Węglowodory

każdy związek chemiczny zbudowany wyłącznie z atomów węgla i wodoru

Węglowodoryorganiczne związki chemiczne zawierające w swojej strukturze wyłącznie atomy węgla i wodoru. Wszystkie one składają się z podstawowego szkieletu węglowego (powiązanych z sobą atomów węgla) i przyłączonych do tego szkieletu atomów wodoru[1]. Sam pierwiastek węgiel nie jest jednak węglowodorem[2].

Modele czaszowe węglowodorów, od góry: etan, toluen, metan, etylen, benzen, cykloheksan, heksan (kolor szary – atomy węgla, kolor biały – atomy wodoru)

Węglowodory są podstawowym składnikiem ropy naftowej, która stanowi ich podstawowe źródło w przemyśle[1]. Innym źródłem węglowodorów są procesy tzw. suchej destylacji drewna i zgazowywania węgla. Oprócz tego węglowodory o złożonej budowie pełnią rozmaite role w organizmach żywych (np. karotenoidy).

Węglowodory ze względu na występowanie wiązań wielokrotnych węgiel-węgiel dzieli się na[1]:

Ponadto znanych jest wiele typów węglowodorów zawierających więcej niż jedno wiązanie nienasycone, np.:
  • dieny – zawierające dwa wiązania podwójne, wśród których można dodatkowo wyróżnić:
  • alleny – w których występują skumulowane układy wiązań podwójnych (C=C=C) (np. 1,2-butadien)
  • dieny sprzężone – w których występują dwa wiązania podwójne przedzielone jednym pojedynczym: (C=C−C=C) (np. 1,3-butadien)
  • polieny – w których występuje więcej niż dwa wiązania podwójne.
  • węglowodory aromatyczne – w których występują struktury pierścieniowe ze specyficznie sprzężonymi układami wiązań podwójnych (np. benzen).

Inny podział węglowodorów wynika z topologii ich łańcuchów:

  • liniowe – w których występują ściśle liniowe łańcuchy węglowe – np. n-oktan[1]
  • rozgałęzione – w których występują boczne odgałęzienia w łańcuchu – np. izooktan, izopren[1]
  • cykliczne – w których występują pierścienie węglowe – np. cykloheksan
  • policykliczne – w których występują dwa lub więcej pierścieni cyklicznych, w których część atomów węgla jest "współdzielona" np. nasycona dekalina lub aromatyczny naftalen
  • bi- i więcej cykliczne – w których występują dwa lub więcej "przeplatających" się układów pierścieniowych, np. adamantan
  • mieszane – w których występują różne kombinacje układów cyklicznych, liniowych i rozgałęzionych – np. karoteny lub cholesterol.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c d e Węglowodory, [w:] Peter Atkins, Loretta Jones, Chemia ogólna. Cząsteczki, materia, reakcje, Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN, 2004, ISBN 978-83-01-13810-3.
  2. Honorata Nyga-Łukaszewska, Wydobycie węglowodorów niekonwencjonalnych w USA a bezpieczeństwo energetyczne kraju, „Polityka Energetyczna Energy Policy Journal 20 (3)”, 2017 [dostęp 2022-03-30].