Tupaja
rodzaj ssaków
Tupaja[11], nadrzewnica[11] (Tupaia) – rodzaj ssaka z rodziny tupajowatych (Tupaiidae).
| Tupaia[1] | |
| Raffles, 1821[2] | |
 Przedstawiciel rodzaju – tupaja pospolita (T. glis) | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
tupaja |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Tupaia ferruginea Raffles, 1821 | |
| Synonimy | |
| Gatunki | |
|
zobacz opis w tekście | |
Zasięg występowaniaEdytuj
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w południowo-wschodniej Azji[12][13].
MorfologiaEdytuj
Długość ciała (bez ogona) 110–230 mm, długość ogona 120–230 mm, długość ucha 6–20 mm, długość tylnej stopy 29–55 mm; masa ciała 35–300 g[14]
SystematykaEdytuj
EtymologiaEdytuj
- Tupaia: malaj. nazwa tupai dla wiewiórki lub tupai[15].
- Sorexglis: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Sorex Linnaeus, 1758 (ryjówka) oraz Glis Brisson, 1762 (popielica)[16]. Gatunek typowy: Sorex glis Diard, 1820.
- Cladobates: gr. κλαδος klados „gałąź, gałązka”; βατης batēs „piechur”, od βατεω bateō „stąpać”, od βαινω bainō „chodzić”[17]. Gatunek typowy: Tupaia tana Raffles, 1821.
- Hylogale: gr. ὑλη hulē „teren lesisty, las”; γαλεή galeē lub γαλή galē „łasica”[18]. Nowa nazwa dla Tupaia Raffles, 1821.
- Glipora: etymologia niejasna, Jentink nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej[6]. Gatunek typowy: Glipora leucogaster Jentink, 1888 (= Tupaia minor Günther, 1876).
- Urogale: gr. ουρα oura „ogon”[19]; γαλεή galeē lub γαλή galē „łasica”[20]. Gatunek typowy: Urogale cylindrura Mearns, 1905 (= Tupaia everetti Thomas, 1892).
- Tana: epitet gatunkowy Tupaia tana Raffles, 1821; lokalna nazwa tana oznaczająca w kodi „ziemię”[8]. Gatunek typowy: Tupaia tana Raffles, 1821; młodszy homonim Tana Reed, 1888 (Diptera).
- Lyonogale: Marcus Ward Lyon (1875–1942), amerykański przyrodnik; gr. γαλεή galeē lub γαλή galē „łasica”[20]. Nowa nazwa dla Tana Lyon, 1913.
- Palaeotupaia: gr. παλαιος palaios „stary, antyczny”; rodzaj Tupaia Raffles, 1821[21]. Gatunek typowy: †Palaeotupaia sivalicus Chopra & Vasishat, 1979.
Podział systematycznyEdytuj
Do rodzaju należą następujące gatunki[12][11]:
- Tupaia belangeri (Wagner, 1841) – tupaja północna
- Tupaia minor Günther, 1876 – tupaja mała
- Tupaia glis (Diard, 1820) – tupaja pospolita
- Tupaia nicobarica (Zelebor, 1869) – tupaja nikobarska
- Tupaia ferruginea Raffles, 1821 – takson wyodrębniony na podstawie analiz morfometrycznych z T. glis[22]
- Tupaia chrysogaster G.S. Miller, 1903 – tupaja złotobrzucha
- Tupaia discolor Lyon, 1906 – takson wyodrębniony na podstawie analiz morfometrycznych z T. glis[22]
- Tupaia javanica Horsfield, 1822 – tupaja jawajska
- Tupaia hypochrysa Thomas, 1895 – takson wyodrębniony na podstawie analiz morfometrycznych z T. glis[22]
- Tupaia tana Raffles, 1821 – tupaja okazała
- Tupaia longipes Thomas, 1893 – tupaja długonoga
- Tupaia gracilis Thomas, 1893 – tupaja wysmukła
- Tupaia montana Thomas, 1892 – tupaja górska
- Tupaia dorsalis Schlegel, 1857 – tupaja pasiasta
- Tupaia picta Thomas, 1892 – tupaja pomalowana
- Tupaia salatana Lyon, 1913 – takson wyodrębniony na podstawie analiz morfometrycznych z T. longipes[22]
- Tupaia splendidula J.E. Gray, 1865 – tupaja ruda
- Tupaia everetti Thomas, 1892 – nadrzewnica filipińska
- Tupaia palawanensis Thomas, 1894 – tupaja palawańska
PrzypisyEdytuj
- ↑ Tupaia, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ T.S. Raffles. Descriptive Catalogue of a Zoological Collection, made on account of the Honourable East India Company, in the Island of Sumatra and its Vicinity, under the Direction of Sir Thomas Stamford Raffles, Lieutenant-Governor of Fort Marlborough; with additional Notices illustrative of the Natural History of those Countries. „Transactions of the Linnean Society of London”. 13, s. 256, 1822 (ang.).
- ↑ P.-M. Diard. Sur une nouvelle espece de Sorex.—Sorex Glis. „Asiatic Researches”. 14, s. 472, 1822 (fr.).
- ↑ F. Cuvier: Des dents des mammifères considérées comme caractères zoologiques. Paris: F.-G. Levrault, 1825, s. 251 (spis treści). (fr.)
- ↑ C.J. Temminck: Monographies de Mammalogie, ou description de quelques genres de mammifères, dont les espèces ont été observées dans lens différens musées de l’Europe. Cz. 1. Amsterdam: Chez G. Dufour, 1827, s. xix. (fr.)
- ↑ a b F.A. Jentink. Catalogue systématique des mammifères (rongeurs, insectivores, cheiroptères, édentés et marsupiaux). „Muséum d’histoire naturelle des Pays-Bas”. 12 (1), s. 116, 1881 (fr.).
- ↑ E.A. Mearns. Descriptions of new genera and species of mammals from the Philippine Islands. „Proceedings of the United States National Museum”. 28, s. 435, 1905 (ang.).
- ↑ a b M.W. Lyon. Treeshrews: an account of the mammalian family Tupaiidae. „Proceedings of the United States National Museum”. 45, s. 134, 1913 (ang.).
- ↑ L.R. Conisbee: A List of the Names Proposed for Genera and Subgenera of Recent Mammals from the Publication of T S Palmer’s 'Index Generum Mammalium' 1904 to the End of 1951. London: British Museum (Natural History), 1953, s. 46. (ang.)
- ↑ S.R.K. Chopra & R.N. Vasishat. Śivalik fossil tree shrew from Haritalyangar, India. „Nature”. 281 (5728), s. 214, 1979. DOI: 10.1038/281214a0 (ang.).
- ↑ a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 27–28. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 130–132. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.)
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Tupaia. W: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-01].
- ↑ M. Hawkins: Family Tupaiidae (Treeshrews). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 264–269. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.)
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 697.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 636.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 190.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 338.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 247.
- ↑ a b Jaeger 1944 ↓, s. 94.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 159.
- ↑ a b c d E.J. Sargis, N. Woodman, A.T. Reese & L.E. Olson. Using hand proportions to test taxonomic boundaries within the Tupaia glis species complex (Scandentia, Tupaiidae). „Journal of Mammalogy”. 99 (1), s. 183–201, 2013. DOI: 10.1644/11-MAMM-A-343.1 (ang.).
BibliografiaEdytuj
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904 (ang.).
- E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256. (ang.)