Tytanit (sfen, sphen) – minerał z grupy krzemianów.

Tytanit
Ilustracja
Żółtawe kryształy tytanitu
Właściwości chemiczne i fizyczne
Inne nazwy

sfen

Skład chemiczny

krzemian wapnia i tytanu (CaTiSiO5)

Twardość w skali Mohsa

5–5,5

Przełam

muszlowy

Łupliwość

wyraźna, niekiedy niedostrzegalna

Układ krystalograficzny

jednoskośny

Gęstość

3,45–3,55 g/cm³

Właściwości optyczne
Barwa

żółta o różnych odcieniach, zielonawy, czarny, rzadziej bezbarwny, czerwony lub niebieski

Rysa

biała

Połysk

diamentowy, tłusty, woskowy

Współczynnik załamania

1,843-2,110

Inne

Dwójłomność: 0,100-0,192

Zielone kryształy tytanitu (Pakistan)
Kryształy tytanitu o rozmiarach 2 mm (Niemcy)

Nazwa pochodzi od składu chemicznego, którego głównym składnikiem jest tytan. Nazwa sfen – od gr. sphen = klin i nawiązuje do kształtu kryształów minerału.

Minerał pospolity, rozpowszechniony w większości skał krystalicznych. Ładnie wykształcone kryształy należą do rzadkości.

Charakterystyka

edytuj

Właściwości

edytuj

Tworzy spłaszczone: tabliczkowe, słupkowe, igiełkowe, klinowate, rombowe, często zbliźniaczone kryształy. Występuje w formie skupień ziarnistych, zbitych (skrytokrystalicznych). Minerał kruchy i przezroczysty. Często zawiera domieszki żelaza, glinu, itru, wanadu, niobu, ceru.

Charakteryzuje się dużym współczynnikiem załamania światła, wyjątkowo dużą dyspersją co sprawia, że po oszlifowaniu wykazuje wyjątkowy ogień. W obrazie mikroskopowym odznacza się wysokim reliefem oraz silnym pleochroizmem.

Występowanie

edytuj

W skałach magmowych: granitach, granodiorytach, pegmatytach, diorytach, sjenitach, diabazach, oraz w metamorficznych: amfibolitach, gnejsach, granitognejsach, skarnach, marmurach. Stanowi składnik żył hydrotermalnych.

Miejsca występowania:

Zastosowanie

edytuj

Ważna ruda tytanu (zawiera ok. 24,5% Ti) – tytan wykorzystywany jest do produkcji stopów żelaza, w przemyśle ceramicznym, chemicznym, do produkcji bieli tytanowej, włókien syntetycznych. Ma znaczenie naukowe i kolekcjonerskie. Niektóre odmiany są stosowane jako kamień jubilerski. Najpiękniejsze kryształy pochodzą z: Norwegii – żółtozielone, Austrii – żółte i zielone, Szwajcarii – bezbarwne i ciemnobrązowe, Włoch – żółte i czerwone, Rosji – brązowe.

Bibliografia

edytuj
  • Borkowska Maria, Smulikowski Kazimierz: Minerały skałotwórcze, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1973, s. 190–193

Linki zewnętrzne

edytuj
  • Titanite, [w:] WebMineral.com [online] [dostęp 2024-11-20] (ang.).
  • Titanite, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2024-11-20] (ang.).