Ustawa o ochronie zwierząt
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt – polska ustawa uchwalona przez Sejm, regulująca kwestie prawne związane z ochroną zwierząt.
Państwo | |
---|---|
Data wydania |
21 sierpnia 1997 |
Miejsce publikacji | |
Tekst jednolity | |
Data wejścia w życie |
24 października 1997 |
Rodzaj aktu | |
Przedmiot regulacji | |
Status |
obowiązujący |
Ostatnio zmieniony przez | |
Wejście w życie ostatniej zmiany |
1 stycznia 2024 |
Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych |
Zakres ustawy
edytujUstawa określa:
- ogólne zasady ochrony zwierząt
- zasady transportu zwierząt domowych
- zasady uśmiercania i uboju zwierząt
- zasady wykorzystywania zwierząt do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych
- zasady ochrony zwierząt wolno żyjących
- kary za naruszenie przepisów ustawy.
Historia ustawy
edytujUstawa w momencie wejścia w życie zastąpiła obowiązujące od 23 kwietnia 1928 roku Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o ochronie zwierząt[1]. Pierwszy projekt ustawy o ochronie zwierząt przygotowany w Sejmie I kadencji zgłoszony 9 stycznia 1993 roku przez posłankę Teresę Liszcz z Porozumienia Centrum nie doczekał się pierwszego czytania z powodu rozwiązania Sejmu[2].
Nowy projekt został zgłoszony 23 marca 1994 roku w Sejmie II kadencji przez posłankę Krystynę Sienkiewicz z Unii Pracy[3]. Zakładał on traktowanie zwierzęcia jako istoty czującej i zdolnej do odczuwania cierpienia fizycznego i psychicznego. Zmieniał on także dotychczasowe prawo cywilne stojące na stanowisku, iż zwierzę ma takie same prawa jak rzecz. W porównaniu do pierwotnego projektu zmniejszono w nim kary za znęcanie się nad zwierzętami z dwóch lat do jednego roku pozbawienia wolności, a właściciel maltretowanego zwierzęcia oprócz grożącej mu kary pozbawienia wolności lub grzywny miał być obarczony kosztami jego leczenia. W myśl projektu nielegalnym było również porzucanie zwierząt domowych oraz trzymanie na uwięzi szczeniąt do roku życia i suk w ciąży. W przypadku złego traktowania zwierzęcia przewidywał jego odbiór przez policjanta lub inspektora Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami. Projekt zakładał również zakaz sprzedaży detalicznej żywych ryb, tuczenia cieląt na białe mięso oraz kaczek i gęsi na stłuszczone wątroby. Dzikie koty będące naturalnymi wrogami gryzoni miałyby być objęte ochroną gatunkową. Zakazane byłoby też zmuszanie do kłusu koni ciągnących ładunek, a wędzidło i bat musiałyby być skonstruowane tak, aby zwierzę nie odnosiło żadnych ran. Transport do rzeźni nie mógłby trwać dłużej niż 24 godziny, zabijanie dużych zwierząt byłoby możliwe tylko po wcześniejszym ogłuszeniu lub znieczuleniu i tylko w specjalnie wyznaczonych do tego punktach, zabijaniem ryb i drobiu miałyby zajmować się tylko wykwalifikowane osoby. W cyrkach mogłyby występować tylko zwierzęta urodzone w niewoli a corrida, walki psów i kogutów byłyby całkiem zabronione. Testowanie kosmetyków na zwierzętach również byłoby zabronione, a wszelkie inne doświadczenia można byłoby wykonywać pod warunkiem, że ich wyników nie można osiągnąć inną drogą i nie zostały już kiedyś wykonane[4].
Legislacja
edytujNowelizacje i wyroki Trybunału Konstytucyjnego
edytujUstawę znowelizowano wielokrotnie. Ostatnia zmiana weszła w życie w 2024 roku[5]. W 2014 r. ustawa została zmieniona na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego stwierdzającego niezgodność zakazu dokonywania uboju rytualnego z art. 53 ust. 1, 2 i 5 Konstytucji w związku z art. 9 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności[6]. 6 listopada 2017 roku pojawił się projekt zmian w ustawie o ochronie zwierząt, zawarte były w nim propozycje zakazu hodowli zwierząt futerkowych, zakaz uboju rytualnego, a także zakaz wykorzystywania zwierząt w cyrkach. Od listopada 2017 roku ustawa była „zamrożona”, a w ostateczności wycofana[7][8].
Próby okrojenia ustawy
edytujW kwietniu 2020 r. ówczesny minister rolnictwa Jan Krzysztof Ardanowski zapowiedział rozpoczęcie prac nad przepisami zabraniającymi organizacjom broniących praw zwierząt wstępu na teren gospodarstw rolnych i odbioru maltretowanych zwierząt. Wykreślony miał zostać ust. 3 art. 7 ustawy mówiący o interwencyjnym odbiorze zwierzęcia przez policjanta, strażnika miejskiego lub upoważnionego członka organizacji społecznej zajmującej się ochroną zwierząt. Ponadto zapisy zabraniające ratowania zwierząt miały znaleźć się w ustawach tarczy antykryzysowej[9][10][11]. Ostatecznie jednak nie doszło do wpisania w ustawach tarczy antykryzysowej tych zapisów[12].
Piątka dla zwierząt i jej dalsze losy
edytuj18 września 2020 roku Sejm uchwalił nowelizację ustawy o ochronie zwierząt (tzw. Piątka dla zwierząt), która m.in. wprowadza zakaz hodowli zwierząt na futra i występowania zwierząt w cyrkach oraz ograniczenie uboju rytualnego tylko do potrzeb krajowych związków wyznaniowych[13]. Wśród zapisów ustawy znajdował się również zakaz trzymania na uwięzi psów powyżej 12 godzin oraz minimalna długość uwięzi. Ustawę poparło ogółem 356 posłów, 75 było przeciw, a 18 wstrzymało się od głosu. Z 229-osobowego klubu Zjednoczonej Prawicy za jej przyjęciem głosowało 176 posłów, natomiast ze 133-osobowego klubu Koalicji Obywatelskiej - 128 było za. Lewica jako jedyny klub parlamentarny poparła w całości nowelizacje[14][15]. 15 posłów PiS zostało zawieszonych w prawach członka partii za złamanie dyscypliny partyjnej w głosowaniu[16]. Ustawa stała się jedną z przyczyn sporu w koalicji rządowej (przeciwko ustawie w Sejmie głosowali posłowie z ramienia koalicyjnej partii Solidarna Polska, a politycy partii Porozumienie w większości wstrzymali się od głosu) oraz sporu w części opozycji stanowiącej większość senacką[17][18]. Przeciwko nowelizacji ustawy wypowiedziała się także Konfederacja i PSL[19][20][21].
Przedstawiciele Agrounii w proteście przeciwko uchwaleniu ustawy położyli przed Sejmem główki kapusty z nazwiskami posłów głosującymi za jej przyjęciem, a przed ich domami umieścili napisy wymierzone w posłów oraz wysypali obornik[22][23]. Zorganizowali również blokadę dróg[24]. Współorganizatorem protestów był również Związek Zawodowy Rolnictwa „Samoobrona”[25].
14 października 2020 roku Senat przegłosował poprawki do ustawy[26], po czym prace nad nią zostały porzucone[27].
Z ujawnionej przez media prywatnej korespondencji e-mailowej Michała Dworczyka pomiędzy premierem Mateuszem Morawieckim i jego współpracownikami, wynikało, iż kwotę potencjalnych odszkodowań oraz dotacji na przebranżowienie dla hodowców w związku z zakazem hodowli zwierząt na futra oszacowano na 2,7-3,2 mld złotych, natomiast dużo większe nakłady finansowe przewidywano w związku z zakazem uboju rytualnego i pomocą państwa w eksporcie mięsa na rynki inne niż koszerne i Halal[28].
W 2021 roku Katarzyna Piekarska zapowiedziała złożenie nowego projektu ustawy o ochronie zwierząt, pozbawionego najbardziej kontrowersyjnych zapisów[29].
W listopadzie tego samego roku Małgorzata Tracz z partii Zieloni przedstawiła osobny projekt ustawy dotyczący wyłącznie zakazu hodowli na futra, z dłuższym vacatio legis oraz przewidującym odszkodowania dla hodowców[30]. W czerwcu 2022 r. Zieloni zapowiedzieli złożenie projektu ustawy w Sejmie[31], nie był on jednak procedowany przez ówczesną Marszałek Sejmu Elżbietę Witek. W kolejnej kadencji Sejmu, w czerwcu 2024 r. Zieloni złożyli kolejny, siódmy z rzędu projekt ustawy zakazującej hodowli na futro pod którym podpisało się 120 posłów, a kilku innych publicznie zadeklarowało dla niego poparcie[32][33].
Dzień Ustawy o Ochronie Zwierząt
edytuj25 października obchodzony jest corocznie Dzień Ustawy o Ochronie Zwierząt[34].
Pokrewne ustawy
edytujAktem prawnym regulującym sytuację zwierząt doświadczalnych jest ustawa z dnia 15 stycznia 2015 r. o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych[35]. W 2021 roku Ministerstwo Edukacji i Nauki zaproponowało utajnienie prac Lokalnych Komisji Etycznych wydających zgodę na eksperymenty na zwierzętach i wyłączenie z postępowania o jej wydanie organizacji społecznych reprezentujących zwierzęta[36][37]. 20 listopada Sejm odrzucił większość Senackich poprawek do ustawy, w tym wszystkie wniesione przez stronę społeczną[38], a 29 listopada 2021 r. nowelizacja została podpisana przez Prezydenta[39].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o ochronie zwierząt. (Dz.U. z 1928 r. nr 36, poz. 332).
- ↑ Poselski projekt ustawy o ochronie zwierząt.. orka.sejm.gov.pl, 1993-01-09. [dostęp 2022-01-17].
- ↑ Poselski projekt ustawy o ochronie zwierząt.. orka.sejm.gov.pl, 1994-03-23. [dostęp 2022-01-17].
- ↑ Adam Wajrak, Zwierzę też czuje, Piotr Nehring (red.), „Gazeta Wyborcza”, 8 (1392), Agora-Gazeta s-ka z o.o., 11 stycznia 1994, s. 3 .
- ↑ Ustawa z dnia 4 listopada 2022 r. o Centralnym Azylu dla Zwierząt Dz.U. z 2022 r. poz. 2375).
- ↑ Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 grudnia 2014 r. sygn. akt K 52/13 (Dz.U. z 2014 r. poz. 1794).
- ↑ "Historyczny moment". Sejm za zakazem hodowli zwierząt na futro [online], SmogLab, 19 września 2020 [dostęp 2022-03-22] (pol.).
- ↑ Grzegorz Rzeczkowski , Jak futrzarze ograli prezesa PiS [online], www.polityka.pl, 2018 [dostęp 2022-03-22] (pol.).
- ↑ Minister rolnictwa chce wpisać zakaz ratowania zwierząt przez organizacje pozarządowe do tarczy antykryzysowej. Bezprawnik, 2020-04-28. [dostęp 2022-04-07].
- ↑ Ratowanie zwierząt zakazane? Ustawa stawia sadystę ponad aktywistą. Bezprawnik, 2020-01-17. [dostęp 2022-04-07].
- ↑ Chcą zablokować aktywistom możliwość odbierania maltretowanych zwierząt. Ministerstwo popiera. oko.press. [dostęp 2022-04-07].
- ↑ ISAP - wg rocznika [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2022-12-07] .
- ↑ USTAWA z dnia 18 września 2020 r. o zmianie ustawy o ochronie zwierząt oraz niektórych innych ustaw. orka.sejm.gov.pl, 2020-09-18. [dostęp 2020-10-05].
- ↑ Opozycja wsparła "Piątkę dla zwierząt". "Jesteśmy dumni". www.rmf24.pl. [dostęp 2022-03-22].
- ↑ Piątka dla zwierząt przegłosowana, Lewica w komplecie za. "Da się porozumieć ponad podziałami i zrobić coś dobrego". Portal informacyjny STRAJK, 2020-09-18. [dostęp 2022-03-22].
- ↑ Jarosław Kaczyński zdecydował o zawieszeniu 15 posłów partii. Onet Wiadomości, 2020-09-18. [dostęp 2022-03-22].
- ↑ Sejm uchwalił nowelę, która zawiera m.in. zakaz hodowli zwierząt na futra i ogranicza ubój rytualny. pap.pl, 2020-09-18. [dostęp 2020-10-05].
- ↑ Polsat News: Opozycja podzielona ws. ochrony zwierząt. Budka zapewnia, że „większość senacka nie jest zagrożona” – Polsat News. polsatnews.pl, 2020-10-01. [dostęp 2020-10-05].
- ↑ Tomasz Dereszyński: "Piątka PiS dla zwierząt" - To jest ustawa antypolska - uważa Piotr Zgorzelski z PSL. Polska Times, 2020-09-14. [dostęp 2022-03-24].
- ↑ Lewica z PiS, Konfederacja z PSL. W sprawie ochrony zwierząt powstają nietypowe koalicje. TVN24.pl. [dostęp 2022-03-22].
- ↑ Telewizja Polska S.A: Przedstawiciele Konfederacji o Piątce dla zwierząt. rzeszow.tvp.pl. [dostęp 2022-03-22].
- ↑ Grupa Wirtualna Polska: Rolnicy przeciw "piątce dla zwierząt". Położyli pod Sejmem 356 główek kapusty. www.money.pl. [dostęp 2022-03-22].
- ↑ Protest rolników. Obornik przed domami posłów PiS. "Tu mieszka zdrajca polskiej wsi". TOK FM. [dostęp 2022-03-22].
- ↑ Trwa mobilizacja rolników, planują zablokować najważniejsze drogi. „Nie pozwolimy zniszczyć polskiej wsi”. Lublin112.pl - Wiadomości z Lublina i regionu. Ważne informacje z kraju. [dostęp 2022-03-22].
- ↑ Zawiązanie komitetu protestacyjnego rolników. samoobrona.net.pl, 8 października 2020. [dostęp 2022-02-05].
- ↑ "Piątka dla zwierząt" z poprawkami. Jest decyzja Senatu. TVN24 Biznes. [dostęp 2022-03-22].
- ↑ To miał być flagowy projekt Kaczyńskiego, ale zniknął w tajemniczych okolicznościach. Co z piątką dla zwierząt?. zielona.interia.pl. [dostęp 2022-03-22].
- ↑ Afera e-mailowa. "Przysięgał mi, że są to prawdziwe dane!". Onet Wiadomości, 2021-11-10. [dostęp 2022-06-19].
- ↑ Piekarska: Jeżeli będzie zakaz hodowli zwierząt futerkowych, to z dużym vacatio legis. www.gazetaprawna.pl, 2021-05-11. [dostęp 2022-03-22].
- ↑ Zakaz hodowli zwierząt na futro. Zieloni: jeszcze w tym roku złożymy projekt ustawy. Polska Agencja Prasowa SA. [dostęp 2022-03-22].
- ↑ Zakaz hodowli zwierząt na futra. Zieloni prezentują własny projekt. wiadomosci.onet.pl. [dostęp 2022-06-08].
- ↑ Wyborcza.pl [online], wyborcza.pl [dostęp 2024-06-26] .
- ↑ l, Posłowie wracają z pomysłem likwidacji ferm futrzarskich [online], Prawo.pl, 25 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-26] (pol.).
- ↑ Kalendarium Ministerstwa Środowiska (październik). Ministerstwo Środowiska. [dostęp 2014-04-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010–11–18)].
- ↑ Dz.U. z 2023 r. poz. 465
- ↑ ideo- www.ideo.pl: Utajnienie testów na zwierzętach jest groźne. Prawo.pl, 2021-09-29. [dostęp 2022-04-07].
- ↑ Rząd chce utrudnić kontrolę nad testami na zwierzętach. Znamy projekt nowych przepisów. oko.press. [dostęp 2022-04-07].
- ↑ Sejm ograniczył kontrolę nad testami laboratoryjnymi na zwierzętach. Teraz łatwiej będzie je męczyć. oko.press. [dostęp 2022-04-07].
- ↑ Andrzej Duda podpisał kontrowersyjne przepisy o zwierzętach laboratoryjnych. zielona.interia.pl. [dostęp 2022-04-07].