Izooktan

Izooktan (2,2,4-trimetylopentan) – organiczny związek chemiczny, węglowodór należący do alkanów. Jest to rozgałęziony izomer oktanu.

Izooktan

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) 2,2,4-trimetylopentan
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C8H18
Inne wzory	(CH3)3CCH2CH(CH3)2
Masa molowa	114,26 g/mol
Wygląd	bezbarwna, łatwopalna ciecz
Identyfikacja
Numer CAS	540-84-1
SMILES CC(C)(C)CC(C)C
Właściwości Gęstość 0,692 g/cm³; ciecz Rozpuszczalność w wodzie praktycznie nierozpuszczalny w innych rozpuszczalnikach etanol: rozpuszczalny Temperatura topnienia −107 °C Temperatura wrzenia 98–100 °C
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI Niebezpieczeństwo Zwroty H H225, H304, H315, H336, H410 Zwroty P P210, P261, P273, P301+P310, P331, P501 Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI Łatwopalny (F) Szkodliwy (Xn) Groźny dla środowiska (N) Zwroty R R11, R38, R65, R67, R50/53 Zwroty S S2, S9, S16, S29, S33, S60, S61, S62 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła 3 2 0   Temperatura zapłonu −12 °C Temperatura samozapłonu 396 °C Numer RTECS SA3320000 Dawka śmiertelna LD50 >5 g/kg (szczur, doustnie) LC50 >33,5 mg/dm3/4 h (szczur, inhalacja)
Podobne związki
Podobne związki	oktan
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Właściwości

W warunkach standardowych jest to bezbarwna ciecz o gęstości 0,69 g/cm³, lepkości 0,50 mPa·s (w temp. 20 °C) i ciśnieniu pary 54,12 hPa (21 °C). Jest praktycznie bezwonny i nierozpuszczalny w wodzie (0,56 mg/l). Rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych (benzenie, eterze dimetylowym, słabo w etanolu). Łatwopalna. Z powietrzem tworzy mieszaninę wybuchową – dolna granica wybuchowości 1% (według innych źródeł 1,1%), górna granica wybuchowości 6%. Pary są cięższe od powietrza.

Otrzymywanie

Jest otrzymywany przez dimeryzację izobutenu w środowisku kwaśnym i poprzez uwodornienie tak powstałego produktu lub przez addycję izobutanu do 2-metylopropenu.

Zastosowania

Składnik benzyny i paliw silnikowych. Ponieważ wykazuje stosunkowo niewielką skłonność do detonacji, przyjęto dla izooktanu liczbę oktanową równą 100. Jest stosowany w mieszaninie z heptanem jako paliwo wzorcowe do wyznaczania liczby oktanowej oraz jako dodatek do benzyny w celu podwyższenia liczby oktanowej.

Działanie biologiczne

Izooktan działa szkodliwie na organizmy żywe. Zatrucie może nastąpić przez inhalację, drogą pokarmowa lub przez skórę. Opary mogą powodować podrażnienie spojówek, kaszel, duszności, pobudzenie psychoruchowe, senność. W dużych stężeniach wykazuje działanie psychoaktywne. W przypadku połknięcia mogą występować nudności, bóle brzucha, wymioty, biegunka. Zachłyśniecie może wywołać porażenie układu oddechowego i zatrzymanie akcji serca. Długotrwałe skażenie skóry wywołuje pęcherze. Częste narażenie na duże stężenia par izooktanu (powyżej 300 mg/m³) może wywołać problemy z układem nerwowym i zaburzenia pracy serca.

Środki ostrożności

Z izooktanem należy postępować jak z benzyną. Przechowywać z dala od źródeł ognia, ciepła i wyładowań elektrostatycznych. W przypadku uwolnienia zebrać za pomocą sorbentów. Jako sorbent można zastosować, specjalne środki dostępne w handlu (używane przez służby ratownicze), piasek, popiół, węglan wapnia, ziemię okrzemkową, w ostateczności trociny lub szmaty. Stosunek masy sorbentów do masy izooktanu powinien wynosić 1:1. Po wchłonięciu izooktanu sorbent zebrać i przekazać do neutralizacji odpowiednim służbom.

Płonący izooktan należy gasić w aparacie tlenowym za pomocą dwutlenku węgla, proszków gaśniczych, piany gaśniczej (średniej lub ciężkiej), prądów rozproszonych wody. Nie wolno bezpośrednio zalewać wodą gdyż izooktan unosi się na powierzchni wody – grozi to rozprzestrzenianiem się pożaru. W przypadku pożaru zbiorniki z izooktanem należy chłodzić rozpyloną wodą.