Wrocanka (powiat krośnieński)

wieś w województwie podkarpackim, powiecie krośnieńskim
To jest najnowsza wersja przejrzana, która została oznaczona 27 lip 2024. Od tego czasu wykonano 2 zmiany, które oczekują na przejrzenie.

Wrocankawieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Miejsce Piastowe[4][5].

Wrocanka
wieś
Ilustracja
Wrocanka (góra)
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

krośnieński

Gmina

Miejsce Piastowe

Liczba ludności (2020)

1195[2]

Strefa numeracyjna

13

Kod pocztowy

38-455[3]

Tablice rejestracyjne

RKR

SIMC

0356814[4]

Położenie na mapie gminy Miejsce Piastowe
Mapa konturowa gminy Miejsce Piastowe, po lewej znajduje się punkt z opisem „Wrocanka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Wrocanka”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Wrocanka”
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego
Mapa konturowa powiatu krośnieńskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Wrocanka”
Ziemia49°38′05″N 21°44′44″E/49,634722 21,745556[1]
Nowy kościół we Wrocance
Zabytkowy kościół we Wrocance
Kaplica św. Rozalii
Dwór i kościół na mapie z 1851

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa krośnieńskiego.

Części wsi

edytuj
Integralne części wsi Wrocanka[4][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0356820 Dębina część wsi
0356837 Dół część wsi
0356843 Góra część wsi
0356850 Granica część wsi
0356866 Krzaki część wsi
0356872 Pola część wsi
0356889 Ryszówka część wsi
0356895 Zagóra część wsi

Położenie

edytuj

Według najczęściej stosowanej w Wikipedii regionalizacji, Wrocanka położona jest na terenie Kotliny Jasielsko-Krośnieńskiej (w innych opracowaniach mezoregion ten nazywany jest Dołami Jasielsko-Sanockimi). Położona jest na prawym brzegu rzeki Jasiołki, na wysokości około 280 m n.p.m.

Historia

edytuj

Miejscowość pojawia się po raz pierwszy w dokumentach akt sanockich w 1424 roku, kiedy to należała do Ścibora h. Ostoja, starosty brzeskiego, wojewody siedmiogrodzkiego. Pierwszym odnotowanym sołtysem był Wojciech.

W XV w. wieś posiadała dwór, folwark, młyn, karczmę i kościół (wzmiankowany w 1490 roku). Wrocanka została zniszczona przez Węgrów w 1474 roku. W XVI w. wieś posiadała własny samorząd i sąd. Należała po połowie do Zawiszów i Dunkowskich. W 1657 r. Wrocanka została spalona przez węgierskie wojska Rakoczego, a potem przez wojska Szwedzkie. Wiele szkód powodowały zarazy i przemarsze wojsk rosyjskich. Dlatego ludność z tej miejscowości wspierała czynnie i ofiarnie konfederatów barskich, którzy walczyli w pobliskich Rogach, w Miejscu Piastowym oraz w Suchodole. Po rozbiorach Polski, po roku 1772, właścicielem Wrocanki został Teofil Wojciech Załuski, po nim; twórca uzdrowiska Iwonicza Zdroju: Karol Teofil Załuski, a potem zarządzał Wrocanką jego syn – hr. Iwon Załuski herbu Junosza (1840–1881).

Do 1935 r. była tu siedziba gminy stanowiąca samodzielną jednostką samorządową, później należała do gminy Miejsce Piastowe.

W czasie okupacji działała we Wrocance konspiracyjna drukarnia AK Reduta, prowadzona przez ks. Jana Góreckiego i red. inż. Zygmunta Lewickiego. Na początku czerwca 1941 r. Niemcy wykryli drukarnię i aresztowali obsługę. Zecera Franciszka Biskupa, oraz redaktora Zygmunta Lewickiego 24 września 1942 zamordowali w obozie koncentracyjnym. Zecer Władysław Kandefer po koszmarze obozów powrócił do Iwonicza[6]. Po aresztowaniu zecerów w lecie 1941 roku w mieszkaniu Józefa Kuczy we Wrocance ukrywał się ks. Jan Górecki – jeden z pierwszych i głównych organizatorów ruchu oporu na terenie krośnieńskim. Komendantem Kursu dla Podchorążych AK we Wrocance był por. rez. Józef Kucza Góra dowódca plutonu do 1942 r. Na tym kursie dla 12 podchorążych wykładali: Leopold Gutwiński Biały, Władysław Mularz Hanek i Stanisław Wenklar Wujek. W lipcu 1943 r. we Wrocance przez żołnierzy AK z Oddziału Orskiego OP-15 rozbrojeni zostali policjanci granatowi, którzy potem wyrzekli się służenia Niemcom. Była tu też w krótkim okresie siedziba Placówki AK OP-15 Miejsce Piastowe Pelargonia.

Wieś została wyzwolona po krwawych walkach podczas operacji dukielsko-preszowskiej, prowadzonej między innymi przez: 38 Armię gen. Kiryła Moskalenki z 1 Frontu Ukraińskiego marszałka Iwana Koniewa wspieranego przez I Czechosłowacki Korpus Armijny generała Jana Kratochvila. W dniu 8 września 1944 weszła do Wrocanki 3. brygada z I Korpusu Czechosłowackiego, której dowódcą był gen. Karel Klapalek, i 241 dywizja piechoty ze 101 korpusu piechoty. Jednostki zdobyły i utrzymały wieś mimo silnego ostrzału artyleryjskiego i poniesionych dużych strat. Następnego dnia, 9 września, 241 dywizja musiała odeprzeć aż osiem silnych kontrataków niemieckich prowadzonych przy wsparciu czołgów z rejonu Miejsca Piastowego. Czołgi 25 korpusu pancernego ugrzęzły podczas przeprawy przez rzekę Jasiołkę. Marszałek Koniew polecił zmienić dowódców obydwu tych jednostek. W czechosłowackiej 11 września miejsce gen. Kratochvila zajął gen. Ludvík Svoboda przyszły prezydent republiki.

Czasy współczesne

edytuj

Obecnie we wsi znajdują się dwa kościoły i kaplica św. Rozalii. Nowy kościół został wybudowany w latach 1990-2000. 5 sierpnia 2000 roku arcybiskup Józef Michalik dokonał konsekracji kościoła.

  • Dom katechetyczny
  • Szkoła podstawowa z halą sportową
  • Dom ludowy
  • Remiza OSP
  • Biblioteka

Wieś posiada kanalizację i wodociąg, (z wyjątkiem części Wrocanki Dolnej) wybudowany w 2004 roku.

2007.04.5 – powstało Stowarzyszenie „Nasza Wrocanka”

Miejscowość leży na szlaku architektury drewnianej.

We wsi znajdują się: hala sportowa, stadion sportowy, boisko do siatkówki, korty tenisowe oraz siłownia zewnętrzna.

Kluby sportowe

  • LUKS „Krośnianka” Wrocanka
  • UKS „Tornado” Wrocanka

Związani z Wrocanką

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Wrocanką.

- Izabela Zatorska Pleskacz Multimedalistka w biegach górskich

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 151529
  2. Raport o stanie gminy. Stan ludności w dn. 31.12.2020 s. 8 [dostęp 2022-01-08]
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1488 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. Biuletyn IH AK ZO Krosno 2/26/201, s.42
  7. BOGU DZIĘKUJCIE, DUCHA NIE GAŚCIE! [online], 26 kwietnia 2016 [zarchiwizowane z adresu 2016-09-11].
  8. Kołacz Jakub SJ - publikacje WAM [online], e.wydawnictwowam.pl [dostęp 2016-09-06] [zarchiwizowane z adresu 2016-09-15].
  9. Instytut Historii UPJPII - ks. prof. dr hab. Józef Marecki [online], historia.upjp2.edu.pl [dostęp 2016-09-06] [zarchiwizowane z adresu 2016-09-14].

Bibliografia

edytuj
  • Archiwum Muzeum w Dukli – Zbiory dokumentacji działalności podkarpackiego Inspektoratu AK.
  • Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945, t. I-IV Wrocław 1990/91.
  • Eugeniusz Bachta :Terror Stalinowski na Podkarpaciu i jego ofiary,l. 1944–1956, s. 42
  • Biuletyn IH AK ZO Krosno 2/26/201, s.42
  • Andrzej Daszkiewicz : Z dziejów ruchu oporu w powiecie Krośnieńskim, Krosno – Studia ...t. II, Kraków, 1973 r.
  • Dzieje Podkarpacia – tom VI, red. Jan Gancarski, Podkarpackie Towarzystwo Historyczne, Krosno 2002, s. 302 zawiera pamiętniki i wspomnienia Franciszka Gadzały – żołnierza I wojny światowej i organisty z Wrocanki pod Krosnem.
  • Dionizy Garbacz, Andrzej Zagórski: W kleszczach czerwonych,Brzozów -Rzeszów 1991, s.200
  • Łukasz Grzywacz Świtalski; Z walk na Podkarpaciu. Warszawa 1971
  • Janusz Michalak: Miejsce Piastowe _ o gminie i okolicy, Krosno 1997
  • Władysław Sarna [1898]; Opis powiatu krośnieńskiego pod względem geograficzno-historycznym, Przemyśl,
  • E. Śnieżyńska-Stolotowa, F. Stolot [red.]; Katalog zabytków sztuki w Polsce – województwo krośnieńskie, Warszawa, PAN, 1977, t. I,
  • Z dziejów osad wiejskich regionu krośnieńskiego., [w:] Studia z dziejów miasta i regionu., pod red. J. Garbacika, Kraków 1973, t. II, .

Linki zewnętrzne

edytuj