Trajan
Marek Ulpiusz Trajan (łac. Marcus Ulpius Traianus[1], ur. 18 września 53 w Italice[2], zm. 9 sierpnia 117 w Selinusie) – cesarz rzymski w latach 98-117.
| ||||
| ||||
| ||||
| Cesarz rzymski | ||||
| Okres | od 27 stycznia 98 do 15 stycznia 117 | |||
| Poprzednik | Nerwa | |||
| Następca | Hadrian | |||
| Dane biograficzne | ||||
| Dynastia | Antoninów | |||
| Data i miejsce urodzenia | 18 września 53 Italica | |||
| Data i miejsce śmierci | 9 sierpnia 117 Selinus | |||
| Moneta | ||||
| ||||
Rodzina i karieraEdytuj
Urodzony 18 września 53 r. n.e. w mieście Italika Trajan[3] wywodził się z rodziny italskiego pochodzenia, która osiedliła się w Italice w prowincji Hispania Baetica (dzisiejsza południowa Hiszpania)[2]. Był synem Marcusa Ulpiusa Trajanusa, rzymskiego dowódcy, którego Wespazjan uczynił konsulem i patrycjuszem, a później namiestnikiem Syrii w latach 73-77[2]. Matka Trajana nazywała się Marcia i była siostrą żony cesarza Tytusa – Marcii Furnilli[4]. Trajan miał siostrę – Ulpię Marcianę[5]. Jego ojciec jako dowódca legionu brał udział w tłumieniu powstania w Palestynie, za co został patrycjuszem i konsulem, a następnie namiestnikiem Syrii, a potem Azji[3].
Trajan był trybunem ludowym[3] podczas rządów swego ojca w Syrii, później pełnił urząd kwestora i pretora, a następnie dowodził legionem w prowincji Hispania Tarraconensis[2]. W 89 roku stanął po stronie cesarza Domicjana podczas buntu legionów germańskich dowodzonych przez Saturnina, za co został nagrodzony konsulatem w 91 roku[6][2]. Spędził kilka lat w Rzymie, by potem zostać mianowany przez następcę Domicjana – Nerwę – dowódcą armii w prowincji Germania Superior[2] i namiestnikiem Germanii[3].
W październiku 97 roku bezdzietny i niemłody już Nerwa, zmagający się dodatkowo z nieufnością i oporem ze strony wojska, adoptował i dopuścił do współrządów Trajana – wtedy dowódcę najbliższej Rzymowi armii konsularnej[7][1].Nerwa swą decyzję ogłosił w świątyni Jowisza na Kapitolu, tuż po zwycięstwie rzymskim nad Dunajem[7]. Informację o tym przekazał Trajanowi Hadrian, jego krewny[3]. Senat zatwierdził wybór cesarza nadając adoptowanemu tytuł cezara[7]. Trzy miesiące później pod koniec stycznia 98 roku Nerwa zmarł nagle, pozostawiając rządy w cesarstwie Trajanowi[6]. Trajan był pierwszym cesarzem niepochodzącym z Italii[3].
PanowanieEdytuj
Śmierć Nerwy zastała Trajana w Germanii, gdzie pozostał jednak chwilowo, by umocnić obronę nad Renem i dopiero w 99 r. przybył do Rzymu[3]. Prowadził politykę wyraźnie ekspansywną wyznaczając sobie za cel poszerzenie Cesarstwa Rzymskiego o tereny Dacji ze stolicą w Sarmizegethusie, bogate w rudy złota oraz tereny państwa partyjskiego, dysponującego dużymi zasobami kruszcowymi ze względu na handel prowadzony z Dalekim Wschodem. Wojna w Dacji (101-102, 105-106) zakończyła się zwycięstwem Trajana i utworzeniem nowej prowincji Dacja. Na wschodzie z kolei utworzono prowincję Arabii – teren zdobyty przez wodza Korneliusza Palmę, a po zwycięstwie nad Partami (113-115) przyłączono do Rzymu Armenię (114)[8], Mezopotamię aż do Zatoki Perskiej i Adiabene (115)[8]. W związku z wybuchem powstania żydowskiego Trajan musiał jednak zrezygnować z dalszych podbojów, a zagarnięte na wschodzie tereny zostały po części zwrócone Partom przez Hadriana (Asyria i Mezopotamia). Odtworzona Armenia natomiast pozostała pod wpływami Rzymu.
Prowadzona przez Trajana polityka wewnętrzna charakteryzowała się współpracą z senatem (o czym może świadczyć nadany mu w 114 tytuł Optimus princeps, "Najlepszy Cesarz" – Trajan jako jedyny został nim obdarzony[8]) przy jednoczesnym umacnianiu własnej władzy. W późniejszych czasach, do nowo wybranego cesarza kierowano formułkę: „Sis felicior Augusto, melior Traiano” – bądź szczęśliwszy od Augusta, lepszy od Trajana.
Cesarz dbał również o rozwój prowincji, wznosząc tam znaczące budowle oraz nowe drogi i niejednokrotnie prowadząc korespondencję z namiestnikami. Zachowały się do naszych czasów listy namiestnika Bitynii Pliniusza Młodszego. Trajan zasłynął z rozbudowy i zmodernizowania Circus Maximus[3], obiektu z VI wieku przed narodzeniem Chrystusa[potrzebny przypis]. Jednym z najistotniejszych zabytków jego panowania jest rzymska kolumna Trajana, zaprojektowana przez Apollodora z Damaszku[3]. Zbudował również Rzymianom nowe forum[3] oraz zmodernizował port w Ostii. Za jego rządów Rzym stał się najwspanialszą metropolią świata[potrzebny przypis], Trajan starał się także przeciwdziałać wyludnianiu Italii, m.in. zabraniając emigracji z niej i nakazując senatorom lokować w niej przynajmniej 1/3 majątku. W zakresie spraw społecznych cesarz dbał o stałość dostaw zboża dla ludności i stworzył system alimentacyjny mający na celu finansowanie wychowania sierot[3].
Trajan zmarł 8 sierpnia 117 r. u brzegów Cylicji podczas powrotu z kampanii przeciw Partom. Jego prochy pochowano u podstawy jego kolumny w Rzymie[3].
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b Jaczynowska 1995 ↓, s. 246.
- ↑ a b c d e f Bowman, Garnsey i Rathbone 2000 ↓, s. 101.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Justyna Pruszczyk, Trajan. Cesarstwo Rzymskie u szczytu potęgi - Histmag.org, 11 stycznia 2016 [dostęp 2018-10-29].
- ↑ Bowman, Garnsey i Rathbone 2000 ↓, s. 95.
- ↑ Bowman, Garnsey i Rathbone 2000 ↓, s. 99.
- ↑ a b Bowman, Garnsey i Rathbone 2000 ↓, s. 96.
- ↑ a b c Bowman, Garnsey i Rathbone 2000 ↓, s. 94-95.
- ↑ a b c Encyklopedia Powszechna PWN. T. 1-4. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 83-01-00000-7.
BibliografiaEdytuj
- Maria Jaczynowska: Dzieje Imperium Romanum. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995. ISBN 83-01-11924-1.
- Alan K. Bowman, Peter Garnsey, Dominic Rathbone: The Cambridge Ancient History: The High Empire, A.D. 70-192. T. 11. Cambridge University Press, 2000. ISBN 978-0-521-26335-1.