Władysław Michejda (1896–1943)
Władysław Michejda wśród bliskich zwany Witem[1] (ur. 18 września 1896 w Olbrachcicach, zm. 29 listopada 1943 w KL Auschwitz) – polski adwokat, działacz niepodległościowy na Śląsku Cieszyńskim, kapitan Wojska Polskiego, działacz społeczno-polityczny na Górnym Śląsku, uczestnik polskiego ruchu oporu w czasie okupacji niemieckiej, więzień obozu koncentracyjnego Auschwitz.
_foto._ok._1935.jpg) Dr Władysław Michejda (1935) | |
| Data i miejsce urodzenia |
18 września 1896 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
29 listopada 1943 |
| Zawód, zajęcie |
adwokat |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujDo podziału Śląska Cieszyńskiego
edytujSyn Pawła, rolnika, i Ewy z domu Wałach. Urodzony w Olbrachcicach. Ukończył ewangelicką szkołę ludową w Ustroniu i polskie gimnazjum Macierzy Szkolnej w Cieszynie, gdzie należał do drużyny skautowej. We wrześniu 1914 zgłosił się ochotniczo do Legionów, nie otrzymując przydziału. W latach 1915–1918 służył w armii austriackiej i był siedmiokrotnie ranny na froncie[2]. Wraz z grupą oficerów Polaków brał udział w przewrocie wojskowym w Cieszynie w nocy z 31 października na 1 listopada 1918, który doprowadził do wyzwolenia Śląska Cieszyńskiego spod panowania austriackiego. W styczniu 1919 walczył pod Lwowem, gdzie został ciężko ranny. W latach 1919–1920 działał w Komitecie Plebiscytowym w Cieszynie dla rozstrzygnięcia przynależności spornego terenu Śląska Cieszyńskiego między Polską i Czechosłowacją[3].
Dwudziestolecie międzywojenne
edytujPo przyznaniu Zaolzia przez Radę Ambasadorów Czechosłowacji w 1920 bez plebiscytu zgłosił się ochotniczo do 4 Pułku Strzelców Podhalańskich. W grudniu 1922 uzyskał doktorat prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1925–1933 prowadził w spółce z dr. Włodzimierzem Dąbrowskim jedną z najbardziej znanych kancelarii adwokackich w Katowicach, którą później prowadził samodzielnie do 1939, występując w wielu sprawach o charakterze politycznym, społecznym i gospodarczym.
Od końca lat dwudziestych działał na rzecz przyznania Polakom równych praw w opanowanym przez niemieckie władze duchowne Ewangelickim Kościele Unijnym na Polskim Górnym Śląsku, stanowiącym unię ewangelików wyznania augsburskiego i reformowanego stworzoną przez dawne władze pruskie i chronionym na Śląsku przez Konwencję Genewską. Jako przedstawiciel polskich towarzystw ewangelickich prowadził wszystkie sprawy prawne wynikające z licznych sporów pomiędzy polską ludnością ewangelicką Górnego Śląska, a niemieckimi władzami kościelnymi. Doprowadził do uchylenia uchwały Synodu Kościoła Unijnego zabraniającej ewangelikom z pozostałych części Polski do brania udziału w wyborach do Rad Kościelnych oraz uchwały odmawiającej im prawa do członkostwa i wyłączającej przez to inteligencję polską z tej społeczności. Był głównym inicjatorem powołania do życia czasopisma „Ewangelik Górnośląski” (1932–1939). Wywalczył, poprzez Górnośląską Komisję Mieszaną, prawo do nauczania religii ewangelickiej w języku polskim. W związku z wygaśnięciem Konwencji Genewskiej zapewniającej Niemcom na Śląsku liczne przywileje, przygotował projekt nowej ustawy o organizacji Kościoła Unijnego uchwalonej przez Sejm Śląski w lipcu 1937. W tym samym roku został przewodniczącym Tymczasowej Rady Kościelnej i w następnych miesiącach doprowadził do obsadzenia miejscowych parafii ewangelickich polskimi duchownymi[4].
Od września 1938 do kwietnia 1939 działał w Komitecie do Walki o Śląsk za Olzą, będąc jego wiceprezesem i przewodniczącym sekcji organizacyjnej. Po odzyskaniu Zaolzia przeniósł się w maju 1939 do Cieszyna Zachodniego, gdzie objął stanowisko syndyka Huty Trzynieckiej.
Druga wojna światowa
edytujW czasie II wojny światowej został aresztowany wiosną 1940 i przebywał krótko w obozie koncentracyjnym w Dachau. Po zwolnieniu z obozu działał w Związku Walki Zbrojnej i śląskim Okręgu Armii Krajowej przygotowując dla Rządu RP w Londynie memoriał w sprawie przyszłej granicy polsko-czechosłowackiej na Śląsku Cieszyńskim. Aresztowany powtórnie 10 kwietnia 1943 w Ustroniu, osadzony został w więzieniu śledczym gestapo w Mysłowicach, w celi dla oskarżonych o najcięższe przestępstwa polityczne. Po odmowie podpisania niemieckiej listy narodowej przewieziony został do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, KL Auschwitz, gdzie został skazany na śmierć przez sąd doraźny Gestapo (Standgericht) i rozstrzelany na bloku 11 dnia 29 listopada 1943[5]. Jego grób symboliczny znajduje się na cmentarzu ewangelicko-augsburskim przy ulicy Młynarskiej (aleja 21, grób 33)[6].
Wybrane publikacje
edytuj- O prawa polskich ewangelików w kościele ewangelickim na Górnym Śląsku. [w:] Kościół ewangelicki na Górnym Śląsku. Katowice, 1936, s. 27–35.
- Stosunki w Ewangelickim Kościele Unijnym na polskim Górnym Śląsku = Ein Wort über die Zustände in der Unierten Evangelischen Kirche in Polnisch-Oberschlesien. Katowice, 1935.
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1938)[7]
- Krzyż Niepodległości (2 sierpnia 1931)[8]
- Złoty Krzyż Zasługi (11 listopada 1936)[9]
Życie prywatne
edytujPochodził z olbrachckiej linii niezwykle zasłużonego dla polskości na Śląsku Cieszyńskim rodu Michejdów. Miał czterech braci (m.in. duchowny Karol Michejda i architekt Tadeusz Michejda), spośród których był najmłodszy. Był bratankiem m.in. Franciszka Michejdy, Jana Michejdy i Jerzego Michejdy. Od 1929 żonaty ze Stefanią z domu Marquardt (Markwart), która współpracowała z mężem w konspiracji i aresztowana przez gestapo przebywała w więzieniu w Mysłowicach oraz obozach koncentracyjnych w Oświęcimiu i Ravensbrück. Miał dwoje dzieci: Zbigniewa i Barbarę.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Zob. np. Barbara Michejda-Pinno: Mój ojciec Władysław Michejda [cz. 2]. „Kalendarz Cieszyński” 2014, s. 156.
- ↑ Barbara Michejda-Pinno: Mój ojciec Władysław Michejda [cz. 1]. „Kalendarz Cieszyński” 2013, s. 192.
- ↑ Mirosław Cygański: Władysław Michejda Wit., [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. 20. [Red. nacz. Emanuel Rostworowski], Wrocław [i in.], 1975, s. 678.
- ↑ Barbara Michejda-Pinno: Dr Władysław Michejda z Katowic. Jego walka o prawa Polaków pomiędzy dwoma wojnami o niepodległość Polski., [w:] O polski Śląsk. Tadeusz Michejda (1895–1955), Władysław Michejda (1896–1943). Red. Weronika Nagengast, Jan Szturc, Katowice, 2000, s. 75–104.
- ↑ Barbara Michejda-Pinno: Mój ojciec Władysław Michejda [cz. 2], s. 149–155.
- ↑ śp. Władysław Michejda.
- ↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 592 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 178, poz. 260 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 469 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
Bibliografia
edytuj- Mirosław Cygański: Michejda Władysław Wit., [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. 20. [Red. nacz. Emanuel Rostworowski], Wrocław [i in.], 1975, s. 678–680.
- Józef Górniak: Wspomnienie o Wicie – Władysławie Michejdzie, „Zwrot” 2001, nr 9, s. 22–28 [cz. 1]; nr 10 s. 29–33 [cz. 2]; nr 11, s. 17–20 [cz. 3].
- Oswald Guziur: Biskup z Olbrachcic, „Tak i Nie” 1987, nr 8, s. 23–26.
- Ludwik Kohutek: Adwokatura na Śląsku Cieszyńskim w latach 1938–1945, „Palestra” 1973, nr 5, s. 58–81.
- Jadwiga Lipońska-Murzyn: Władysław Wit Michejda (1896–1943) – prawnik, publicysta, kapitan WP, powstaniec śląski, działacz społeczno-polityczny na Górnym Śląsku, uczestnik ruchu oporu, „Kronika Katowic”. T. 3. Katowice, 1989, s. 169–184.
- Barbara Michejda-Pinno: Dr Władysław Michejda z Katowic. Jego walka o prawa Polaków pomiędzy dwoma wojnami o niepodległość Polski, [w:] O polski Śląsk. Tadeusz Michejda (1895–1955), Władysław Michejda (1896–1943). Red. Weronika Nagengast, Jan Szturc, Katowice, 2000, s. 63–127.
- Barbara Michejda-Pinno: Kilka słów o moim ojcu, Władysławie Michejdzie, „Kronika Katowic”. T. 7. Katowice, 1997, s. 173–212.
- Barbara Michejda-Pinno: Mój ojciec Władysław Michejda, „Kalendarz Cieszyński” 2013, s. 187–204 [cz. 1]; „Kalendarz Cieszyński” 2014, s. 138–156 [cz. 2].
- Juliusz Niekrasz: Z dziejów AK na Śląsku, Katowice, 1993.
- Jan Szturc: Tymczasowa Rada Kościelna Ewangelickiego Kościoła Unijnego na Górnym Śląsku (1937–1939), Katowice, 2003.
- Archiwum Książnicy Cieszyńskiej RS AKC. 00714 - 00719