Wyka czteronasienna

Wyka czteronasienna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	wyka
Gatunek	wyka czteronasienna
	Nazwa systematyczna
	Vicia tetrasperma (L.) Schreb.; Spic. Fl. Lips.: 26 (1771)
Synonimy
	Ervilia tetrasperma (L.) Opiz; Ervum glabrum Gilib.; Ervum monanthos Georgi; Ervum soloniense Thuill.; Ervum tetraspermum L.; Lathyrus monanthos Baumg.; Vicia agrestis Scheele; Vicia gemella Crantz; Vicia pusilla Muhl. ex Willd.; Vicia tetrasperma subsp. eutetrasperma Briq.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wyka czteronasienna (Vicia tetrasperma (L.) Schreb.) – gatunek rośliny należący do rodziny bobowatych. Występuje w Europie, Azji i północnej Afryce. W Polsce jest pospolity.

Ma ograniczone znaczenie użytkowe jako roślina paszowa i chwast zanieczyszczający plony swoimi nasionami^[4].

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Zwarty zasięg gatunku obejmuje niemal całą Europę bez północnych krańców (brak gatunku na Islandii, Irlandii, w północnej części Wielkiej Brytanii, na północy Półwyspu Skandynawskiego i Rosji) i południowych (południowa część Półwyspu Iberyjskiego i Grecji). Występuje w północno-zachodniej Afryce i zachodniej, środkowej i wschodniej Azji (w strefie klimatu umiarkowanego)^[5]^[4]. Jako gatunek introdukowany rośnie w Ameryce Północnej, w Chile, w Afryce Południowej, w Australii i Nowej Zelandii^[3]^[5].

W Polsce gatunek jest pospolity z wyjątkiem środkowego wybrzeża i północno-wschodniej części kraju, gdzie spotykany jest rzadziej^[6].

Morfologia edytuj

Pokrój: Roślina zielna naga^[7] do drobno omszonej^[8], o łodydze cienkiej, wiotkiej, silnie rozgałęzionej i wspinającej się, osiągającej od kilkunastu do 60 cm długości^[7]^[8].
Liście: Pierzasto parzyście złożone, zwykle z 3–5 parami listków (rzadziej 2 lub 6–7). Na końcu osi liścia wąs pojedynczy, rzadziej rozwidlony. Listki równowąskie do wąskolancetowatych, zaokrąglone na końcach z nasadzonym kończykiem, osiągają od 7 do 26 mm długości i od 1 do 4 mm szerokości. Przylistki u nasady liścia półoszczepowate, w górze pędu lancetowate, do 5 mm długości^[7].
Kwiaty: Wyrastają po 1–2 w gronach osiągających ok. 3 cm długości (zbliżonych długością do liści)^[8]^[9]. Na szczycie grona rozwija się kwiat (brak płonnego kończyka)^[9]. Kwiaty mają od 5 do 7 mm długości i osadzone są na szypułkach do 3 mm długości^[7]. Kielich lejkowato-dzwonkowaty, zielony i pokryty rzadkimi włoskami, w dole zrosłodziałkowy, wyżej z wolnymi, trójkątnie lancetowatymi ząbkami, z których dolny ząbek jest najdłuższy. Korona kwiatu jest biaława do bladoliliowej z ciemnofioletowymi żyłkami. Żagielek jest odwrotnie jajowaty, skrzydełka wąskie i zbliżone do niego długością, łódeczka z fioletowymi plamkami na końcu. Pręciki zrośnięte w wiązkę^[7]. Słupek do 4 mm długości^[8], z krótką szyjką i główkowatym znamieniem^[7].
Owoce: Strąki równowąskie, spłaszczone, nagie, na wierzchołku zaokrąglone, osiągające 9–15 mm długości i ok. 3–4 mm szerokości. Zawierają zazwyczaj 4 (rzadziej inna liczba od 1 do 6) kulistawe nasiona o średnicy ok. 1,5–2 mm^[7].

Pokrój
Kwiatostan
Przylistek
Owoc

Gatunki podobne: Wyka delikatna ma zazwyczaj od 2 do 5 kwiatów, kwiatostan zakończony kończykiem i strąk zazwyczaj z 5–6 nasionami. Wyka drobnokwiatowa ma kwiaty drobniejsze (do 4 mm długości) i też zwykle liczniejsze (od 2 do 5). Jej strąk zawiera zwykle tylko dwa nasiona i jest owłosiony. Podobne niewielkie i nieliczne kwiaty ma też wyka soczewicowata różniąca się m.in. brakiem wąsa na końcach liścia (obecnego u wszystkich ww. gatunków)^[9].

Biologia i ekologia edytuj

Roślina jednoroczna. Kwitnie w Europie Środkowej od czerwca do sierpnia^[9]^[7], ale w południowej części zasięgu już od lutego^[8]. Liczba chromosomów: 2n = 14^[9].

Rośnie na skrajach pól, zarośli i lasów, na przydrożach^[7], jako chwast w ogrodach, na nieużytkach i w różnych zbiorowiskach trawiastych^[8]. Występuje na nizinach i w górach do 2900 m n.p.m.^[8]

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-05-27] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-05-27] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Vicia tetrasperma (L.) Schreb.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-05-27].
↑ ^a ^b Taxon: Vicia tetrasperma (L.) Schreb.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-05-27].
↑ ^a ^b Vicia tetrasperma. [w:] Den Virtuella Floran [on-line] [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. [dostęp 2021-05-27].
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 586, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom VIII. Warszawa: PAN, PWN, 1959, s. 146-147.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Vicia tetrasperma (Linnaeus) Schreber. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-05-27].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 266. ISBN 978-83-01-14342-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-05-27] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-05-27] (ang.).

[powo-3] Vicia tetrasperma (L.) Schreb.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-05-27].

[grin-4] Taxon: Vicia tetrasperma (L.) Schreb.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-05-27].

[floran-5] Vicia tetrasperma. [w:] Den Virtuella Floran [on-line] [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. [dostęp 2021-05-27].

[6] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 586, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[szafer-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom VIII. Warszawa: PAN, PWN, 1959, s. 146-147.

[china-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Vicia tetrasperma (Linnaeus) Schreber. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-05-27].

[Rutkowski-9] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 266. ISBN 978-83-01-14342-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]