Wąpielsk (gmina)

gmina wiejska w województwie kujawsko-pomorskim

Wąpielsk (1940-54 gmina Radziki Duże) – gmina wiejska w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie rypińskim. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa toruńskiego.

Wąpielsk
gmina wiejska
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Powiat

rypiński

TERC

0412062

Wójt

Beata Gabryszewska

Powierzchnia

93,78 km²

Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności


4047[1]

• gęstość

43,4 os./km²

Nr kierunkowy

56

Tablice rejestracyjne

CRY

Adres urzędu:
Urząd Gminy w Wąpielsku
Wąpielsk 20
87-337 Wąpielsk
Szczegółowy podział administracyjny
Plan gminy Wąpielsk
Położenie na mapie powiatu
Położenie na mapie powiatu
53°08′00″N 19°17′00″E/53,133333 19,283333
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Siedziba gminy to Wąpielsk.

Według danych z 31 grudnia 2011[2] gminę zamieszkiwały 4122 osoby.

Struktura powierzchni

edytuj

Według danych z roku 2002[3] gmina Wąpielsk ma obszar 93,78 km², w tym:

  • użytki rolne: 71%
  • użytki leśne: 20%

Gmina stanowi 15,97% powierzchni powiatu.

Demografia

edytuj

Dane z 31 grudnia 2011[2]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 4122 100 2065 50,1 2057 49,9
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]
43,9 22 21,9
  • Piramida wieku mieszkańców gminy Wąpielsk w 2014 roku[1].


 

Historia

edytuj

Gmina zbiorowa Wąpielsk powstała w 1867 roku w powiecie rypińskim w guberni płockiej. W okresie międzywojennym gmina Wąpielsk należała do powiatu rypińskiego w woj. warszawskim. 1 kwietnia 1938 roku gminę wraz z całym powiatem rypińskim przeniesiono do woj. pomorskiego[4].

24 października 1940 gminę Wąpielsk zniesiono[5][6], przekształcając ją w gminę Radziki Duże (Ratsfelde)[7]; równocześniе gromady Cetki, Długie i Warpalice wyłączono z gminy Wąpielsk i włączono do nowo utworzonej gminy Rypin (Rippin-Land)[8], natomiast do gminy Ratsfelde włączono gromady Bielawki, Lamkowizna, Łapinóż, Łapinóż-Rumunki i Łapinóżek z gminy Osiek[7].

Po wojnie, dekretem PKWN z 21 sierpnia 1944 r. o trybie powołania władz administracji ogólnej pierwszej i drugiej instancji, uchylono wszelkie zmiany w podziale administracyjnym państwa wprowadzone przez okupanta (Art. 11)[9]. Jednak, zmiany w podziale administracyjnym powiatu rypińskiego wprowadzone podczas wojny utrzymywały się w praktyce także po wojnie[5]. Było to praktykowane do tego stopnia, że Wojewoda Pomorski wydał 22 kwietnia 1950 specjalne ogłoszenie informujące o powróceniu do stanu administracyjnego z 1 września 1939, podkreślając szczególnie, że „gromada Łapinóż należy do gminy wiejskiej Osiek, a nie do gminy wiejskiej Wąpielsk”[10]. Tak więc przedwojenna gmina Wąpielsk winna funkcjonować de iure także po wojnie, choć w praktyce nadal stosowano zarówno nazewnictwo, jak i skład gmin wprowadzony przez okupanta.

Na przykład GUS-owski oficjalny Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r. dalej wylicza gminę Radziki Duże w miejsce gminy Wąpielsk, umieszczając gromady Cetki, Długie i Warpalice (należące przed wojną do gminy Wąpielsk) w gminie Strzygi (następniczki utworzonej przez hitlerowców gminy Rypin), a gromady Bielawki, Lamkowizna, Łapinóż, Łapinóż-Rumunki i Łapinóżek (należące przed wojną do gminy Osiek) w gminie Radziki Duże[11]. Podobnie było nawet w wydawnictwach wojewódzkich, np. w Dzienniku Urzędowym Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 1954 w opisie gmin i gromad podlegających transformacji w związku z reformą administracyjną państwa[12]. Brak konsensusu trwał do jesieni 1954, kiedy to formalnie zniesiono gminy wiejskie w miejsce gromad[13].

Dopiero gmina utworzona w 1973 roku nazywa się formalnie Wąpielsk[14].

Ochrona przyrody

edytuj

Na terenie gminy znajduje się rezerwat przyrody Tomkowo – leśny, chroni las mieszany z domieszką modrzewia polskiego.

Zabytki

edytuj
 
Dwór w Wąpielsku
 
Pałac w Radzikach Małych
 
Pozostałość zamku w Radzikach Dużych
  • Długie – Pałac z 1 poł. XIX w. wraz z otaczającym go parkiem, budynek dawnego młyna, spichrz
  • Łapinóżek – Dwór z 2 poł. XIX w. z oficyną i pozostałością parku
  • Radziki Duże – Kościół św. Katarzyny z 2 poł. XIV w., ruiny zamku z XIV/XV w.
  • Radziki Małe – Ruiny pałacu z XVII w.
  • Tomkowo – Dwór oraz naturalny park sąsiadujący z rezerwatem przyrody
  • Wąpielsk – Eklektyczny dwór z 2 poł. XIX w., otaczający go park, brama wjazdowa

Miejscowości w gminie Wąpielsk

edytuj
Wsie

Bielawki, Długie, Kiełpiny, Kierz Półwieski, Kupno, Lamkowizna, Łapinóż-Rumunki, Łapinóżek, Półwiesk Duży, Półwiesk Mały, Radziki Duże, Radziki Małe, Ruszkowo, Tomkowo, Wąpielsk.

Osady

Chorab, Noskowizna, Olszak

Sąsiednie gminy

edytuj

Bobrowo, Brodnica, Brzuze, Golub-Dobrzyń, Osiek, Radomin, Rypin

Przypisy

edytuj
  1. a b Gmina Wąpielsk w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  2. a b Ludność w gminach według stanu w dniu 31.12.2011 r.. GUS. [dostęp 2013-09-07]. (pol.).
  3. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  4. Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240.
  5. a b Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
  6. Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
  7. a b Amtsbezirk Ratsfelde [online], de/dawp/rippin/ratsfeld.htm [dostęp 2024-04-26].
  8. Amtsbezirk Rippin (Westpr.)-Land.
  9. Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8.
  10. Pomorski Dziennik Wojewódzki. 1950, nr 10, poz. 208.
  11. Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
  12. Uchwała Nr 24/10 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu rypińskiego; w ramach Zarządzenia Nr 9 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 18 listopada 1954 w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 5 października 1954 dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 12, Poz. 63).
  13. Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.
  14. Uchwała Nr XVIII/88/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie bydgoskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 9 grudnia 1972, Nr. 17, Poz. 200).

Linki zewnętrzne

edytuj