Wilam Horzyca

polski reżyser i dyrektor teatrów

Wilam Horzyca, właśc. Wilhelm Henryk Hořitza (ur. 28 lutego 1889 we Lwowie, zm. 2 marca 1959 w Warszawie) – polski reżyser i dyrektor teatrów, pisarz, tłumacz, krytyk teatralny, współtwórca tzw. Polskiego Teatru Monumentalnego, poseł na Sejm III kadencji w II RP.

Wilam Horzyca
Wilhelm Henryk Hořitza
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

28 lutego 1889
Lwów

Data i miejsce śmierci

2 marca 1959
Warszawa

Zawód, zajęcie

reżyser, pisarz, krytyk teatralny

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi
Okładka miesięcznika Droga redagowanego przez Wilama Horzycę. Lipiec 1936.
Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu
Grób Wilama Horzycy na cmentarzu Powązkowskim

Życie i działalność

edytuj

Z pochodzenia był Czechem, synem Edwarda. Edukację rozpoczął we Lwowie i Stryju. W 1908 zdał maturę i rozpoczął studia na Uniwersytecie Wiedeńskim, gdzie studiował germanistykę, filologię klasyczną i historię sztuki. W 1914 zaciągnął się do Legionów Polskich. W latach 1917–1918 pracował jako nauczyciel języka niemieckiego w gimnazjum we Lwowie. W 1918 odbywał w Warszawie służbę wojskową w Departamencie Gospodarczym Ministerstwa Spraw Wojskowych. Wojsko opuścił w stopniu kapitana w 1921.

W 1920 wszedł w skład grupy poetyckiej Skamander. Był redaktorem pisma „Skamander” i autorem manifestu grupy. W 1921 wraz z Jarosławem Iwaszkiewiczem kierował teatrem eksperymentalnym Elsynor. W latach 1922–1931 wykładał historię dramatu i teatru powszechnego w Państwowej Szkole Dramatycznej, której w 1929 został dyrektorem.

W latach 1924–1926 związany z Teatrem im. Wojciecha Bogusławskiego w Warszawie, w 1925 kierował tą sceną wspólnie z Leonem Schillerem i Aleksandrem Zelwerowiczem. Był dyrektorem Teatrów Miejskich we Lwowie (1931–1937), scen dramatyczno-komediowych: Wielkiej i Rozmaitości Teatru Wielkiego we Lwowie (1930–1936). Redagował miesięcznik „Droga” (1928–1937), „Scena Lwowska” (1932–1937), „Pion” (1937–1939).

W latach 1930–1935 poseł na Sejm z ramienia BBWR, zapraszał do współpracy Schillera posądzanego o lewicowe poglądy, w 1936 – udzielił sali teatralnej Zjazdowi Pracowników Kultury, będącemu największą manifestacją lewicy literackiej i artystycznej w Polsce międzywojennej. Dzięki Leonowi Schillerowi oraz Horzycy scena lwowska stanęła w rzędzie pierwszych teatrów Europy[potrzebny przypis]. W 1936 zamieszkał w Warszawie.

Na początku II wojny światowej przebywał we Lwowie. Podczas okupacji niemieckiej, od 1940 pracował jako tłumacz w Zarządzie Miejskim w Warszawie, wykładał historię literatury na tajnych kursach oraz z Ferdynandem Goetlem redagował miesięcznik Nurt. Pismo poświęcone kulturze polskiej (1943–1944).

W 1945 organizował teatr w Katowicach (od marca do września 1945 był jego dyrektorem).

Dyrektor teatrów:

  • Teatru Ziemi Pomorskiej w Toruniu (1945–1948) – to tu zrealizował swoje prawie wszystkie najwybitniejsze przedstawienia
  • teatru w Bydgoszczy (1947–1948)
  • Teatru Polskiego w Poznaniu (1948–1951)
  • od 1951–1952 zastępca dyrektora i reżyser Teatru Narodowego w Warszawie, a od 1 października 1957 do końca życia – dyrektor.
  • od 1952–1953 dyrektor Teatru Dramatycznego we Wrocławiu (1952–1955).[1]

Reżyser Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1955–1957).

W 1916 ożenił się ze Stanisławą Gozdecką.

Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera Aleja Zasłużonych-1-95)[2].

Ważniejsze przedstawienia

edytuj
  • Wyzwolenie (1935; 1958)
  • Wesele (1947) S. Wyspiańskiego
  • Profesja pani Warren (1937) G.B. Shawa
  • Miłość czysta u kąpieli morskich (1939; 1959)
  • Za kulisami (prapremiera 1946; 1959) Norwida
  • Pugaczow (1948) S. Jesienina
  • Mozart i Salieri (1949) A.S. Puszkina
  • Hamlet (1950)
  • Sen nocy letniej (1946; 1948; 1953) Shakespeare’a

Ordery i odznaczenia

edytuj

Upamiętnienie

edytuj

W 1960 Teatr Ziemi Pomorskiej w Toruniu przemianowano na Teatr im. Wilama Horzycy[6].

Przypisy

edytuj
  1. Encyklopedia Wrocławia. Jan Harasimowicz (red.). Wyd. III. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, s. 296. ISBN 83-7384-561-5.
  2. Cmentarz Stare Powązki: WILAM HORZYCA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-09-24].
  3. M.P. z 1935 r. nr 258, poz. 308 „za zasługi na polu pracy dziennikarsko-publicystycznej.
  4. M.P. z 1956 r. nr 67, poz. 834 „za zasługi w dziedzinie sztuki teatralnej i pracy zawodowej”.
  5. M.P. z 1946 r. nr 114, poz. 212 „za wybitne zasługi w dziedzinie Teatru i Sztuki na terenie całego kraju”.
  6. O patronie [online], Teatr im. Wilama Horzycy - teatr.torun.pl [dostęp 2023-06-13] (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj