Wikipedia

Tamaryna

rodzaj ssaków

Tamaryna[14] (Saguinus) – rodzaj ssaków naczelnych z rodziny pazurkowcowatych (Callitrichidae).

Tamaryna
Saguinus
Hoffmannsegg, 1807[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – tamaryna złotoręka (S. midas)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Infrarząd

małpokształtne

Parvordo

małpy szerokonose

Rodzina

pazurkowcowate

Rodzaj

tamaryna

Typ nomenklatoryczny

Saguinus ursula Hoffmannsegg, 1807

Rodzaje i gatunki

4 podrodzaje i 25 gatunków – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Zasięg występowania edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki zamieszkujące lasy tropikalne północnej i zachodnio-środkowej części Ameryki Południowej[15][16][17].

Charakterystyka edytuj

Długość ciała 18–33 cm, ogona 25–42 cm; masa ciała 293–650 g[16][18]. Żyją w małych grupach, które zwykle składają się z pary rodzicielskiej i 1–3 młodych. Tak jak u marmozet, ojciec młodych tamaryn opiekuje się nimi już od chwili porodu. Kilka gatunków tamaryn jest zagrożonych wyginięciem.

Systematyka edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1807 roku zoolog i botanik Johann Centurius Hoffmannsegg na łamach czasopisma Magazin für die neuesten Entdeckungen in der gesammten Naturkunde[1]. Na gatunek typowy Hoffmannsegg wyznaczył (oznaczenie monotypowe) S. ursula.

W obrębie pazurkowcowatych łączono rodzaj tamaryna (Saguinus) z marmozetą (Leontopithecus) w jedną grupę, pozostałe zaś w drugą, tak jak poczynił to w 1957 W.C.O. Hill, kierując się uzębieniem (m.in. stosunek wielkości siekaczy do kłów, większy u krótkociosych marmosets niż u długociosych tamarins, a więc tamaryn i marmozet)[19] (nowsze badania genetyczne temu przeczą[20]). Dokładny podział rodziny na rodzaje zmieniał się jednak zależnie od autora[19].

W 2012 ukazała się publikacja Schneider i innych, w której zbadano mtDNA regionu kontrolnego. W efekcie uzyskano następujące drzewo filogenetyczne[21]:



Leontopithecus




Callimico





Cebuella pygmaea





Mico humilis





Mico argentatus




Mico humeralifer, Mico mauesi



Mico saterei








Callithrix aurita




Callithrix kuhlii



Callithrix penicillata



Callithrix geoffroyi




Callithrix penicillata, Callithrix jacchus







Badania genetyczne wskazują bazalną pozycję Saguinus na drzewie rodowym pazurkowcowatych, oddzieliły się między 13 a 15 milionów lat temu. Gatunki z rodzaju tamaryna grupowano w aż 12 rodzajach. Można podzielić je na 6 grup gatunków[20]:

Grupa nigricollis oddzieliła się jako pierwsza około 11-8 milionów lat temu. Następnie, przed 6-7 milionami lat, oddzieliła się grupa mystax. 4-5 milnionów lat temu oddzieliła się grupa oedipus. Jako ostatnie zróżnicowały się dwie pozostałe grupy bicolor i midas. W efekcie Rylands i inni zaproponowali w przypadku grupy nigricollis, starszej od pojawienia się Callithrix, Cebuella czy Mico, powrócenie do rodzaju Leontocebus. Badacze ci zaprezentowali w swej publikacji następujący kladogram[20]:




Leontopithecus




Callimico




Callithrix




Cebuella



Mico








grupa Saguinus nigricollis




grupa Saguinus mystax




grupa Saguinus oedipus




grupa Saguinus bicolor



grupa Saguinus midas






Jeszcze nowsze badania z 2023 wskazują nawet po oddzieleniu Leontocebus obecność 3 głównych kladów, którym Lopes i inni przypisują rangę rodzajów: Oedipomidas, Saguinus i Tamarinus. Prezentują następujący kladogram[22] (uproszczono):




Leontocebus fusicollis




Leontocebus fuscus



Leontocebus nigricollis








Oedipomidas leucopus




Oedipomidas geoffroyi



Oedipomidas oedipus







Sanguinus midas




Sanguinus niger



Sanguinus ursulus






Sanguinus bicolor



Sanguinus martinsi








Tamarinus imperator



Tamarinus subgrisescens







Tamarinus inustus



Tamarinus thomasi




Tamarinus labiatus





Tamarinus kulina



Tamarinus mystax






Etymologia edytuj

  • Saguinus (Sanguinus, Saquinus): fr. sagouin „pazurczatka”, być może od brazylijskiej, lokalnej nazwy sahui, używanej w okolicach Bahia[23].
  • Midas (Middas): w mitologii greckiej Midas (gr. Μίδας) był władcą Frygii, który został obdarzony mocą dotyku zamieniającego wszystko w złoto. Nazwa ta została po raz pierwszy użyta w teriologii jako epitet gatunkowy tamaryny złotorękiej, najwyraźniej ze względu na żółtozłote lub jasnoczerwonawe ręce i nogi tej małpy[24]. Gatunek typowy: Midas rufimanus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812 (= Simia midas Linnaeus, 1758).
  • Leontocebus: gr. λεων leō, λεοντος leontos „lew”; κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”[25]. Gatunek typowy: Wagner wymienił kilka gatunków, nie wyznaczając typu nomenklatorycznego – późniejsze oznaczenie (Gerrit Smith Miller, 1912) – Midas fuscicollis Spix, 1823[26].
  • Oedipus: epitet gatunkowy Simia oedipus Linnaeus, 1758; gr. οιδος oidos, οιδεος oideos „obrzęk”, od οιδεω oideō „puchnąć”; πους pous, ποδος podos „stopa”[27]. Gatunek typowy: Oedipus titi Lesson, 1840 (= Simia oedipus Linnaeus, 1758).
  • Marikina: rodzima nazwa używana nad rzeką Marañón lub w górnym biegu rzeki Amazonki zaadaptowana przez de Buffona[28]. Gatunek typowy: Midas bicolor Spix, 1823.
  • Oedipomidas: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Oedipus Lesson, 1840 oraz Midas É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812[27]. Gatunek typowy: Reichenbach wymienił dwa gatunki, nie wyznaczając typu nomenklatorycznego – późniejsze oznaczenie (Daniel Giraud Elliot, 1913) Simia oedipus Linnaeus, 1758[29].
  • Hapanella: rodzaj Hapale Illiger, 1811 (uistiti); łac. przyrostek zdrabniający -ella[30]. Gatunek typowy: Hapale geoffroyi Pucheran, 1845.
  • Mystax: gr. μυσταξ mustax, μυστακος mustakos „wąsy”, od μασταξ mastax, μαστακος mastakos „szczęki, usta”, od μασαομαι masaomai „żuć”[31]. Gatunek typowy: Midas mystax Spix, 1823.
  • Seniocebus: łac. senium „starzec”, od senex, senis „starsza osoba”; rodzaj Cebus Erxleben, 1777 (kapucynka)[32]. Gatunek typowy: Midas bicolor Spix, 1823.
  • Tamarina: lokalna nazwa Tamarina dla tamaryny, używana w Kajennie w Gujanie Francuskiej, zaadaptowana w XVIII wieku przez francuskiego przyrodnika de Buffona[33]. Gatunek typowy: Midas ursulus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812 (= Sagouin niger É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803).
  • Tamarinus: jak Tamarina. Gatunek typowy: Trouessart wymienił kilkanaście gatunków, nie wyznaczając typu nomenklatorycznego – późniejsze oznaczenie (Reginald Innes Pocock, 1817) Midas mystax Spix, 1823[34].

Podział systematyczny edytuj

Do rodzaju należą następujące gatunki zgrupowane w czterech podrodzajach[35][15][14]:

Uwagi edytuj

  1. ↑ Młodszy homonim Midas Latreille, 1796 (Diptera).
  2. ↑ Młodszy homonim Oedipus Berthold, 1827 (Orthoptera).
  3. ↑ Młodszy homonim Mystax Stephens, 1829 (Trichoptera).
  4. ↑ a b Niepoprawna późniejsza pisownia Saguinus Hoffmannsegg, 1807.
  5. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia: Midas É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b J.C. Hoffmannsegg. Beschreibung vier affenartiger Thiere aus Brasilien. „Magazin für die neuesten Entdeckungen in der gesammten Naturkunde”. 1, s. 101, 1807. (niem.). 
  2. ↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire. Tableau des Quadrumanes, Ou des Animaux composant le premier Ordre de la Classe des Mammifères. „Annales du Muséum national d'histoire naturelle”. 19, s. 120, 1812. Paris. (fr.). 
  3. ↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 1: die Affen und Fleberthiere. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1840, s. v. (niem.).
  4. ↑ Lesson 1840 ↓, s. 187.
  5. ↑ Lesson 1840 ↓, s. 199.
  6. ↑ H.G.L. Reichenbach: Die vollsteändigste Naturgeschichte der Affen. Dresden und Leipzig: Expedition der vollstèandigsten Naturgeschichte, 1862, s. 5. (niem.).
  7. ↑ Gray 1870 ↓, s. 65.
  8. ↑ Gray 1870 ↓, s. 66.
  9. ↑ a b Gray 1870 ↓, s. 68.
  10. ↑ E.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Berolini: R. Friedländer & Sohn, 1904, s. 29. (fr. • łac.).
  11. ↑ W.Ch. Osman Hill: Primates Comparative Anatomy and Taxonomy. Cz. 3: Pithecoidea. Platyrrhini (Families Hapalidae and Callimiconidae). Edinburgh: Edinburgh University Press, 1957, s. 204. (ang.).
  12. ↑ Á. Cabrera. Catalogo del los mamiferos de America del Sur. I (Metatheria – Unguiculata – Carnivora). „Revista del Museo Argentino de Ciencias Naturales "Bernardino Rivadavia" e Institutio Nacional de Investigación de las Ciencias Naturales”. 4 (1), s. 185, 1958. (hiszp.). 
  13. ↑ A.W. Holmes & R.B. Capps. „Gastroenterology”. 50 (3), s. 398, 1966. (ang.). 
  14. ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 37–38. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  15. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 180–182. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  16. ↑ a b A.B. Rylands & R.A. Mittermeier: Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 323–330, 333–341. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  17. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Saguinus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-05].
  18. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 115–118. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  19. ↑ a b A.B. Rylands & R.A. Mittermeier, Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins), [w:] R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson, Handbook of the Mammals of the World, t. 3. Primates, Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 262-, ISBN 978-84-96553-89-7 (ang.).
  20. ↑ a b c d Rylands i inni, Taxonomic review of the new world tamarins (primates: Callitrichidae), „Zoological Journal of the Linnean Society”, 177 (4), 2016, s. 1003-1028 [dostęp 2023-11-07] (ang.).
  21. ↑ Schneider i inni, A molecular analysis of the evolutionary relationships in the Callitrichinae, with emphasis on the position of the dwarf marmoset, „Zoologica Scripta”, 41 (1), 2012, s. 1-10 (ang.).
  22. ↑ Gerson Paulino Lopes i inni, Molecular systematics of tamarins with emphasis on genus Tamarinus (Primates, Callitrichidae). ., „Zoologica Scripta”, 52 (6), 2023, s. 556-570 [dostęp 2023-11-07] (ang.).
  23. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 616.
  24. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 425.
  25. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 369.
  26. ↑ G.S. Miller. List of North American land mammals in the United States National Museum, 1911. „Bulletin - United States National Museum”. 79, s. 380, 1912. (ang.). 
  27. ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 471.
  28. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 400.
  29. ↑ D.G. Elliot: A review of the primates. Cz. 1: Lemuroidea: Daubentonia to Indris. Anthropoidea: Seniocebus to Saimiri. New York: American Museum of Natural History, 1913, s. 213, seria: Monograph series (American Museum of Natural History), cz. 1. (ang.).
  30. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 309.
  31. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 444.
  32. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 628.
  33. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 660.
  34. ↑ R.I. Pocock. The genera of Hapalidæ (marmozets). „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 20 (117), s. 256, 1917. (ang.). 
  35. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-11]. (ang.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tamaryna&oldid=72204044”