Wikipedia

Talapoin angolański

gatunek ssaka

Talapoin angolański[12], talapoin[13] (Miopithecus talapoin) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae) i jeden z jej mniejszych przedstawicieli.

Talapoin angolański
Miopithecus talapoin[1]
(von Schreber, 1774)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Nadrodzina

koczkodanowce

Rodzina

koczkodanowate

Podrodzina

koczkodany

Plemię

Cercopithecini

Rodzaj

talapoin

Gatunek

talapoin angolański

Synonimy
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[11]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Nazewnictwo

edytuj

W polskiej literaturze zoologicznej gatunek M. talapoin był oznaczany nazwą „talapoin”[13]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi nadano nazwę „talapoin angolański”, rezerwując nazwę „talapoin” dla rodzaju tych małp[12].

Taksonomia

edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1774 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Daniel von Schreber nadając mu nazwę Simia talapoin[2]. Nie jest znane miejsce typowe[2][14][15], niektóre źródła wskazują na Angolę[16]. Schreber swój opis oparł na „Le Talapoin” Georges-Louisa Leclerc de Buffona z 1766 roku[17] i „Talapoin” Thomasa Pennanta z 1771 roku[18].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[14].

Etymologia

edytuj
  • Miopithecus: gr. μειων meiōn „mniej, pomniejszy”; πιθηκος pithēkos „małpa”[19].
  • talapoin: XVI-wieczna francuska nazwa Talapoin oznaczająca mnicha buddyjskiego, od port. talapão „mnich buddyjski”, od mon tala pōi „nasz pan”[20].

Zasięg występowania

edytuj

Talapoin angolański w południowo-zachodniej Demokratycznej Republice Konga (po obu stronach rzeki Kasai i wzdłuż rzek Mebrige, Loge, Kuanza, Nhia, Cuvo i Cuango) i północno-zachodniej Angoli (od przybrzeżnych działów wodnych rzeki Kongo na południe do około 13°S)[14].

Morfologia

edytuj

Długość ciała (bez ogona) samców 26–45 cm, długość ogona około 53 cm; masa ciała samic 0,75–0,8 kg, samców 1,2–1,3 kg[21][22].

Ekologia

edytuj

Prowadzi dzienny i nadrzewny tryb życia[23]. Jego pokarm stanowią owoce, nasiona, liście i owady, jaja ptasie i małe kręgowce[23]. Samice osiągają dojrzałość płciową około 4,5 roku życia, samce rok lub dwa lata później[potrzebny przypis]. Ciąża trwa 160 dni. W niewoli najdłuższy odnotowany wiek to 28 lat. Talapoin jest zwierzęciem socjalnym, żyje w stadach liczących 60–100 osobników[23].

Status zagrożenia

edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii VU (ang. vulnerable ‘narażony’)[11].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Simia talapoin von Schreber, 1774.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Miopithecus talapoin, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. T. 1: Der Mensch. Der Affe. Der Maki. Die Fledermaus. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1775, s. 101, 186, ryc. xvii. (niem.).
  3. ↑ E.A.W. von Zimmermann: Geographische Geschichte des Menschen, und der allgemein verbreiteten vierfüßigen Thiere. Cz. 2. Leipzig: Weygand, 1780, s. 189. (niem.).
  4. ↑ R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Class I, Mammalia. Edinburgh: A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 71. (ang.).
  5. ↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire. Tableau des quadrumanes, ou des Animaux composant le premier Ordre de la Classe des Mammifères. „Annales du Muséum National d’Histoire Naturelle”. 19, s. 94, 1812. (fr.). 
  6. ↑ I. Geoffroy Saint-Hilaire. Sur les singes de l’ancien monde, spécialement sur les genres Gibbon et Semnopithèque. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 15, s. 720, 1862. (fr.). 
  7. ↑ H.R. Schinz: Systematisches Verzeichniss aller bis jetzt bekannten Säugethiere oder Synopsis Mammalium nach dem Cuvier’schen System. Cz. 1. Solothurn: Verlag von Jent und Bakmann, 1845, s. 47. (niem.).
  8. ↑ R.I. Pocock. A monographic revision of monkeys of the genus Cercopithecus. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1907, s. 742, 1907. (ang.). 
  9. ↑ A.J.E. Lönnberg. Contributions to the knowledge about the monkeys of Belgian Congo. „Revue zoologique africaine”. 7, s. 147, 1919. (ang.). 
  10. ↑ M.F.L. Poll. „Revue de zoologie et de botanique africaines”. 33, s. 131, 1940. (fr.). 
  11. ↑ a b F. Maisels i inni, Miopithecus talapoin, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-01] (ang.).
  12. ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 48. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  13. ↑ a b K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 362, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  14. ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 230. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  15. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Miopithecus talapoin (von Schreber, 1774). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-21]. (ang.).
  16. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Miopithecus talapoin. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-09-01].
  17. ↑ G.-L. Leclerc de Buffon: Le Talapoin. W: G.-L. Leclerc de Buffon & L.J.M. Daubenton: Histoire naturelle, générale et particulière, avec la description du cabinet du roi. T. 14. Paris: L’ Imprimerie Royale, 1766, s. 287, ryc. xl. (fr. • łac.).
  18. ↑ T. Pennant: Synopsis of quadrupeds. Chester: Printed by J. Monk, 1771, s. 115. (ang.).
  19. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 427, 1904. (ang.). 
  20. ↑ talapoin. WordReference.com. [dostęp 2021-09-01]. (ang.).
  21. ↑ D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 669. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  22. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 150. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  23. ↑ a b c Talapoin monkeys [online], web.archive.org, 21 października 2016 [dostęp 2023-08-15] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-21].

Bibliografia

edytuj
  • K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 362, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  • B. Frederick: Miopithecus talapoin. (On-line), Animal Diversity Web, 2002. [dostęp 2008-12-31]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Talapoin_angolański&oldid=71314340”