Wincenty Wierzejewski

Wincenty Wierzejewski, ps. „Józef”, „Jerzy Warecki”, „Skaut”, „Orsza”, „Poznański” (ur. 29 listopada 1889 w Poznaniu, zm. 8 września 1972 w Leeds) – kapitan piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, harcerz.

Wincenty Wierzejewski
Józef, Jerzy Warecki, Skaut, Orsza, Poznański
kapitan piechoty kapitan piechoty
Data i miejsce urodzenia

29 listopada 1889
Poznań

Data i miejsce śmierci

8 września 1972
Leeds

Przebieg służby
Lata służby

od 1910

Siły zbrojne

Armia Cesarstwa Niemieckiego
Wojsko Polskie

Formacja

Armia Wielkopolska

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
powstanie wielkopolskie
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości z Mieczami Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Krzyż Zasługi (II RP) Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Wielkopolski Krzyż Powstańczy Medal Srebrny za Długoletnią Służbę

Życiorys

edytuj

Urodził się w rodzinie bednarza Franciszka i Michaliny z Majewskich[1]. W latach młodości był członkiem Towarzystwa Samokształceniowego Młodzieży „Iskra”. Później przeniósł się do Krakowa, gdzie ukończył szkołę średnią i w 1907 rozpoczął edukację na Akademii Sztuk Pięknych[1]. Studiował tam malarstwo i sztuki zdobnicze[2]. W 1910 zmuszony był jednak powrócić do Poznania i odbyć służbę wojskową w Armii Cesarstwa Niemieckiego.

W 1912 został jednym z założycieli pierwszego w Wielkopolsce zastępu skautowego „Poznań”. Wkrótce potem, w miarę przybywania młodych ludzi, zastęp stał się drużyną, a potem hufcem „Piast”, którego komendantem został właśnie Wierzejewski. W tym czasie skauci wielkopolscy prowadzili już tajne przygotowania do wybuchu ewentualnego powstania przeciwko Niemcom (np. bojówka Sęp). W tym celu nawiązali kontakt ze Związkiem Walki Czynnej (ZWC).

W 1914 r. został zmobilizowany do armii niemieckiej i wysłany na front. Po odniesieniu ran w trakcie walk został odesłany do Poznania. Zdezerterował wówczas z armii i już nie powrócił na front zachodni[2].

Był jednym z organizatorów Polskiej Organizacji Wojskowej w Zaborze Pruskim. Po wybuchu walk, dowodził kompanią skautów, która zdołała oswobodzić z rąk niemieckich Bastion III Grolman w Poznaniu. Jego ówcześni podwładni w późniejszym czasie dali początek 1 pułkowi strzelców wielkopolskich (późniejszemu 55 Poznańskiemu pułkowi piechoty). Wierzejewski brał także udział w walkach na wschodzie: w 1919 – walki o Lwów, a później w wojnie polsko-bolszewickiej (był jednym z żołnierzy armii generała Daniela Konarzewskiego).

W grudniu 1924 został przydzielony z Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu do macierzystego 55 pp[3]. W 1925 ukończył Centralną Szkołę Gimnastyki i Sportu, po czym objął dowództwo kompanii w Batalionie Podchorążych Rezerwy Piechoty Nr 7 w Śremie. Następnie przeniesiony został do 57 pułku piechoty wielkopolskiej w Poznaniu[4], a później pełnił służbę w Samodzielnym Referacie Bezpieczeństwa DOK VII w Poznaniu[1]. W 1932 r. został zastępcą komendanta Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte[1]. Z dniem 30 listopada 1935 został przeniesiony w stan spoczynku[5].

Będąc oficjalnie w stanie spoczynku został przedstawicielem w przedsiębiorstwie Katowickich Firm Budowy Dróg „Smołobit” w Poznaniu. Kierowane przez Wierzejewskiego przedsiębiorstwo zatrudniało osoby działające w dywersji pozafrontowej w Wielkopolsce; ich zadaniem było kreowanie struktur przyszłej Tajnej Organizacji Konspiracyjnej, tworzonej przez Oddział II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego na wypadek zajęcia terytorium Polski przez agresora[6]. W sierpniu 1939, bezpośrednio przed wybuchem II wojny światowej, przydzielony został do Sztabu Głównego WP[1].

W sierpniu 1939 został zmobilizowany i przydzielony do Sztabu Głównego, z którym opuścił kraj[1]. Po kampanii wrześniowej kontynuował służbę wojskową w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie (między innymi w 1 Brygadzie Strzelców w Szkocji), gdzie był oficerem oświatowym w latach 1940–45. Po wojnie pozostał w Anglii. Osiadł w Leeds i założył tam zakład rzeźbiarski, który specjalizował się w sztuce sakralnej. Władze RP na uchodźstwie awansowały go na pułkownika[7]. Zmarł w Leeds 8 września 1972[1].

Poza pracą zawodową malował obrazy olejne i akwarele (Syreny na Westerplatte – 1934; Dęby rogalińskie – 1935 i in.), brał udział w poznańskich i ogólnokrajowych wystawach malarskich[1].

Z małżeństwa z Ireną Janowską miał córki Danutę i Stefanię, a jego drugie małżeństwo z Mary Powell było bezdzietne[1].

Skwer przy skrzyżowaniu ulic Grunwaldzkiej i Szylinga w Poznaniu nosi nazwę Wincentego i Jana Wierzejewskich[8].

Szymon Dąbrowski napisał monografię Wincentego Wierzejewskiego – „Wincenty Wierzejewski: działaj, twórz i nie bój się życia” (ISBN 83-929926-9-5)[9].

19 grudnia 2019 został pochowany na cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan w Poznaniu[10].

Wybrane awanse

edytuj
  • porucznik – zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 r.
  • kapitan – 31 marca 1924 r. ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 r. i 19 lokatą w korpusie oficerów piechoty.

Ordery i odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i Gąsiorowski i Topolski 1981 ↓, s. 817.
  2. a b Wierzejewski 2019 ↓, s. 6–9.
  3. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 130 z 16 grudnia 1924 roku, s. 726.
  4. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 47, 585.
  5. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 4 lipca 1935 roku, s. 86.
  6. Szymon Dąbrowski. Wincenty Wierzejewski (1889–1972). „Skaut”. 2 (18), s. 2–4, maj 2009. [dostęp 2018-10-22]. 
  7. Wierzejewski 2019 ↓, s. 22.
  8. KAS, Wincenty i Jan Wierzejewscy patronami skweru przy Grunwaldzkiej, „poznan.naszemiasto.pl”, 21 marca 2016 [dostęp 2018-04-14] (pol.).
  9. Dąbrowski Szymon, Wincenty Wierzejewski: działaj, twórz i nie bój się życia, Media-Expo Wawrzyniec Wierzejewski, 2010, ISBN 978-83-929926-9-1 [dostęp 2018-04-14] (pol.).
  10. Norbert Kowalski, Poznań: Powstaniec wielkopolski po latach pochowany na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan [online], gloswielkopolski.pl, 19 grudnia 2019 [dostęp 2019-12-19].
  11. M.P. z 2020 r. poz. 150.
  12. a b c d e f Wierzejewski 2019 ↓, s. 24.
  13. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 16 z 23 kwietnia 1921, s. 812.
  14. M.P. z 1932 r. nr 167, poz. 198.
  15. Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1982 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 38, poz. 1812)
  16. Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2142 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 82)
  17. M.P. z 1928 r. nr 297, poz. 732.
  18. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 14 lutego 1929, s. 76.
  19. Lista odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym [online], powstancy-wielkopolscy.pl [dostęp 2023-01-18].

Bibliografia

edytuj