Tadeusz Zdzisław Ścibor-Rylski
Tadeusz Zdzisław Ścibor-Rylski[a] herbu Ostoja (ur. 26 września 1875 w Błażowej, zm. w lipcu 1934 w Drohobyczu) – major administracji Wojska Polskiego.
major administracji | |
Data i miejsce urodzenia |
26 września 1875 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
lipiec 1934 |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1914–1926 |
Siły zbrojne | |
Formacja | |
Jednostki |
1 Pułk Ułanów, |
Stanowiska |
dowódca plutonu, |
Główne wojny i bitwy | |
Odznaczenia | |
Życiorys
edytujUrodził się 26 września 1875 w Błażowej. Ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego[1] (według innego źródła studia filozoficzne[2]).
Służba wojskowa
edytujOdbył służbę wojskową w C. K. Armii od 1895 do 1896. W okresie zaboru austriackiego w ramach autonomii galicyjskiej jako urzędnik podjął pracę w C. K. Namiestnictwie[1] .
Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich[2]. Służył w I Brygadzie[3]. Został dowódcą plutonu w szwadronie por. Władysława Beliny-Prażmowskiego. W 1915 służył w Komendzie Placu legionów w Wiedniu. Od początku 1916 był żołnierzem legionowego 1 pułku ułanów. Został awansowany do stopnia podporucznika ułanów 1 listopada 1916. Po kryzysie przysięgowym był oficerem Polskiej Siły Zbrojnej. Później służył w szeregach 2 pułku ułanów w strukturze Polskiego Korpusu Posiłkowego. Po przejściu frontu w bitwie pod Rarańczą z połowy lutego 1918 został internowany przez Austriaków w obozie w Huszt. Podczas transportu oswobodził się[1] .
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego w listopadzie 1918[1] . Zweryfikowany w stopniu porucznika kawalerii. Służył w Twierdzy Modlin, był dowódcą Powiatu Etapowego Święciany. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Dwukrotnie otrzymał Krzyż Walecznych. Od września 1919 do marca 1920 dowodził Grupą nazwaną swoim imieniem i działającą na obszarze w okolicach miasta Nowogródek. Następnie pełnił funkcję szefa Oddziału II DOE Mołodeczno oraz służył w 1 Armii[1] . Brał udział w powstaniu śląskim[2].
Został awansowany do stopnia majora w korpusie oficerów administracji, dział gospodarczy[4][5]. Jako oficer nadetatowy Okręgowego Zakładu Gospodarczego I w pierwszej połowie lat 20. służył w Ministerstwie Spraw Wojskowych[1] : w 1923 pełnił funkcję kierownika referatu w Departamencie VII Intendentury[6], a w 1924 pracował w Departamencie X Przemysłu Wojennego[7]. Służył o boku gen. Włodzimierza Zagórskiego[2]. W 1926 został przeniesiony w stan spoczynku[1][8].
Śmierć żony
edytujJego żoną została Stefania z domu Drzewiecka (ur. 1877, ziemianka, która po ciotce odziedziczyła majątek Pietrycze, posiadała m.in. młyn, gorzelnię, od 1896 zamężna z Wiktorem Jasińskim), którą Rylski poznał w 1924, miał nakłonić do przejścia na wyznanie protestanckie kalwinizmu oraz do rozwodu z mężem i którą poślubił w 1924 – jak sam później stwierdził, było to małżeństwo nie z miłości, lecz dla wygody i opieki[2][8].
Od 1926, jako emerytowany oficer, zamieszkiwał z żoną w Pietryczach[2][9]. W myśl późniejszych ustaleń sądu Rylski miał ignorować pracę na gospodarstwie w Pietryczach, zaniedbywać żonę i trwonić jej majątek, przebywając większość czasu we Lwowie[8]. W związku z tym Stefania Rylska podjęła zamiar wydzierżawienia dóbr Pietrycze i zamierzała przeprowadzić się do Lwowa[8]. Dzień przed rzekomym sformalizowaniem tych planów, po południu 2 października 1927 została znaleziona martwa w dziupli jesionu w parku w Pietryczach (miała przestrzeloną głowę, a w dłoni rewolwer należący do męża)[8]. Odkrywszy zwłoki żony, Tadeusz Rylski zawiadomił Policję Państwową o jej samobójstwie[8].
21 sierpnia 1928 posterunek policji ze Skwarzawy skierował do Sądu Okręgowego w Złoczowie efekty dochodzenia przemawiające za wszczęciem postępowania w sprawie o morderstwo Rylskiej[8]. Oparto się na zeznaniach dwóch świadków, widzących wówczas małżeństwo Rylskich udające się do parku, słyszących strzały oraz dostrzegających powracającego stamtąd tylko męża[8]. W sierpniu 1928 sprawę przejął sędzia śledczy w Przemyślu[8]. Po dokonaniu ekshumacji ciała Rylskiej biegli podali w wątpliwość możliwość dokonania samobójstwa, po czym Tadeusz Rylski, dotychczas świadek w sprawie, został aresztowany i formalnie oskarżony o dokonanie morderstwa[8].
Proces oskarżonego Tadeusza Rylskiego o zamordowanie żony rozpoczął się 5 marca 1930 przed sądem przysięgłych w Przemyślu[8]. Rozprawa była zaplanowana na 13 dni, cieszyła się pełną widownią na sali sądowej i budziła spore zainteresowanie opinii publicznej (na sali rozpraw zasiadały głównie młode kobiety)[2][8][10], skalę porównywano do echa sprawy Rity Gorgonowej[11]; proces był określany jaka jedna z najciekawszych spraw sądowych w Polsce[12]). Podczas prowadzenia rozprawy powołano 63 świadków[8]. W składzie sędziowskim zasiedli s. Krzewiński (przewodniczący) oraz wotujący Kotowski i Kantor, oskarżycielem był prokurator Prohaska, do oskarżenia z powództwa cywilnego był powołany Leon Peiper, a obrońcą dr Leon Landau[8][3][13][14]. Jako dowód rzeczowy dostarczono do Przemyśla ścięty fragment dziupli jesionu z Pietrycz, jednak z uwagi na jego duży rozmiar i niemożność wniesienia na salę sądową, planowano tymczasowe prowadzenie rozprawy na dziedzińcu siedziby sądu[8].
Przed sądem Rylski nie przyznał się do winy, twierdząc, że żona, zarzucając mu zaniedbywanie jej i kontakty z innymi kobietami, już wcześniej zabierała jego rewolwer i oznajmiając zamiar popełnienia samobójstwa, udawała się do parku, gdzie on miał udaremniać jej próby targnięcia na życie[2][8]. Po wielu dniach procesu sprawa nadal była uznawana za niejasną[10]. Jako biegły medycyny sądowej występował prof. Włodzimierz Sieradzki[10]. Wyrok zapadł 7 kwietnia 1930 po 29 dniach procesu[15][16][17][3]. Głosami przysięgłych sądu w Przemyślu w stosunku 8 za i 4 przeciw Tadeusz Rylski został uznany winnym popełnienia zbrodni morderstwa swojej żony, dokonanej z chęci zysku i skazany na karę śmierci przez powieszenie, zamienioną w drodze amnestii na karę 15 lat pozbawienia wolności do odbycia w ciężkim więzieniu z obostrzeniami, oraz pozbawienie stopnia oficerskiego majora i wszelkich posiadanych odznaczeń[1][11][12][16][18][19][20][3].
Proces miał charakter poszlakowy, bowiem nie wskazano dowodów jednoznacznie przesądzających fakt dokonania zbrodni przez Rylskiego[10][12]. Zgodnie z uzasadnieniem sądu, skazany miał dokonać zabójstwa, kierując się zamiarem przejęcia majątku żony, dokonał jej morderstwa, po czym zawiadomił policję, wskazując na samobójstwo[12]. Do Sądu Najwyższego zostały złożone wnioski o kasację zarówno ze strony obrony, jak i oskarżyciela[16][18]. 1 września 1930 Sąd Najwyższy odrzucił kasację obrony od tego wyroku, wskutek czego uprawomocnił się wyrok skazujący Rylskiego na 15 lat ciężkiego więzienia[21].
Mimo uprawomocnienia się wyroku Rylski nie ustawał w próbach dowodzenia swojej niewinności, przekazując w tej sprawie pisma do władz sądowych oraz do Ministerstwa Sprawiedliwości i wnioskując o wznowienie postępowania[12]. Złożył także podanie do prezydenta RP Ignacego Mościckiego[12]. Karę odbywał w więzieniu w Drohobyczu, określanym jako drohobyckie Brygidki[11][22][b]. Ponadto w 1932 przed Sądem Okręgowym w Przemyślu toczył się proces obrońcy Rylskiego, dr. Leiba Landaua, przeciwko któremu złożono pięć aktów oskarżenia w związku z jego działaniami podczas procesu w 1930; ostatecznie adwokat został uniewinniony (przewodniczącym składu sędziowskiego był wówczas dr Stanisław Fried)[11].
Tadeusz Rylski zmarł w lipcu 1934 na atak serca w więzieniu w Drohobyczu podczas odbywania kary pozbawienia wolności[12][23].
Uwagi
edytuj- ↑ W ewidencji wojskowej był określany jako „Tadeusz Zdzisław Rylski”.
- ↑ W artykule z 28 sierpnia 1931 „Nowy Dziennik” wskazał błędnie karę w wymiarze 7 lat pozbawienia wolności odsiadywaną przez Rylskiego.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h Wykaz Legionistów ↓.
- ↑ a b c d e f g h Samobójstwo czy morderstwo?. „Nowy Dziennik”, s. 9, nr 62 z 8 marca 1930.
- ↑ a b c d Skazanie Rylskiego. „Ziemia Przemyska”. Nr 24, s. 3, 12 kwietnia 1930.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1315.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1196.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 22, 1277.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1169, 26.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Sensacyjny proces przed Sądem przysięgłych w Przemyślu. „Nowy Dziennik”, s. 7, nr 61 z 7 marca 1930.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 901.
- ↑ a b c d Morderstwo czy samobójstwo?. „Nowy Dziennik”, s. 7, nr 88 z 3 kwietnia 1930.
- ↑ a b c d Dr. S. Tannenbaum. Echo procesu Rylskiego. „Nowy Dziennik”, s. 7, nr 124 z 8 maja 1932.
- ↑ a b c d e f g Czy major Rylski zamordował?. „Nowy Dziennik”, s. 10, nr 206 z 27 lipca 1934.
- ↑ a. k.. Po procesie Rylskiego. „Ziemia Przemyska”. Nr 25, s. 4, 19 kwietnia 1930.
- ↑ Włodzimierz Bilan. Po procesie Rylskiego. „Ziemia Przemyska”. Nr 26, s. 6, 26 kwietnia 1930.
- ↑ Ostatnie chwile procesu Rylskiego. „Nowy Dziennik”, s. 10, nr 94 z 9 kwietnia 1930.
- ↑ a b c Rylski zasądzony. „Nowy Dziennik”, s. 10, nr 95 z 10 kwietnia 1930.
- ↑ Dr. S. Tannenbaum. Po wyroku skazującym. „Nowy Dziennik”, s. 20, nr 98 z 13 kwietnia 1930.
- ↑ a b Nowa sensacja w sprawie Rylskiego. „Nowy Dziennik”, s. 19, nr 98 z 13 kwietnia 1930.
- ↑ Echa głośnej sprawy majora Rylskiego. „Głos Drohobycko-Borysławsko-Samborsko-Stryjski”, s. 5, nr 12 z 8 czerwca 1930.
- ↑ Sensacyjna afera na marginesie głośnego procesu Rylskiego. „Słowo Polskie”, s. 8, nr 164 z 17 czerwca 1931.
- ↑ Zatwierdzenie wyroku w procesie mjr. Rylskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 201 z 2 września 1930.
- ↑ W krainie nafty i – sabotażu. „Nowy Dziennik”, s. 20, nr 231 z 28 sierpnia 1931.
- ↑ B. major Rylski zmarł w więzieniu. „Nowy Dziennik”, s. 13, nr 201 z 21 lipca 1934.
Bibliografia
edytuj- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Sensacyjny proces przed Sądem przysięgłych w Przemyślu. „Nowy Dziennik”, s. 7, nr 61 z 7 marca 1930.
- Samobójstwo czy morderstwo?. „Nowy Dziennik”, s. 9, nr 62 z 8 marca 1930.
- Morderstwo czy samobójstwo?. „Nowy Dziennik”, s. 7, nr 88 z 3 kwietnia 1930.
- Ostatnie chwile procesu Rylskiego. „Nowy Dziennik”, s. 10, nr 94 z 9 kwietnia 1930.
- Rylski zasądzony. „Nowy Dziennik”, s. 10, nr 95 z 10 kwietnia 1930.
- Nowa sensacja w sprawie Rylskiego. „Nowy Dziennik”, s. 19, nr 98 z 13 kwietnia 1930.
- Po wyroku skazującym. „Nowy Dziennik”, s. 20, nr 98 z 13 kwietnia 1930.
- Dr. S. Tannenbaum. Po wyroku skazującym. „Nowy Dziennik”, s. 20, nr 98 z 13 kwietnia 1930.
- Dr. S. Tannenbaum. Echo procesu Rylskiego. „Nowy Dziennik”, s. 7, nr 124 z 8 maja 1932.
- Czy major Rylski zamordował?. „Nowy Dziennik”, s. 10, nr 206 z 27 lipca 1934.
- Tadeusz Rylski-Ścibor. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2019-04-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-07)].