Wrodzony przerost nadnerczy

Wrodzony przerost nadnerczy (zespół nadnerczowo-płciowy, ang. congenital adrenal hyperplasia, CAH) – grupa chorób charakteryzujących się nadmiernym wydzielaniem androgenów nadnerczowych z niedoborem kortyzolu wskutek genetycznie uwarunkowanego braku (lub niedoboru) enzymów szlaku biosyntezy hormonów nadnerczy, przede wszystkim 21-hydroksylazy i 11β-hydroksylazy.

Wrodzone zespoły nadnerczowo-płciowe związane z niedoborem enzymów
Klasyfikacje
ICD-10

E25.0

Pośmiertny obraz wrodzonego przerostu nadnerczy u noworodka. Przerośnięte nadnercza wskazano strzałkami (poniżej widoczne nerki)

Epidemiologia

edytuj

Wrodzony przerost nadnerczy spowodowany niedoborem 21-hydroksylazy (najczęstsza postać CAH) występuje u 1-2% pacjentek z klinicznymi objawami androgenizacji.

Etiologia

edytuj

Mutacja genu CYP21 powoduje niedobór lub brak enzymu 21-hydroksylazy, czego skutkiem jest brak syntezy kortyzolu i aldosteronu. Niedobór kortyzolu pobudza przedni płat przysadki do wydzielania ACTH, który z kolei pobudza czynność nadnerczy. Rezultatem tego jest nagromadzenie się 17-OH-progesteronu i steroidów nadnerczowych, których biosynteza nie jest zaburzona przez defekt enzymatyczny i którą nasila nadmiar ACTH: dehydroepiandrostendionu, androstendionu i testosteronu.

Istnieje jeszcze kilka postaci CAH:

Typ CAH OMIM Uszkodzony gen (locus) Kodowane białko Substrat(y) Produkt(y)
Związany z niedoborem
21-hydroksylazy
OMIM 201910 6p21.3 P450c21 17-OH-progesteron→
progesteron
11-deoksykortyzol
DOC
Związany z niedoborem
20,22-desmolazy
OMIM 201710 8p11.2
15q23-q24
StAR
P450scc
cholesterol pregnenolon
Związany z niedoborem
17α-hydroksylazy
OMIM 201810 10q24.3 P450c17 pregnenolon→
progesteron→
17-OH-pregnenolon→
17-OH-progesteron
17-OH-progesteron
DHEA
Związany z niedoborem
dehydrogenazy 3β-hydroksysteroidowej
OMIM 201810 1p13 3βHSD II pregnenolon
17-OH-pregnenolon→
DHEA→
progesteron
17-OH-progesteron
androstendion
Związany z niedoborem
11β-hydroksylazy
OMIM 202010 8q21-22 P450c11β 11-deoksykortyzol→
DOC→
kortyzol
kortykosteron

Objawy kliniczne i przebieg

edytuj

Przebieg CAH jest bardzo różnorodny w zależności od stopnia niedoboru 21-hydroksylazy. Wyróżniamy cztery postaci choroby związanej z niedoborem 21-hydroksylazy:

  • postać klasyczna z utratą soli
  • postać klasyczna bez utraty soli
  • postać nieklasyczna, o późnym początku
  • postać kryptogenna (bezobjawowa).

Postać klasyczna z utratą soli wiąże się z całkowitym brakiem enzymu, objawia się w okresie noworodkowym, na obraz kliniczny składają się:

Może rozwinąć się wstrząs, prowadzący do zgonu. Obraz kliniczny postaci klasycznej bez utraty soli uwarunkowany jest głównie przez hipokortyzolemię i nadmiar androgenów, najważniejsze objawy to:

Postać nieklasyczna ma niecharakterystyczny obraz kliniczny i ujawnia się później, mogą wystąpić:

  • przedwczesne dojrzewanie płciowe
  • przyspieszenie wzrastania
  • przedwczesna mineralizacja chrząstek nasadowych
  • zaburzenia tożsamości płciowej u dziewczynek w kierunku męskim
  • u kobiet objawy androgenizacji:

Do odległych następstw choroby należą:

Rozpoznanie

edytuj

Identyfikacja nosiciela genu możliwa jest przez bezpośrednią lub pośrednią analizę DNA. Diagnostyka prenatalna polega na oznaczeniu aktywności 17α-hydroksyprogesteronu w płynie owodniowym lub analizie DNA uzyskanego z kosmków trofoblastu

Leczenie

edytuj
  • Podawanie glikokortykosteroidów.
  • Podawanie mineralokortykoidów w razie niedoboru aldosteronu.
  • Podawanie leków antyandrogennych w razie wirylizacji u kobiet.
  • Odpowiednie zabiegi chirurgiczne[1][2] wykonane przez doświadczonego chirurga dziecięcego lub urologa dziecięcego pozwalają odtworzyć kobiece narządy płciowe u noworodków żeńskich.

Przypisy

edytuj
  1. Prawa dzieci ze zróżnicowanymi cechami płciowymi. Wystąpienia RPO do MZ i NFZ. Odpowiedź MZ [online], bip.brpo.gov.pl, 21 marca 2022 [dostęp 2023-09-09] (pol.).
  2. Intersex Genital Mutilation – IGM: The Fourteen Days of Intersex [online], OII Intersex Network, 25 lutego 2012 [dostęp 2023-09-09] (ang.).

Bibliografia

edytuj