Zjednoczenie Lewicy Chłopskiej „Samopomoc”
Zjednoczenie Lewicy Chłopskiej „Samopomoc” − chłopska partia lewicowa z okresu międzywojennego.
| Państwo | |
|---|---|
| Lider |
Ferdynand Tkaczow, Stanisław Wójtowicz, Aleksander Szymański |
| Data założenia | |
| Ideologia polityczna |
Pierwotnie, dziewięć miesięcy po zdelegalizowaniu Niezależnej Partii Chłopskiej, w listopadzie 1927 powstało ugrupowanie pod nazwą „Lewica Chłopska”[1], z której w styczniu 1928 podczas konferencji przedstawicieli stronnictw bloku antyfaszystowskiego w Gdańsku powstało Zjednoczenie Lewicy Chłopskiej „Samopomoc”[2]. W lipcu odbył się pierwszy zjazd partii, na którym uchwalono statut i program oraz wybrano jej zarząd główny, w którym znaleźli się: Stanisław Wójtowicz – prezes, Antoni Bomba, Zygmunt Szymański, Wincenty Jamróz[3], i Stanisław Ziaja[4]. Pod koniec 1928 r. partia posiadała ponad 300 kół w terenie w których działało ponad 6 tysięcy członków[5]. Jako następczyni Niezależnej Partii Chłopskiej miała program zbliżony do poprzedniczki i do Komunistycznej Partii Polski, z którą współpracowała.
Głosiła hasła:
- wywłaszczenia obszarników bez odszkodowania i nadania ziemi chłopom bezrolnym, małorolnym i średniorolnym.
- przerzucenia ciężarów podatkowych i świadczeń w postaci podwód i szarwarków na obszarników i bogaczy
- zniesienia podatków pośrednich[6].
Zapowiadała walkę:
- o utworzenie rządu robotniczo-chłopskiego,
- o bezpłatne i świeckie szkolnictwo
- o rozdział kościoła od państwa[4].
- o uspołecznienie własności przemysłowej
- o udzielanie przez państwo chłopom małorolnym i średniorolnym kredytów bez oprocentowania
- o zaprowadzenie wolności słowa, druku i zrzeszeń
- o unieważnienie konkordatu z Watykanem
- o współpracę ze Związkiem Radzieckim[7].
Czołowymi działaczami partii byli: Aleksander Szymański[8], Ferdynand Tkaczow, Stanisław Wójtowicz, Jan Andrysiak[9], Stanisław Cias, Paweł Drążkiewicz, Michał Grzywacz[10], Józef Jamróz, Wincenty Jamróz, Władysław Kędys, Feliks Lubieniecki[11], Szczepan Majewski, Józef Mital Stanisław Podraza[12], Jan Sochaj, Jan Stępień, Stanisław Świątek[13], Antoni Walerczak, Stanisław Więcek, Wincenty Więcek[14] i Stanisław Żylski[15].
W 1929 roku partia miała około 10 tys. członków, skupionych w blisko 500 kołach. Działała głównie w Lubelskim, Kieleckim, Rzeszowskim, na Kurpiach i Podlasiu.
Startując pierwszy raz w wyborach do Sejmu w 1928 r. partia uzyskała jeden mandat. Posłem został wybrany Stanisław Wójtowicz[3]. W 1930 r. w kolejnych wyborach parlamentarnych wprowadziła do Sejmu także jednego posła, którym został z okręgu Łuków−Garwolin−Puławy Ferdynand Tkaczow[16][17]. Po zgłoszeniu wniosku o pozbawienie go nietykalności poselskiej Tkaczow w styczniu 1931 r. zrzekł się mandatu i nielegalnie opuścił Polskę[18][19]. Zastąpił go Franciszek Błaszkiewicz. W dniu 27 maja 1931 roku rozporządzeniem ministra spraw wewnętrznych Felicjana Sławoja Składkowskiego partia została zdelegalizowana[20].
Organy prasowe: Samopomoc Chłopska i Życie Młodzieży jako dodatek do Samopomocy Chłopskiej ukazujący się co dwa tygodnie[21].
Czołowi działacze
edytujPaweł Drążkiewicz (ur. 1912). Działalność polityczną rozpoczął od wstąpienia do KZMP, następnie działał w KPP i w Niezależnej Partii Chłopskiej. W ZSCh Samopomoc pełnił funkcję skarbnika Zarządu Powiatowego w Kozienicach. W okresie okupacji prowadził działalność z ramienia Polskiej Partii Robotniczej. Po aresztowaniu przez Niemców został zamordowany, prawdopodobnie w 1943 r. [10].
Józef Jamróz (ur. 1914 w Kielcach), syn działacza ludowego Wincentego. Działalność polityczną rozpoczął w okresie studiów na Uniwersytecie Warszawskim od wstąpienia do Stowarzyszenia Akademickiej Niezależnej Młodzieży Ludowej „Orka”. Następnie działał w Zjednoczeniu Lewicy Chłopskiej „Samopomoc”, zostając członkiem zarządu głównego. Pełnił funkcje skarbnika krajowego i kierownika wydziału młodzieżowego[22]. Założył wiele kół młodzieżowych i starszych na terenie Kielecczyzny. Był też mężem zaufania w czasie dodatkowych wyborów sejmowych[11].
Władysław Kędys (ur. 1895 we wsi Łopaty w powiecie pińczowskim). Działalność polityczną rozpoczął od wstąpienia do PSL Wyzwolenie, następnie działał w Stronnictwie Chłopskim i w Niezależnej Partii Chłopskiej a od 1928 r. w ZSCh Samopomoc. W 1930 r. został zatrzymany za prowadzoną działalność polityczna i skazany na 3 miesiące aresztu. W czasie delegalizacji ZLCh Samopomoc został ponownie aresztowany i osadzony w więzieniu[11].
Feliks Lubieniecki (ur. 13 maja 1889 w Maleńcu). Pracę zawodową rozpoczął jako instruktor rolny w Rudzie Malenieckiej a działalność polityczną od wstąpienia do PSL Wyzwolenie. Następnie działał w Niezależnej Partii Chłopskiej w której został członkiem KC. W 1927 r. za prowadzoną działalność został osadzony w więzieniu w Radomiu. Po wyjściu z więzienia wstąpił do Zjednoczenia Lewicy Chłopskiej Samopomoc, tworząc wiele kół „Samopomocy” w terenie. Organizował także wiece przedwyborcze do sejmu i senatu RP. Zginął w 1943 r. w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu[23].
Przypisy
edytuj- ↑ Tomasz Wiśniewski: Z działalności rewolucyjnej Partii Chłopskiej na Rzeszowszczyźnie (lata 1924-1931). Rzeszów: Wydawnictwo Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Rzeszowie, 1963, s. 15.
- ↑ Stanisław Giza. Kalendarz wydarzeń historii ruchu ludowego 1895-1965. Warszawa 1967, s. 95.
- ↑ a b Fajkowski 1971 ↓, s. 127.
- ↑ a b Zieliński 1985 ↓, s. 219.
- ↑ Fajkowski 1971 ↓, s. 126.
- ↑ Grzywna 1984 ↓, s. 54-57.
- ↑ Grzywna 1984 ↓, s. 32.
- ↑ Dancygier 1989 ↓, s. 395.
- ↑ Grzywna 1984 ↓, s. 74.
- ↑ a b Grzywna 1984 ↓, s. 150.
- ↑ a b c Grzywna 1984 ↓, s. 151.
- ↑ Grzywna 1984 ↓, s. 152.
- ↑ Grzywna 1984 ↓, s. 153.
- ↑ Grzywna 1984 ↓, s. 154.
- ↑ Grzywna 1984 ↓, s. 155.
- ↑ Cimek 1971 ↓, s. 67.
- ↑ Drabik 2021 ↓, s. 172.
- ↑ Dancygier 1989 ↓, s. 407.
- ↑ Antoni Czubiński: Najnowsze dzieje Polski 1914-1983. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 214. ISBN 83-01-06137-5.
- ↑ Stanisław Giza. Kalendarz wydarzeń historii ruchu ludowego 1895−1965. Warszawa 1967, s. 113.
- ↑ Grzywna 1984 ↓, s. 56-57.
- ↑ Góra 1970 ↓, s. 73.
- ↑ Grzywna 1984 ↓, s. 153, 154.
Bibliografia
edytuj- Henryk Cimek, Miejsce Zjednoczenia Lewicy Chłopskiej „Samopomoc” w Bloku Antyfaszystowskim w okresie wyborów do sejmu 1930 r., „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin − Polonia, Sectio F”, 26 (3), 1971, 51−75.
- Józef Dancygier (red.), Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1989, ISBN 83-205-4045-3.
- Sebastian Drabik, Posłowie Frakcji Sejmowej Posłów Komunistycznych, Frakcji Sejmowej Związku Proletariatu Miast i Wsi i Komunistycznej Frakcji Poselskiej oraz inni posłowie komunistyczni w parlamencie II RP. Stan badań i perspektywy badawcze, „Komunizm”, 10, 2021, 163−181, ISSN 2299-890X.
- Józef Fajkowski, Krótki zarys historii ruchu ludowego, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1971.
- Władysław Góra (red.), Z dziejów ziemi kieleckiej 1918−1944, Warszawa: Książka i Wiedza, 1970.
- Józef Grzywna, Zjednoczenie Lewicy Chłopskiej Samopomoc w woj. kieleckim w latach 1928−1931, Warszawa: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, 1984.
- Aleksander Kochański, Tadeusz Rawski, Zbigniew Szczygielski, 100 lat polskiego ruchu robotniczego kronika wydarzeń, Warszawa: Książka i Wiedza, 1978.
- Henryk Zieliński, Historia Polski 1914−1939, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1985.