi na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[5].
23 grudnia 1929 został przeniesiony do korpusu oficerów piechoty w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 35,9 lokata z równoczesnym przeniesieniem do 63 pułku piechoty w Toruniu na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[6]. 31 marca 1930 został przeniesiony do 59 pułku piechoty w Inowrocławiu na stanowisko dowódcy pułku[7]. Z dniem 1 marca 1932 został przeniesiony do dyspozycji szefa Sztabu Głównego na okres trzech miesięcy z zachowaniem dotychczasowego dodatku służbowego[8]. Z dniem 1 czerwca 1932 został mianowany szefem Wojskowego Instytutu Geograficznego w Warszawie[9]. Z tego stanowiska na początku 1935 został mianowany dowódcą piechoty dywizyjnej w 8 Dywizji Piechoty[10]. Pracami instytutu kierował do ostatniej dekady sierpnia 1939. W międzyczasie (1936) odbył praktykę na stanowisku dowódcy piechoty dywizyjnej 8 Dywizji Piechoty w Modlinie.
Wiosną 1939 został wybrany wiceprezesem zarządu głównego Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Cieszynie Zachodnim[11].
25 sierpnia 1939 zgodnie z przydziałem mobilizacyjnym objął dowództwo 33 Dywizji Piechoty (rezerwowej) w Grodnie[12]. Dywizją tą dowodził w czasie kampanii wrześniowej. Walczył w bitwach pod Różanem i Włodawą. 19 września 33 DP została włączona w skład 41 Dywizji Piechoty, a on sam „pozostał przy sztabie 41 DP”[13]. 25 września, po rozwiązaniu Dowództwa Armii gen. Przedrzymirskiego „wymknął się samochodem w kierunku Krasnegostawu”. Wieczorem, w rejonie Krasnegostawu, dołączył do grup dowodzonych przez pułkowników: Leona Koca, Władysława Filipkowskiego i Władysława Płonkę. 27 września na odprawie pułkowników w Woli Sobieskiej objął dowództwo nad całością wojsk, z których utworzył Grupę własnego imienia[14]. 29 i 30 września dowodzona przez niego grupa walczy z Niemcami o Polichnę Dolną, Janów Lubelski i Dzwolę, a na wschodzie z Armią Czerwoną. 1 października dowodzona przez niego grupa przeszła do wsi Momoty Górne, gdzie złożyła broń przed sowietami. Następnego dnia został wywieziony przez sowietów do Lwowa. Wieczorem tego samego dnia, w trakcie konwojowania zdołał zbiec z samochodu i ukryć na terenie miasta (wraz z nim odzyskał wolność przewożony wówczas kpt. Marian Wondraczek)[15]. 13 października wyjechał koleją do Delatyna skąd pieszo przez Gorgany przeszedł następnego dnia na Węgry[16]. Następnie przedostał się do Francji.
W latach 1939–1945 w Polskich Siłach Zbrojnych, m.in. dowodził 3 Dywizją Piechoty we Francji (4–19 czerwca 1940). Był wykładowcą na kursach Wyższej Szkoły Wojennej w Wielkiej Brytanii.
3 sierpnia 1943 Naczelny Wódz mianował go dowódcą 1 Dywizji Grenadierów. Obowiązki dowódcy dywizji objął 26 sierpnia 1943[17]. 29 października 1943 Naczelny Wódz mianował go zastępcą inspektora do Spraw Zarządu Wojskowego[18].
W 1947 powrócił do Polski. Zamieszkał w Warszawie. Pracował naukowo na Politechnice Warszawskiej. W latach 1950–1961 był adiunktem na Wydziale Geodezji i Kartografii. Brał czynny udział w pracach ZBoWiD.
Zmarł w Warszawie. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A 12-5-3/4)[19].
Awanse
edytuj- chorąży – 5 marca 1915
- podporucznik – 1 kwietnia 1916
- porucznik
- kapitan - 1917
- major
- podpułkownik – zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 (w 1924 r. zajmował 34., a 1928 r. 17. lokatę w korpusie oficerów zawodowych inżynierii i saperów)
- pułkownik – 1 stycznia 1931 i 1. lokatą w korpusie oficerów piechoty
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 7083
- Krzyż Niepodległości (16 września 1931)[20]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (28 kwietnia 1926)[21]
- Krzyż Walecznych (trzykrotnie)[22]
- Złoty Krzyż Zasługi (17 marca 1930)[23]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[22]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[22]
- Srebrny Medal za Długoletnią Służbę[22]
- Brązowy Medal za Długoletnią Służbę[22]
- Odznaka Pamiątkowa „Pierwszej Kadrowej”[24]
- Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Wojskowej (Bułgaria, 1937)[25]
- Krzyż Komandorski Orderu Zasługi (Węgry)[26]
- Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej (Francja)[22]
- odznaczenie rumuńskie[22]
Upamiętnienie
edytuj15 września 2016 6 Samodzielny Oddział Geograficzny w Toruniu przyjął płk. dypl. inż. Tadeusza Zieleniewskiego ps. „Kalina” na swojego patrona. Z tej okazji odsłonięto pamiątkowy pomnik[27].
Przypisy
edytuj- ↑ Odprawy Komendy Legionów Polskich, Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. I.120.1.295b, s. 326 [1].
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 17 stycznia 1920 roku, s. 4.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 119 z 7 listopada 1924 roku, s. 664.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 27 z 29.11.1927 r.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 23 sierpnia 1929 roku, s. 300.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 380.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 102.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 229.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 223.
- ↑ Zarządzenia Ministra Spraw Wojskowych. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 5, s. 30, 21 marca 1935.
- ↑ Zjazd delegatów Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Cieszynie. „Wschód”. Nr 133, s. 8, 4 czerwca 1939.
- ↑ Zieleniewski 1939 ↓, s. 1.
- ↑ Zieleniewski 1939 ↓, s. 9.
- ↑ Zieleniewski 1939 ↓, s. 10.
- ↑ Eugeniusz Sobczyński. Wojskowy Instytut Geograficzny w wojnie obronnej 1939 r.. „Geodeta-Historia”. Nr 9, s. 21, 2009. ISSN 1234-5202.
- ↑ Zieleniewski 1939 ↓, s. 11.
- ↑ Rozkazy dzienne 1943 ↓, s. 167, 169.
- ↑ Rozkazy dzienne 1943 ↓, s. 225.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2020-05-01].
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 218, poz. 296 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1926 r. nr 99, poz. 294 „za zasługi, położone na polu nauczania i wychowania wojskowego”.
- ↑ a b c d e f g Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 182–183. [dostęp 2021-08-11].
- ↑ M.P. z 1930 r. nr 98, poz. 143 „za zasługi na polu wyszkolenia wojska”.
- ↑ 6 sierpień: 1914–1934, Warszawa: Zarząd Główny Związku Legjonistów Polskich, 1934, s. 20.
- ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. Zezwolenie na przyjęcie i noszenie orderów. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”, s. 38, Nr 2 z 11 listopada 1937. Ministerstwo Spraw Wojskowych.
- ↑ widoczny na fotografii w infoboksie, pod szyją
- ↑ https://web.archive.org/web/20170918170600/http://6sog.wp.mil.pl/pl/117.html; Decyzja Nr 167/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 20 maja 2016 r.
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Rozkazy dzienne 1 Samodzielnej Brygady Strzelców i 1 Dywizji Grenadierów, sygn. R.27. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1943. [dostęp 2017-01-14].
- Tadeusz Zieleniewski: Moje działania wojenne w kampanii 1939 r. T. sygn. B.I.15a. Paryż: Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 23 grudnia 1939 roku.
- Encyklopedia II wojny światowej, Wydawnictwo MON, Warszawa 1975.
- Waldemar Strzałkowski, Życiorysy dowódców jednostek polskich w wojnie obronnej 1939 r., Tadeusz Zieleniewski (1887–1971) [w:] Jurga Tadeusz, Obrona Polski 1939, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1990, wyd. I, s. 837–838, ISBN 83-211-1096-7
- Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917), Warszawa 1917, s. 15.
- Lista oficerów dyplomowanych (stan z dnia 15 kwietnia 1931 r.), Sztab Główny WP, Warszawa 1931, s. 4.
- Oficerowie Legionów Polskich 1914–1917. Słownik biograficzny. T. II (G-K). Warszawa: Barwa i Broń, 2005, s. 184.