Tritlenek ksenonu

związek chemiczny

Tritlenek ksenonu (nazwa Stocka: tlenek ksenonu(VI)), XeO
3
nieorganiczny związek chemiczny z grupy tlenków, w którym ksenon występuje na VI stopniu utlenienia. Jest związkiem nietrwałym i wyjątkowo wybuchowym[1].

Tritlenek ksenonu
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny

XeO
3

Masa molowa

179,29 g/mol

Wygląd

bezbarwne krystaliczne ciało stałe[1]

Identyfikacja
Numer CAS

13776-58-4

Podobne związki
Podobne związki

XeO
4

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Właściwości

edytuj

Tritlenek ksenonu jest związkiem niestabilnym, wybuchającym z bardzo dużą siłą w wyniku potarcia, podgrzania lub spontanicznie. Należy przechowywać go w roztworze wodnym w butelkach teflonowych, dbając, aby nie doszło do odparowania wody i precypitacji związku, zwłaszcza w okolicach zamknięcia[3]. Jest bardzo silnym utleniaczem, choć kinetyka reakcji może być wolna[4].

Dobrze rozpuszcza się w wodzie, znacząco powyżej stężenia 2 M[4]. Roztwór wodny związku zwany jest „kwasem ksenonowym”[5][3], jednak roztwór taki zawiera cząsteczki XeO
3
. W roztworach obojętnych jest trwały. W roztworze zasadowym tworzy jon wodoroksenonianowy[4]:

XeO
3
+ OH
HXeO
4

Struktura tego anionu w roztworze nie jest poznana, oprócz HXeO
4
może to być H
5
XeO
6
lub XeO
3
·OH
[4]

Wodoroksenoniany łatwo dysproporcjonują do nadksenonianów (XeVIII
) i wolnego ksenonu (Xe0
)[5]:

2HXeO
4
+ 2OH
→ Xe + XeO4−
6
+ O
2
+ 2H
2
O

Z tego powodu w reakcji roztworu XeO
3
z roztworem NaOH można otrzymać nadksenonian sodu, Na
4
XeO
6
[4], jednak w odpowiednich warunkach możliwe jest otrzymanie wodoroksenonianów metali alkalicznych o wzorze MHXeO
4
[6][7].

Reaguje z heksafluorkiem ksenonu i tetrafluorkiem tlenkiem ksenonu dając odpowiednio tetrafluorek tlenek ksenonu i difluorek ditlenek ksenonu[8]:

XeO
3
+ 2XeF
6
→ 3XeOF
4
XeO
3
+ 3XeOF
4
→ 2XeO
2
F
2

Otrzymywanie

edytuj

Tritlenek ksenonu powstaje w wyniku hydrolizy tetrafluorku lub heksafluorku ksenonu[1][8][5]:

3XeF
4
+ 6H
2
O → 2Xe + XeO
3
+ 12HF + 1½O
2
XeF
6
+ 3H
2
O → XeO
3
+ 6HF

Obie reakcje mają gwałtowny przebieg. Drugi z procesów nie powoduje utraty ksenonu(VI). Przeprowadza się go przepuszczając pary XeF
6
w strumieniu azotu przez naczynie z wodą. Produkt wytrąca się w postaci bezbarwnych kryształów.

Kontakt XeF
6
z wilgocią atmosferyczną wywołuje powolną hydrolizę, w wyniku której powstaje stały tritlenek ksenonu[8].

Przypisy

edytuj
  1. a b c Xenon, [w:] Pradyot Patnaik, Handbook of Inorganic Chemicals, London: McGraw-Hill, 2003, s. 973, ISBN 0-07-049439-8 (ang.).
  2. a b c d David R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-98, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
  3. a b John H. Holloway, Explosion hazards with xenon trioxide solutions (“xenic acid”), „Talanta”, 14 (7), 1967, s. 871–873, DOI10.1016/0039-9140(67)80112-7 (ang.).
  4. a b c d e E.H. Appelman, J.G. Malm, Hydrolysis of Xenon Hexafluoride and the Aqueous Solution Chemistry of Xenon, „Journal of the American Chemical Society”, 86 (11), 1964, s. 2141–2148, DOI10.1021/ja01065a009 (ang.).
  5. a b c N.N. Greenwood, A. Earnshaw, Chemistry of the Elements, Oxford–New York: Pergamon Press, 1984, s. 1057, ISBN 0-08-022057-6.
  6. T.M. Spittler, Bruno Jaselskis, Preparation and Properties of Monoalkali Xenates, „Journal of the American Chemical Society”, 87 (15), 1965, s. 3357–3360, DOI10.1021/ja01093a013 (ang.).
  7. Bruno Jaselskis, T.M. Spittler, J.L. Huston, Preparation and Properties of Monocesium Xenate (CsHXeO4), „Journal of the American Chemical Society”, 88 (10), 1966, s. 2149–2150, DOI10.1021/ja00962a013 (ang.).
  8. a b c 5.6.4. Chemia ksenonu, [w:] John David Lee, Zwięzła chemia nieorganiczna, wyd. 4, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 287–288, ISBN 83-01-12352-4.