Wojciech Dzieduszycki (polityk)
Wojciech Dzieduszycki (ur. 13 lipca 1848 w Jezupolu, zm. 23 marca 1909 w Wiedniu) – polski hrabia, polityk, poseł IV, V, VI, VII, VIII i IX kadencji Sejmu Krajowego, filozof, eseista, historyk sztuki i pisarz (dramaturg, powieściopisarz oraz nowelista)[1].
Wojciech Dzieduszycki (przed 1901) | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Zawód, zajęcie |
polityk, filozof, eseista, historyk sztuki i pisarz |
Rodzice |
Władysław Dzieduszycki, Antonina z Mazarakich Dzieduszycka |
Małżeństwo |
Seweryna Dzieduszycka |
Dzieci |
Władysław Jakub, Antonina Łuszczewska |
Odznaczenia | |
Życiorys
edytujKonserwatysta, jednocześnie przeciwny polityce stańczyków, podolak, właściciel dóbr Jezupol koło Stanisławowa.
Studiował historię, filozofię i prawo na uniwersytetach we Lwowie i Wiedniu, gdzie w 1871 został doktorem filozofii. Od 1870 współpracował z periodykiem „Czas” oraz krakowskim „Krajem”. W 1872 debiutował beletryzowanym traktatem filozoficznym Władysław. Wielokrotnie podróżował, m.in. do Włoch i Grecji. Ostatnie lata życia spędził w Wiedniu. W 1907 odznaczony Orderem Korony Żelaznej I klasy[2].
Zmarł w Wiedniu, zwłoki przewieziono i pochowano w Jezupolu w grobowcu familijnym[3].
Rodzina
edytujBył synem hrabiego Władysława herbu Sas i Antoniny z Mazarakich herbu Newlin ze Strutynia. Obydwie rodziny – ze strony ojca i matki należały do elity galicyjskiego ziemiaństwa (były już ze sobą wcześniej skoligacone – macochą hr. Władysława była Klaudia z Mazarakich, siostra jego żony Antoniny), posiadających swoje rozległe dobra w okolicach Stanisławowa, lecz mocno związanych z Lwowem.
Wojciech Dzieduszycki ożenił się w 1873 z kuzynką, hrabianką Seweryną Dzieduszycką, córką Aleksandra, i osiadł we wsi Olszanica w powiecie tłumackim. Miał z nią m.in. syna Władysława Jakuba i córkę Antoninę (po mężu Konradową Łuszczewską).
Kariera polityczna
edytujOdegrał wybitną rolę w życiu politycznym zaboru austriackiego, jako jeden z przywódców partii konserwatywnej.
- Od 1876 poseł do Sejmu Krajowego Galicji, zwolennik ugody z Rusinami.
- 1879–1885 (VI kadencja), 1886[4]–1887[5] (VII kadencja, z I kurii w okręgu wyborczym Stanisławów–Bohorodczany–Tłumacz–Buczacz) i ponownie od 1895 poseł do parlamentu austriackiego, jeden z przywódców Koła Polskiego i od 17 listopada 1904 do 1906 jego regimentarz (prezes)[6]. Zwolennik zasady decentralizacji i praw narodów monarchii austro-węgierskiej.
- Od 1887 – członek korespondent Akademii Umiejętności,
- Od 1896 – profesor historii filozofii i estetyki Uniwersytetu Lwowskiego, gdzie cieszył się wielką popularnością wśród młodzieży
- W 1898 otrzymał tytuł tajnego radcy[7][8].
- VI 1906–1907 minister dla Galicji w gabinecie barona Becka[9]
Poglądy filozoficzne
edytujJako filozof pozostawał pod wpływem Kanta, ale starał się spod tego wpływu wyemancypować przy pomocy filozofii Kartezjusza. Używając metody psychologicznej, wychodząc od człowieka i przyjmując fakt samowiedzy jako pierwotny, doszedł do pojęcia Boga, które później wciągnął w zakres teorii poznania. Usiłował wykazać, że istnieje ścisły związek między duchem ludzkim a Bogiem, jako niezbędnym dla człowieka warunkiem poznania siebie samego, jak i świata zewnętrznego. W poglądach poznawczych Dzieduszyckiego wyróżnić można szereg różnych pierwiastków: racjonalny, empiryczny, intuicyjny i pragmatyczny. Był znakomitym mówcą i prelegentem.
Wybrane publikacje
edytuj- Władysław (1872)
- Bohdan Chmielnicki (1873)
- Ateny (1878)
- Aurelian (1879)
- Studia estetyczne (1878–1890)
- Baśń nad baśniami (1889)
- Listy ze wsi (1889–1890, 2 tomy)
- Anioł (1892)
- Roztrząsania filozoficzne o podstawach pewności ludzkiej (1892)
- Historia malarstwa we Włoszech (1892)
- O wiedzy ludzkiej (1896)
- Dokąd nam iść wypada (1910)
- Historia filozofii (1914)
Przypisy
edytuj- ↑ Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Almanach Błękitny. Warszawa: 1908, s. 359.
- ↑ Telegramy Kuriera Lwowskiego. Ordery. „Kurier Lwowski”. 46, s. 4, 1907.
- ↑ hr. Wojciech Dzieduszycki. „Kurier Stanisławowski”. 1229, s. 1, 1909.
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1886. Lwów: drukarnia Władysława Łozińskiego, 1886, s. 202.
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1887. Lwów: drukarnia Wł. Łozińskiego, 1887, s. 203.
- ↑ Nowy regimentarz. „Nowości Illustrowane”. 9, s. 4, 26 listopada 1904.
- ↑ Odznaczenia jubileuszowe. „Nowa Reforma”. 277, s. 5, 3 grudnia 1898. [dostęp 2017-11-23].
- ↑ Odznaczenia jubileuszowe. „Echo Przemyskie”. 97, s. 1, 4 grudnia 1898. [dostęp 2017-11-23].
- ↑ Zmiany w Kole polskiem w Wiedniu. „Nowości Illustrowane”. Nr 24, s. 13, 16 czerwca 1906.
- ↑ Dramaty Shakespeare’a w przekładzie Wojciecha Dzieduszyckiego oraz omówienie jego sylwetki i dorobku przekładowego dostępne są w cyfrowym repozytorium Polski Szekspir UW.
Bibliografia
edytuj- Józef Buszko: Galicja 1859–1914, polski Piemont. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1989. ISBN 83-03-02732-8.
- Henryk Markiewicz: Pozytywizm. Wyd. VII – 2 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 454–455, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13849-3.
- Andrzej Kosnarewicz: Dzieduszycki Wojciech. W: Słownik psychologów polskich. Elwira Kosnarewicz, Teresa Rzepa, Ryszard Stachowski (red.). Poznań: Instytut Psychologii UAM, 1992, s. 70–71.
- † Hr. Wojciech Dzieduszycki. „Kurjer Lwowski”. 137, s. 1, 4, 23 marca 1909.
Linki zewnętrzne
edytuj- Katarzyna Łoza o Wojciechu Dzieduszyckim na stronie Radia Lwów
- Publikacje i rękopisy Wojciecha Dzieduszyckiego w bibliotece Polona