Trajan

cesarz rzymski

Marek Ulpiusz Trajan (łac. Marcus Ulpius Traianus[1], ur. 18 września 53 w Italice[2], zm. 9 sierpnia 117 w Selinusie) – cesarz rzymski w latach 98117, drugi z tak zwanych pięciu dobrych cesarzy.

Trajan
Marcus Ulpius Traianus
Ilustracja
Cesarz rzymski
Okres

od 27 stycznia 98
do 9 sierpnia 117

Poprzednik

Nerwa

Następca

Hadrian

Dane biograficzne
Dynastia

Antoninów

Data i miejsce urodzenia

18 września 53
Italica

Data i miejsce śmierci

9 sierpnia 117
Selinus

Miejsce spoczynku

Kolumna Trajana

Ojciec

Marcus Ulpius Traianus

Matka

Marcia

Rodzeństwo

Ulpia Marciana (siostra)

Małżeństwo

Plotyna

Moneta
moneta
Kolumna Trajana w Rzymie
Forum Trajana w Rzymie

Rodzina i kariera

edytuj

Wywodził się z rodziny italskiego pochodzenia, która osiedliła się w Italice w prowincji Hispania Baetica (dzisiejsza południowa Hiszpania)[2]. Był synem Marcusa Ulpiusa Trajanusa, rzymskiego dowódcy, którego cesarz Wespazjan uczynił konsulem i patrycjuszem, a później namiestnikiem Syrii w latach 73–77[2]. Matka Trajana nazywała się Marcia i była siostrą żony cesarza Tytusa – Marcii Furnilli[3]. Trajan miał siostrę – Ulpię Marcianę[4]. Jego ojciec jako dowódca legionu brał udział w tłumieniu powstania w Palestynie, za co został patrycjuszem i konsulem, a następnie namiestnikiem Syrii, a potem Azji[5]. Żoną Trajana była Plotyna (około 70122/123).

Trajan był trybunem ludowym[5] podczas rządów swego ojca w Syrii, później pełnił urząd kwestora i pretora, a następnie dowodził legionem w prowincji Hispania Tarraconensis[2]. W 89 roku stanął po stronie cesarza Domicjana podczas buntu legionów germańskich dowodzonych przez Saturnina, za co został nagrodzony konsulatem w 91 roku[6][2]. Spędził kilka lat w Rzymie, by potem zostać mianowany przez następcę Domicjana – Nerwę – dowódcą armii w prowincji Germania Superior[2] i namiestnikiem Germanii[5].

W październiku 97 roku bezdzietny i niemłody już Nerwa, zmagający się dodatkowo z nieufnością i oporem ze strony armii, adoptował i dopuścił do współrządów Trajana – wtedy dowódcę najbliższej Rzymowi armii konsularnej[7][1]. Nerwa swą decyzję ogłosił w świątyni Jowisza na Kapitolu, tuż po zwycięstwie rzymskim nad Dunajem[7]. Informację o tym przekazał Trajanowi Hadrian, jego krewny[5]. Senat zatwierdził wybór cesarza nadając adoptowanemu tytuł cezara[7]. Trzy miesiące później pod koniec stycznia 98 roku Nerwa zmarł nagle, pozostawiając rządy w cesarstwie Trajanowi[6]. Trajan był pierwszym cesarzem niepochodzącym z Italii[5].

Panowanie

edytuj

Śmierć Nerwy zastała Trajana w Germanii, gdzie pozostał jednak chwilowo, by umocnić obronę nad Renem i dopiero w 99 przybył do Rzymu[5]. Prowadził politykę wyraźnie ekspansywną wyznaczając sobie za cel poszerzenie Cesarstwa Rzymskiego o tereny Dacji ze stolicą w Sarmizegethusie, bogate w rudy złota oraz tereny państwa partyjskiego, dysponującego dużymi zasobami kruszcowymi ze względu na handel prowadzony z Dalekim Wschodem. Wojna w Dacji (101102, 105106) zakończyła się zwycięstwem Trajana i utworzeniem nowej prowincji Dacja. Na wschodzie z kolei utworzono prowincję Arabii – teren zdobyty przez wodza Korneliusza Palmę, a po zwycięstwie nad Partami (113115) przyłączono do Rzymu Armenię (114)[8], Mezopotamię aż do Zatoki Perskiej i Adiabene (115)[8]. W związku z wybuchem powstania żydowskiego Trajan musiał jednak zrezygnować z dalszych podbojów, a zagarnięte na wschodzie tereny zostały po części zwrócone Partom przez Hadriana (Adiabene i Mezopotamia). Odtworzona Armenia natomiast pozostała pod wpływami Rzymu.

Prowadzona przez Trajana polityka wewnętrzna charakteryzowała się współpracą z senatem (o czym może świadczyć nadany mu w 114 tytuł Optimus princeps, „Najlepszy Cesarz” – Trajan jako jedyny został nim obdarzony[8]) przy jednoczesnym umacnianiu własnej władzy. W późniejszych czasach, do nowo wybranego cesarza kierowano formułkę: „Sis felicior Augusto, melior Traiano” – bądź szczęśliwszy od Augusta, lepszy od Trajana.

Cesarz dbał również o rozwój prowincji, wznosząc tam znaczące budowle oraz nowe drogi i niejednokrotnie prowadząc korespondencję z namiestnikami. Zachowały się do naszych czasów listy namiestnika Bitynii Pliniusza Młodszego. Trajan zasłynął z rozbudowy i zmodernizowania Circus Maximus[5], obiektu z VI wieku przed narodzeniem Chrystusa[potrzebny przypis]. Jednym z najistotniejszych zabytków jego panowania jest rzymska kolumna Trajana, zaprojektowana przez Apollodora z Damaszku[5]. Zbudował również Rzymianom nowe forum[5] oraz zmodernizował port w Ostii. Za jego rządów Rzym stał się najwspanialszą metropolią świata[potrzebny przypis], Trajan starał się także przeciwdziałać wyludnianiu Italii, między innymi zabraniając emigracji z niej i nakazując senatorom lokować w niej przynajmniej ⅛ majątku. W zakresie spraw społecznych cesarz dbał o stałość dostaw zboża dla ludności i stworzył system alimentacyjny mający na celu finansowanie wychowania sierot[5].

Trajan zmarł 9 sierpnia 117 u brzegów Cylicji podczas powrotu z kampanii przeciw Partom. Jego prochy pochowano u podstawy kolumny jego imienia w Rzymie[5].

Przypisy

edytuj
  1. a b Jaczynowska 1995 ↓, s. 246.
  2. a b c d e f Bowman, Garnsey i Rathbone 2000 ↓, s. 101.
  3. Bowman, Garnsey i Rathbone 2000 ↓, s. 95.
  4. Bowman, Garnsey i Rathbone 2000 ↓, s. 99.
  5. a b c d e f g h i j k Justyna Pruszczyk, Trajan. Cesarstwo Rzymskie u szczytu potęgi - Histmag.org [online], 11 stycznia 2016 [dostęp 2020-11-15].
  6. a b Bowman, Garnsey i Rathbone 2000 ↓, s. 96.
  7. a b c Bowman, Garnsey i Rathbone 2000 ↓, s. 94-95.
  8. a b c Encyklopedia Powszechna PWN. T. 1-4. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 83-01-00000-7.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj