Tytus Karpiński
Tytus Bolesław Karpiński (ur. 4 stycznia 1894 roku w Łowiczu, zm. 4 czerwca 1982 w Londynie) – pułkownik obserwator pilot Wojska Polskiego, żołnierz Polskich Sił Powietrznych. Dowódca 11. eskadry wywiadowczej, uczestnik I wojny światowej, wojny polsko-bolszewickiej i II wojny światowej.
| |
 pułkownik obserwator pilot
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne |
|
| Formacja |
|
| Jednostki |
7. oddział lotniczy |
| Stanowiska |
dowódca eskadry |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
     
| |
.svg){kind=small}
Życiorys edytuj
Syn Wawrzyńca i Elżbiety z Białków. W Łowiczu ukończył szkołę realną, a następnie zdał maturę i rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Warszawskiego Instytutu Politechnicznego Cesarza Mikołaja II. W 1914 r. został powołany do odbycia służby w armii carskiej. Służbę rozpoczął w kawalerii, następnie został skierowany do artylerii. Ukończył szkołę podchorążych artylerii w Odessie i został przydzielony do jednostki moździerzy walczącej na froncie wołyńskim. W 1916 r. po raz pierwszy zetknął się z lotnictwem, z racji swych studiów politechnicznych został przydzielony jako porucznik obserwator artylerii i oficer techniczny do 7. oddziału lotniczego[1]. 2 stycznia 1918 roku wstąpił do III Korpusu Polskiego w Rosji, następnie służył w polskim oddziale awiacyjnym w Odessie[2][3][4].
Jesienią 1918 r. przedostał się do Warszawy pod pretekstem kontynuacji przerwanych studiów. Wstąpił do tajnego Związku Lotników Polskich i wziął udział w zajęciu lotniska mokotowskiego[5][6]. Należał do sztabu organizującego przejęcie lotniska i był w grupie oficerów pertraktujących kapitulację stacjonujących na nim oddziałów niemieckich[7]. 10 listopada 1918 r. zgłosił się do służby w odrodzonym Wojsku Polskim. Pod koniec listopada, w załodze z por. pil. Miśkiewiczem, uległ katastrofie na lotnisku mokotowskim[8]. 16 grudnia uczestniczył w pierwszej w Polsce przysiędze lotników na wierność Rzeczpospolitej[9][10].
Podczas wojny polsko-bolszewickiej otrzymał przydział do 11. eskadry wywiadowczej, w styczniu 1920 r. objął jej dowództwo[11][12]. Był jednym z pierwszych dowódców polskich eskadr, którzy przygotowali i wdrożyli polskie regulaminy użycia lotnictwa[13]. Podczas działań bojowych wyróżnił się, w załodze z sierż. pil. Bielem, poprzez nawiązanie łączności z grupą operacyjną kawalerii działającej w kierunku na Słuck[14].
Po zakończeniu działań wojennych pozostał w Wojsku Polskim. 12 kwietnia 1921 r. został przydzielony do 1. pułku lotniczego jako oficer techniczny. W 1925 r. ukończył w Warszawie szkolenie pilotażowe oraz został awansował do stopnia majora. W 1927 roku został szefem Wydziału Technicznego w Departamencie IV Lotnictwa MSWojsk. W 1928 r. został awansowany do stopnia podpułkownika, a latach 1928–1930 studiował w Paryżu w École Superieure d'Aeronautique et de Constructions Mecaniques zdobywając tam tytuł inżyniera[15].
Po ukończeniu studiów powrócił do Polski i 20 listopada 1930 r. objął stanowisko II zastępcy ds. technicznych szefa Departamentu Aeronautyki Ministerstwa Spraw Wojskowych. 30 maja 1931 r. został wybrany do władz LOPP[16]. Wszedł w skład Komitetu budowy pomnika ku czci poległych lotników, który został odsłonięty w 1932 r.[17] 8 lutego 1933 r. został mianowany I zastępcą, w marcu awansował na stopień pułkownika. Również w 1933 r. stanął na czele polskiej ekipy biorącej udział w zawodach o Puchar Gordona Bennetta. Kpt. Franciszek Hynek i por. Zbigniew Burzyński na balonie „Kościuszko” zdobyli wówczas pierwsze miejsce[18]. W listopadzie zainicjował przekształcenie 113. eskadry myśliwskiej nocnej w jednostkę wyposażoną w samoloty jednomiejscowe[19].
W 1938 r. objął stanowisko zastępcy szefa zaopatrzenia Dowództwa Lotnictwa MSWojsk. Jako zdolny organizator przyczynił się do utworzenia w Szkole Podchorążych Lotnictwa Grupy Technicznej, szkolącej oficerów służby technicznej lotnictwa oraz szkoły mechaników lotniczych. Ponadto zorganizował lotniczą komisję gospodarki materiałowej, komisję wypadków lotniczych oraz rozbudował Instytut Techniczny Lotnictwa i związany z nim Dywizjon Doświadczalny. W sierpniu 1939 r. został szefem kontroli technicznej lotnictwa. 26 sierpnia został przydzielony do Naczelnego Dowództwa Lotnictwa i Obrony Przeciwlotniczej. Po agresji ZSRR na Polskę 17 września został ewakuowany na teren Rumunii[15].
Udało mu się uniknąć długotrwałego internowania i przedostał się do Francji, gdzie został członkiem komisji kwalifikującej polskich specjalistów lotniczych do pracy w francuskich zakładach lotniczych[20]. Po klęsce Francji przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie wstąpił do Polskich Sił Powietrznych i otrzymał numer służbowy RAF P-0816[21]. Służył w Inspektoracie Polskich Sił Powietrznych, pełnił funkcję oficera łącznikowego z Dowództwem Obsługi Technicznej RAF[22]. W lipcu 1943 r. objął kierownictwo Polskiego Działu Organizacji, Techniki i Zaopatrzenia[23].
Kierował zespołem, który w 1944 r. opracował 15-letni plan odbudowy i rozwoju lotnictwa polskiego w okresie powojennym. W 1945 r. został awansowany brytyjskiego do stopnia Air Commodore[6]. Służbę w lotnictwie pełnił do 1949 r. Po demobilizacji zamieszkał w Londynie, był aktywny w środowisku polonijnym. Był m.in. członkiem Stowarzyszenia Techników Polskich w Wielkiej Brytanii. Zmarł w czerwcu 1982 roku w Londynie, został pochowany na cmentarzu South Ealing[24].
Ordery i odznaczenia edytuj
Był odznaczony[4]:
- Polową Odznaką Obserwatora nr 3[25],
- Krzyżem Walecznych — dwukrotnie[26],
- Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski,
- Złotym Krzyżem Zasługi,
- Krzyżem Komandorskim Orderu Korony Rumunii
- Legią Honorową
Przypisy edytuj
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 31.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 45.
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 33.
- ↑ a b Karpiński Tytus. infolotnicze.pl. [dostęp 2023-04-19]. (pol.).
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 63.
- ↑ a b Makowski 2010 ↓, s. 188.
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 64.
- ↑ Januszewski 2018 ↓, s. 14.
- ↑ Januszewski 2018 ↓, s. 73.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 69.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 179–180.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 194.
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 145.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 180.
- ↑ a b Skrzydlata Polska i 2'1983 ↓, s. 6.
- ↑ Skrzydlata Polska i 6'1931 ↓, s. 142.
- ↑ Romeyko 1933 ↓.
- ↑ Skrzydlata Polska i 9-10'1933 ↓, s. 316.
- ↑ Malak 2004 ↓, s. 90.
- ↑ Płoszajski 1993 ↓, s. 13.
- ↑ Krzystek 2012 ↓, s. 263.
- ↑ Płoszajski 1993 ↓, s. 79.
- ↑ Płoszajski 1993 ↓, s. 80.
- ↑ Tytus Bolesław Karpiński. Niebieska eskadra - groby, cmentarze, pomniki, miejsca pamięci polskich lotników. [dostęp 2023-04-20]. (pol.).
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 260.
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 249.
Bibliografia edytuj
- Stanisław Januszewski: Awiacja I Korpusu Polskiego na Wschodzie 1917–1918. Wrocław: Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2018. ISBN 978-83-64688-18-8.
- Jerzy Jędrzejewski: Polscy piloci doświadczalni. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa, 2014. ISBN 978-83-63539-05-4. OCLC 883576680.
- Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
- Wacław Makowski: Cywil w wojsku: wspomnienia z życia i wojen : 1897–1929. T. Część I i II. Piekary Śląskie: Wydawnictwo ZP, 2010. ISBN 978-83-61529-87-3. OCLC 802159233.
- Edward Malak: Administrowanie w lotnictwie polskim 1926–1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2004. ISBN 83-7322-945-0. OCLC 58532001.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. I: Początki, organizacja, personel i sprzęt. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. II: Walka i demobilizacja. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
- Jerzy Płoszajski: Technicy lotnictwa polskiego na Zachodzie 1939–1946. Cz. 1. Londyn: Stowarzyszenie Techników Polskich w Wielkiej Brytanii, 1993. ISBN 0-9522473-0-5. OCLC 749530918.
- Marian Romeyko (red.), Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa, Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933, OCLC 830230270.
- Kronika Polska. „Skrzydlata Polska”. 6/1931, czerwiec 1931. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Tadeusz Malinowski. Puhar Bennetta w rękach Polski. „Skrzydlata Polska”. 9-10/1933, wrzesień-październik 1933. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- J. Kędz. Tytus Karpiński. „Skrzydlata Polska”. 2/1983, 9 stycznia 1983. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.